Quantcast
Channel: Putchhuak
Viewing all 321 articles
Browse latest View live

28/2015 Pu Ruma ti ti

$
0
0
ZU HI CHIANG ZET ZAWTIN VAWI 3 KA DAM PUI TAWH

Pu Lalruma i hria em? Hre lo a nih pawhin ka dem lo che, a awmna hi kan vengah daih a nih avangin. Amah hi sa ngaina mi a ni a, sa talh kan tih \hin hi a ni thin. Kum 60 chuang khawvel hi a lo hlimpui tawh \hin a, lungngaihna lam erawh sawilan hi \ul a ti vak lo. Vawiin 3 July 2015 hian Auto Rickshaw-ah Darkar khat zen zawn kan chuang tlang a, biangbiak ngai lovin a kamchhuak ka ngaithla a, a pawlh mawi tawk turin Dr Hriatpuia’n a lo um e pah nen ka hlim kher mai.



 ‘Ka kal ve dawn em?’ tih pahin Riksaw-pu a lo zawt a, kal a tum sa reng a, kalna tur pawisa duh chu a chuang leng ve em tih a zawhna a lo ni a. Khawi lamah nge a kal dawn a, Engti tura kal tum nge a nih te a thuphungin kan inzawt luam a, zawhbelh vak ngai lovin kan lo ngaithla ta nghal khiau a, kan hlim teh asin.

‘Engtih zai nge i rel a, Bag nen meuh?’ tih zawhna chu heti hian min chhang ta a, Kan Congress sorkar hian Civil Pensioner-ah min siam a, sipai pension Pu Lianngaia te, Pu Khawpuimawia te thla thar Lunglei (3 Gate) kal zah zet hi thla tharah chuan kal a ngai ve ta a. Kum 1985 Bar hawn laia kan atchilh thil te pawh min ti hrechhuak alawm tiin a sawi a. Zu hi ka hmelma a ni lo a, ka \hian kawm zawk a ni tih thu erawh a sawifiah tam duh lo. Kum 1986 chhoa Pu Laldenga’n ‘Zu hi thil a ni’ tih a lo sawi; Pu Tuikhuahthanga lehkhabu a mi kha a chhiar ve emaw ni tehreng ni! Chemte pawh hi a hmangtu azir a ni, mi vihlum nan chuan thil \ha lo tak a ni tiin. Thlawhtheihna pawh hi kan naupan tet lai ata tawh ‘ka pu, ka lo chuang ve’ tia kan enliam vawng vawng, thil \ha leh \angkai tak, nunna chhanhimna atana Vellore damdawiin te hruai thei kha a ni a, World Trade Cebtre building \ha eltiang pawh kha Thlawhnaa sut nan chuan a \ha lo, Thlawhna kha thil hlauhawm tak a ni tiin.

          Bawng ka vulh laiin tui sovin ka inleih palh a, darkar hnih meuh Va’lawmi ka inleihtir a, a sa a nep chuang lo a, ka beidawngin zu fir, a \ial thleng ngat kan khiat pawpa, a dam ta huai huai a, Um khat zet chu ka in a, a tukah chuan a dam vek nia a ti. Ka zunthlum luhai pawh rui hnap khawpin ka inkhalh a, a dam hmak mai nia a tih chu maw le.. Khawibel bu tawn darh erawh a na chu a reh chiang thei lo a ti.

          Kum 40 chhung meizial zu khan, Kum 2005 May ni 31, World Tobacco No Day zanah Radio-a thusawi ka ngaithla fuh a, ngun taka ka ngaihtuah hnuin nghei hi ka tan a \ha a, tlawn li awm erawh ka la zu zo hram a, a atthlak ngawt mai a ti. Meizial zu ang hian zu in mite hi an la inthlahrung dawn a, zu sawi hian chutih hunah chuan kan iak iak peih lo ang a ti.

          An \henawmpa music zir, electric guitar khawih ring thei lutuk pawh kha heti hian a sawi a, “Ka mu thei lo, chau bawk si, luhai leh dam \ha lo deuh nen patling leh patling inhau thu a awm si lo a, ka tho lawka ka \awng\ai ta ngawt a, a zawih phah chuang hlei lo a” tiin a nui hawk hawk nia! Amah hi sa talh \hin, kan khuaah chuan sa ei nasa pawl a ni a, kum 10 chhung zet zunthlum natna a neih tak hnu pawh hian ka pumpui hi chu ‘uisa thlanmual’ a ni la ti ngat kha a ni a. Engkim hi kan duh loh bulah chuan awm lo mai ila a zia a ti. Zu a ni emaw, Vawksa a ni emaw hlat takin awm ila, meizial pawh kan zu chak lo mai’ a tih hi a dik fu mai. Dawkan khata vawksa sir deuha maian bai suah ngawt chuan a ei puar theih loh a, vawksa awm lova maian bai suah erawh chuan ka puar thei lawi si tiin ka meizu chu min hau a, ka chhang lo.






29/2015 Suicide

$
0
0
Eng kan ti ta nge, Zoram hi ?

Mihring thihna tam ber zingah mahni inthah avanga thi
* 2014 a mipa leh hmeichhia hi ka hre thei lo a.
 Total pawh hian tihsual ka nei mai thei
hi 13 na a ni a1 ngaihthah ngawt chi a ni ta lo. Mahni intihhlum (Suicide) hi kan zingah a lar chak hle a, Mihring nuai 11 chuang awrhah hian a langsar chak ta hle mai. Kum chanve kan kaia  percent chanve chu kan khum hnehsawh hle mai. Mi 60 a tling ti tih ta. A chhan awm theihna te, a ven dan leh a kaihhnawih sawi ka tum lo a. Mizo \halai, Internet User te zingah chah duh ka neih chu ka han tarlang mai dawn a ni. Kum tina mi 73 vel kan Mizopui an thihna hi AIDS, Malalria leh natna dang kan do ang hian tih tak zeta kan do a, nunna chhan nana kan beih a hun ta tak zet a ni.


1.Thu thar thehdarh kawngah :-
            Social network hrang hrang, heng Facebook, Twitter leh Whatsapp hmangtu hi Mizo \halai kan tam zual a, hengah te hian News hre hmasa emaw, mi hrilh chhawn hmasak chakin kan phu suau suau ni berin ka hria. Kan theh darh hian mite \hinlungah engmah a thawk lo a. Mi za zela 32% vel hian an hun kal tawhah eng emaw laiin mahni inthah duh hial rilru an lo pu tawh \hin a2 Heng mite rilru na leh beidawnga an awm lai taka Mahni inthah, inawkhlum thu kan vawrh darh ta chiam hian pawisak lohna a thlen thei a ni. Suicidologist-te chuan Mi pakhat inawhhlum thawmah (Whatsapp leh Facebook, Chanchibu leh mi thusawi chhawn pawh nise) hian mi dang mi 20 rualin chuti ang tih ve duhna rilru an put phahin, pawisak lohna an neih phah \hin niin an sawi a3 Chuti ang a nih si chuan rilru beidawng leh beiseina reng nei lo te, rilru natna neite tan chuan a hlauhawm thei a ni. Thil \ha lo hriat tam chuan thil \ha lo a hring chhuak tam nge nge a. Chu vangin, thu thar vawrha kan vawrh darh pawh hian \ha lo lehzual a thlen phah thei a. I thehdarh chiam tawh lo ang u.

Kan ziak mite, kan Artist-te leh hlaphuah thiam, film siam \hinte pawh hian heti ang chungchang hi tihrik loh hram \hin nise, hmuh tur a awm loh chuan mi tam takah a thawk nep ang. Ziak mite pawhin a ngaihnawmna ngawt thlir lovin, a sawhkhawk lam ngaihtuah chungin tarlan loh hram i tum ang u. S.Korea hi mahni intihlum tamna ram a ni a, a chhan tam tak an sawi zingah Korean celebrity thihna hian nghawng nasa tak a nei a, an thih thute Media lama an puanzar nasat avangin chuti anga thi pawh an tam phah a ni. Tin, Internet hmang tam lutukte hi a chhan pakhat a ni tlat nia4  An serial film kan hmuh tam takah hian mahni inthah chungchang kan hmu tam em? Khawvela a sang ber pawl an nih chuan an society lang thei film-ah chuan tarlang ve awm tak an nih laiin, an tarlang khat khawp asin. Chhan a neih ka ring tlat a ni.

2. Huaisen taka hmachhawn tur :
           Harsatna hi hel laklawh chuan hel theih tak a ni a, kumkhuaa hel theih a ni. Chu chuan eng harsatna mah a sukiang lawi si lo. Chu vangin, fing tak chunga kan harsatna hi kan hmachhawn a, a sutkian dan tur chungchangah \anpuitu kan zawn thiam hi a ngai a ni. Mahni theih ve reng pawh chhungkua leh memberpuite \anpuina nghak tlat tan chuan beidawn a awl em em  a ni. Mahnia sutkian theih loh chin a ni emaw, mahnia sutkian chi a nih pawhin harsatna leh beidawnna hi hel lovin, hmachhawn mai tur a ni. Hmachhawn dan turah erawh uluk taka kan ngaihtuah hmasak a ngai a ni. Hmachhawn dan turah erawh uluk taka kan ngaihtuah hmasak a ngai a, hmachhawn dan tur pawh a ngaihna hria emaw rilrua inhawng tak nena ngaihtuah ho hi thil   \ha tak a ni. Huaisen tak tih hi ‘Hlau lo tih mai a ni lo a, hlau chung chung pawha hmachhawn zel ngamte hi’ huaisen taka hmachhawn \hinte chu an ni.

3. Khawtlang leh Kohhran, sorkar harh rawh se:
 Thihna hrang hrang leh Crime rate en hian kan khawtlang nun hi siam \hat a ngai a, a chhan zawn chhuah a ngai a ni. Sorkar programmee pakhatah sum eng zat nge sen a nih a, Fund/budget eng zat nge dah a nih \hin tih ngaihtuah chunga thihna thlen zat hi chhut ila. Entirna atan pakhat tarlang ila, a nihphung kan hriat awlsam nan. Malaria avanga thihna hi nikumah mi 31 a ni a5, Damlo enkawl zat chu mi 3,30,882 niin6, sum tam tak dah a, hmanral a ni a.  Nikumah mi 100 vel bawr mahni intihlum an awm a, kumin kum chanve-ah chuan50 kan chuang ta nghal pang mai! ! Hemi atan hian sum eng zat nge dah a nih ang le ka ti \hin. Mizoram mihring nuai 11 chuangah hian 32% vel chuan eng emaw laiin mahni inthah duhna rilru hial lo pu ve ta-ah ngai ila, enkawl ngai chu an tam fu lo ang maw tiin a chhuidawn theih awm e.

           Kan sorkar leh Policy planner te hian heti lam hawi zawnga hmalakna hi ngai pawimawhin thawktu leh an hlawh chungchangah ngaihsak sela, sorkar hnathawk dang ang hian ngaihsaka, pawimawhna pek an thiam pawh hi a ngai hle. Thawktu an tlem a,  an tlem chhan chu hlawh tlem leh ngaihhlut loh vang pawh a ni thei a ni. Kohhran hmunpui leh tualchhung kohhran, NGO hmunpui leh tualchhunga branch etc te pawh hian hlutna leh hnathawhna hun pek thiam hi a ngai a ni.

4. Chhungkua I harh ang u :
           Kan chhungkaw inenkawl dan hi inenfiah ang u. Engkim thawhsak a, tihsak a, pek vek kan tum avang hian fate tan chona hmachhawn tur a awm lo. Keh thei dawma indawm chuan dawm theih loh hunah a keh mai \hin a, peka hrai puar an nih chuan pek loh hunah an riltam mai \hin a. Choka leh huana eitur awm pawh ei theih a nih loh chuan Nahaia’n ‘Chhura chu nise’ tih rilru a neih ang chiah kha an pu zo ta. ‘Ti suh, I chau ang a, I inhliam ang’ kan tih hian fate laktlak lohna leh mi chunga innghahna rilru a puttir a, thawk sela, ti ve chin rawh se, chu chuan mahni inrintawkna leh hlutna a pe ang a. Chona leh buaina hmachhawn dan a thiamtir thei ang. 'Ramah kal suh, Leng suh, Infiam suh' Suh hlira kan enkawl avang leh an aiawha nu leh pa ten kan thawhsak zel avang hian inhliam theih a ni tih te, hlawhchham theih a ni tih te leh beidawn theih a ni tih te hi an hre thiam pha ta lo. Thawkin ti ve rawh se, enzui a, enpui erawh an ngai thung. An no nghual a, rilru let butin hun an hmang a, chu chuan huaisenna a pe thei lo a ni.

5. Chhungkua leh khawtlang dintharna :
           Mizoram khaw tin leh veng tinah pawl a ding a, pawl member leh member kan inpel suau suau a, tu mah ngaihsak hman lovin mahni buaiin kan buai a ni. NGO leh Kohhran etc programmee a tam lutuk a, Party leh chhiatni thatni lenvahna tur kan inseam chawpa chhungkua leh thenawm ngaihsak hman reng kan awm ta lo. Programmee tihtlem a ngai a ni. Chhung inkhawm leh Pathian thu sawia ti ti \hin chhungkua ai chuan Khawvel hausakna (Material) thil hi chhungkaw pa, nu berin a tuipui tlat a nih chuan fate enkawl lamah a pa chhe ngei ang le.

           Tlai lua a awm lova, bul \ana siam \ha nghal thei lo mah ila, bul kan \an phawt chuan kan rilru a inbuatsaih ang a, kan inngaihsak ang a, an hma lam hun atana chhiat phahna khawpa inngaihtuah lutuk erawh kan bansan tawh dawn si a.


THULAKNA:
1 Gilbert Renthlei, AIR Lungleia ‘Mahni intihhlum’ a thusawi manuscript
2 Rev Lianchhunga Khiangte, Tunlai khawvel leh  Kristian nun, Page – 53
3 Ibid.page-53


Note : Facebookah Suicide a update tawite ka hmu a, a thuziak chu ka dil a, ka thianpa ka private message-a, ngaihdan ka lo neihsa nen chawpchilh takin kan update ve leh ngawt a, Internet lama mi pawh ka la chhawng nual e. Minute 35 vel hun ka hmang bawk. Tihsual leh mi pawisawi a awm a nih chuan huaisen takin ka hmachhawn ngam mai ang e...hehee


30/2015 Durra Chawngthu's

$
0
0
TLEITIRAH TLEITIRI

            “Engineering zir chu Mizo uisa ei thluakin a tlin ve lo ve” 
tiin kum 1927 vel khan sawi mah sela,  (a thusawi a dik lohzia kan hre tawh a, B.E tam tak an chhuak tawh a nih hi) Tleitir hmel\hatna leh duhawmna hre tur erawh zawngin a tlin khawp mai. Tleirawl duhawmna leh ngainatna, vanglai hun in\anna a nih avangin Tleirawlte hi an mawi hle reng a ni. He hlaphuahtu pawh hian Tleitir zawng zawng zinga Tleitiri bak a ngaihtuah thei lo tih chu Annie Laurie hla ‘Maxwelton’s braes are bonnie’  hla a ngaihthak a\angin a lang chiang hle a ni awm e. Kan rilrua kan vei leh ngaihtuah zawngte hi theihnghilh emaw ti \hin mah ila, eng emaw avangin engtin emaw a lo lang chhuak leh \hin.



            He hla lo pianchhuah dan leh a hla thluk leh a satu chu eng pawh nise, a hla rua leh a chhawpchhuah dan hi a ni kan sawi tum chu ni. Thawnthu emaw, Hla emaw phuah a nih hian rilrua suangtuahna, awm lo ata awmtir tur pawh nise, behchhan tur thil eng emaw a awm \hin a. Lo hmuh leh hriat tawh, tawn tawh hi a \angkai thei hle a. Hla thu a hman te pawh hian kan mizo khawtlang, khawtual nun a hril hle  ani.

Kan intawhna lam kawiah,
Lungrualna dai kawnah;
Enchim loh Thadangi zun,
Aw, thinlaia’n a cham.

Tleitirah Tleitiri,
Zalengah Lengdawni;
Kei ka tan lungrun Ngaihzuali,
Run lum thaiah ka ti.

            Tleirawl chhuak tawh zawng zawng te zinga a Tleitiri ngei mai a hmuhna kawngkawi mai mai pawh hrechhuak thei tur khawpa a zun a cham avangin a hmel\ha a nih loh pawhin, a duh fuh hle a ni tih ring ta ila. Nula piang tawh zawng zawng zinga a ngaih ber he Tleitiri hi nupui atana neih a, inneih kawrvar haktir a, fate thawhlawm semtu atana a duhzia a sawina hla a ni bawk ang chu.

A heh lah chul zozam iang,
A tawn sam tha sei hniang;
A sakhmelah iang zo awm lo?
A tangnem vur ang var.

Chimloh tha bung dawntuai,
I zunah val ka uai;
Relthang dawn lo nemrang puan maw,
Nemrang puan min zawn rawh .

            Nula hmel\ha kan teh dawn hian tehfung awm kher lo mah suh se mipa rilrua lang nghal chu hmeichhe hmelah chuan vun ngo, hmui leh sam te hi lungthu tluka pawimawh a ni a.  He tleitiri  hmui, a heh vam ham mai, zamzo par ianga sen tak, lar vur ni si lo chu a mawi hle tur a ni. Chu tleitiri  aia hmel\ha awm lo tur samsei leh nghal chu a mawi khawp ang le! Mizo mipa duhthusam ang ngeia a ngo var haih tur, tleirawl vun mar \hat lai lehnghal chuan lang lo laia a hang bik zawn a chak awm rum rum thei ang chu. Chu ngei hisap chung chuan a ni pawisak nei miah lo, siamtu Pathian pawh theihnghilh \hak khawpa ‘Nemrang puan min zawn rawh’ a tih chhana ka rin chu ni. Tun anga Tleirawlte zawngin ‘Pata’ na tura chhinchhiahna siam emaw, ‘Zawlpuan phah’ emaw  ‘Enagement ring -zungbun’ emaw ai chuan sawnpai thlang, thlan dun ta mai an awm ta.

A zun a zamin a cham,
Thinlai lung lai a kham;
Hraitin chawiah hual ang che,
Hual rawh Khuanu ka tan.

Annem tha Thanghniangi,
Tawh chang ni her leh rawh;
Biahthu hrui ang thlun zai rel i,
Khua tlai i dawn lo em ni ?

            He Tleitiri hi a zun; a ngaihawmna leh a duhawmna chuan a fan hneh hle a, a thiltih leh a lehkha zirna, a khawi ilo kal chhuahna a ni emaw, a \hut hmun ngaihtuahna a ni emaw, engtik laipawhin a ngaihtuah a, awm nuam lo khawpin a ngai a ni ngei ang. Tun ang chu nise ‘khumbetin a ngai zawng’ tih tur ang vela nileng leh zan khua, 24X7 vela rim tluk tluk kan tih ang khawpin a duh fuh ve hle ang le! Chuti khawpa duhin, fate tana thawhlawm semtu atan awt ngawih ngawih \hin  mah sela,  a theihna piah lam a nih avangin Pathian hnenah a ngen hial a ni. He laia Khuanu a hmang hi fuhna tam tak a awm a, Lenglawng/Lengzemah Pathian tih aia Khuanu a hmang hi chu a fuh thlawt a ni.

            Kawngkawia intawk mai kha, ngaihzawng cheia chei ngawt chi a ni loh tih i theih nghilh ang e.  He Tleitiri hi hmuh leh chakin, a fal te-a hun hman theih chu nise inhmangaihna te, rinawmna thu tiam te leh ‘se se thu di’ hlan pawh a duh ngei a ni. Mizo zinga Engineer zir hmasa ber chu naupang chhe zawk zawk a ni lo turah ngai ila, khang hun lai khan Mizo nula leh tlangval te hian nupui pasal an nei hma em em a, chu chuan pressure a pe ve turah ngai ila, Phairam hla taka lehkhazir ve meuhin  kawng kawia nula la naupang tak zuna uai ngawt a duh khawp lohna nge? Ani val senior lam tawh tana Tleirawl nghah veng veng chu a khawtlai thlak tawh i ti lo em ni? Kawng kawia hmeichhe tawh ve mai zuna uaia awm ngawt ai chuan inngaihzawn thuai thuai loh chuan mi dang ka Bemna khua a tlai ang a, ka Single rei lutuk ang tih a zawhna tum ni ang tih ngaihtuah la. Mizo \awng, Mizo hla hi hnualsuat ngawt zel suh ang che.

            Pu Durra Chawngthu hi Mizoram chhim lam Baichi-ah Ni 3.7.1890-ah piang a, ni 25.5.1988  zan dar 4:30 khan a chenna, Lunglei Rahsivengah a boral a ni. Amah hi Mizote zinga I.Sc (intermediate Science) pass hmasa ber a ni a, kum 1925-ah pass-in Bengal Engineering College, Shibpur-ah  Bachelor of Civil Engineering a zir nghal a, kum hnih hnu-ah a chawlhsan a ni.  Tleitirah Tleitiri tih hla hi Shibpur College-a kum 1926-a  a phuah niin, kan sawi tak Annie Laurie hla thluk “Maxwelton’s braes are bonnie” hla atanga a thluk hi siam niin an sawi bawk.

31/2015 National Seminar

$
0
0
I was just receiving Certificate of Participation in the National Seminar entitled  'Media and Maginalised' which was held on 25-26 June 2015 at the Administration Conference Hall, Mizoram University, Aizawl. This certificate proved that i was presenting "Mass Media Exposure among Tribal student youths in Mizoram" 

Ten years back, when i was doing my master programme in Social Work, i prefer to do research project (Dissertation) of  'Mass Media Exposure among the Mizo youths'. See the Project and abstract I was very gladful to my research guide Sir Deva (Asst Prof. Dr. Devinderan, Dept of Social Work). Now and the then, he never scolded me but encourage all the time, till now. Thank you once again, Sir Deva for your enthusiastic support and warmth guide since the begining. 


I have simply learnt from you the manner, behaviour of Christian Social Worker; and i saw in you various roles and duties you had performed as a Teacher's. Looking back those snaps and photos, i was clearly saw and imagined your face of urging students to be serious. 

May the Almighty God bless and Shine on you. Please rise for the Tribal Mizos and contribute your ideas more and more till you'd achieved your goals.

32/2015 She said, 'It kills'

$
0
0
Duhthawh taka min fawpin min liak a,
Mawi hnai taka min thehchhuah hian ka vui.
Mamawh lai chauha min hria hi ka vui,
A dang chak hian i awm leh huam huam a.

Mi zingah rimchhia ka nih phah ta a.
Mi zingah min ngai thin ka hria a,
Mala i awmin min ngaizual thin a,
Min fawh changa ner lovin min duat a.


I kamchhe tleuh nan chauh min hmang fo thin.
Thil dang nen sawhbawlah min hmang bawk thin.
Mi zahawmte zingah min zahpui a,
Zahawm loh phah nan erawh min hmang a.

Ka tel lovin i awm thei bik lo a,
I tum chuan i tithei tih ka hria a.
Rualpawlna atan min hmang fo thin a.
Rual erawh i pawl loh phah ta zawk a.

Min kalsan la i tan a tha zawk a,
Min kalsan chuan a hrehawm hle ang a,
Nang pawhin min ngai ngawih ngawih ngei ang a,
Rim hre lo tur i vannei phah ang a.

I hmui heh sen erawh ka hrereng ang.
I hmuia i chuk tuah hun a awm ang,
Thil dang tuina zun tifiahtu mai ka ni ang
Chutih hun chuan hriatreng ka ni lo ang..

Min kalsan hma poh leh i hlim ang a,
Min kalsan hma poh leh i lawm ang a,
Min kalsan hma poh leh i lawm ang a
Min kalsan hma chuan i hrisel ang a.

I tel lovin ka leng thei hian ka ring,
I tel lovin ka hlim thei hian ka ring,
I tel lovin ka nuam zawk hian ka ring,
Nang ngaih leh bansan a har hian ka ring

Man tama hralh tlak ka ni tawh lo a,
Man man taka hralh chi ka ni lo a.
Naupang hnenah chuan min hralh tawh lo la,
Naupang nun tihchhiat phah tawh lo ila.

33/2015 Birthday puan hmawr

$
0
0
BOOBS

Sap ho ten Breast an tih, Boobs an tih bawk sawi hi chuan mawl deuh chhawihna tham a ni tih hi sawifiah vak a ngai lova. Hnute kan tih mai hi ‘Puan hmawr’ a nih daih dan te pawh a awm ve tho hi maw! Lal Isua puan hmawr ang kha a ni lo, khawiha dam phahna tur pawh a ni lo a, Pathian thilsiam zingah chuan hmeichhia hi an khirh mak dangdai ber hial awm e. Chung hmeichhe zinga an hmeichhiatna thuam famkim, hmanraw pakhat Boobs mawlh hian ngaihtuah a ti thui thin. A lem i en lai khian i hre lo em ni? I chhiar vang chauha hmu thei i ni!


Mipa nakruh atanga lakchhuah an nih vang nge, A hnukhawia siam an nih vang nge tihpawh hriat loh hian an hrohrang a na a, an dawhthei a, mi rilru sukthlek an man thiam a. Naupang takin an puitling phian a, puitling tak pawh an che nawi leh thei viau lawi si. Hnam tin hian thawnthu leh ngaihdan, hla leh an chanchin sawi tur tam tak an nei a, mipa chanchin sawi ve tur an neih erawh mihring hlimthla tarlanna atana hman a ni fo.

Hmeichhe tleirawl rilru than chhohna leh danglamna chu an hnute umah te, a pian hmang inthlakah te hian a hriat theih a. Puitlinna hriltu a ni thei awm e Mipa chu a ni ve lo. Nula, Hmeichhia tawh phawt chuan an mawina belhchhahtu a nihzia an hrethiam thei ang. An itawmna (Sexual attractiveness) ber pakhat pawh a ni a.Pathian ralthuam famkim tih ang maiin hmeichhe ralthuam famkim a ni a, he awmphaw meuh hi chu himna leh invenhimna a ni ve awm e. Hmelma leh  opponent te lakah pawh anmahni inrintawkna petu, venhima pawimawh tak ava ni em!!


Zauthauna leh inlemna hmanraw tha tak a ni a, ngaihtuahna a tithui thei ngawt mai! Mipa zingah lawm lo an awm lo ang a, hnam tin hian an dah chungnung hle a nih loh pawhin a pawimawhna an hre khawp ang. Hnam hnufual leh hnam changkangah ngaihpawimawh dan a inang lo a. A nihna ang anga pu mai, khuh mawi pawh tul ti lo an awm a, mawi hnai taka khuha Brassiere uluk taka thlang pawh an awm thin a. Itawm tawka a lan theihna turin an thup a, pho chhuah erawh an duh lawi si. Chu mai duh tawk lo a, Plastic surgery hmanga siam lentir emaw, siam tettir a, a chhing kawh, lian leh mawi thei ang bera inzaitir pawh an awm ta fur mai. Incheina pakhat anih tak avangin a pawimawh em a ni. Mipa ten kawr ha mang lova mipui nawlpui zinga an awm (exhibitionism) theih laia hmeichhia an nih bik avanga khuh kher tura kan beisei ruk tlat hrethiam lote pawh hian Boops pawimawhna hi an hrethiam tawk lo ni hian ka hria.

Incheina lam thu-ah mawia mawi loh phahna tham a ni a. Nulat tlangvalna kawngah hmun pawimawh tak changin, tehna pawimawh tak a ni a. Nupa nunah pawh hian pawimawhna thuk tak a luah a, nau hnute pek avanga nupa nun harsatna neih phah pawh an awm ta. Pek loh avanga harsatna nei pawh an awm tho. Hnute tui aia tha thlakna tur hi eng company mah hian an siam thiam lo leh nghal nia! Nau hnute pek hian hmangaihna te, thuawihna te leh inhriatthiamna te a hring chhuak thei a, pek loh thlang te pawh hi an hrisel loh vang emaw, hun an neih loh vang emaw a ni a, then khat te lah chuan mawi duh avangin hnute uai fual leh a chul hlauh vangin nau hnute pek an lo duh lo vei nen. Hriselna kawngah entirna tha tak niin, hmeichhe thihna tam tak pawh hi hnute cancer avang a ni bawk. 

Ual au taka phawrh chi ni si lo, zahpui dawna chhuanawm zawk bawk si a ni lawi a. Phawrh a nihna hmun hian ngaihdan a tidanglam daih thei bawk. Nulat laia thup reng thinte pawh hian hnute pek lai chuan an thup seng lo a. Tlangval laia kawrchhana khawih mai pawh hlimpui hunlai a awm a, a lawnga khawih, hnek chauh an duhkhawp laiin, a reia duh khawp loh erawh a a awl a, thil dang daih ngaihtuah thei lovin an awm a, hnute chauha duh khawp theih erawh a ni lo. Thildang ngaihtuah lo lekin  A bak a hring chhuak duh khawp mai. A zela zel a nih chu. Thlalak (photography), Milim (Sculpture), mi lem (Art), Nawhchizawrh (Pornography & Human traffickling), Incheina (Fashion)ah te hian Boobs lang lovin mihring nun hlimthla hi a fiah ta lo emaw tih tur a ni.

Heti khawpa pawimawh a nih avang hian anmahni ngei pawhin an lawm a, mipa pawhin lawm lo an awm lo a, an kawppui ngaihzawng ten an lawmzual duh hle. Pasal te hlei hlei hi a lawm emaw tih tur an ni a, Chu mai a ni lo, nausen te hian an lawmin an mamawh a, a khaikhawmna berah chuan mi zawng zawng hian kan lawm ta ngawih ngawih ber a ni e. Nu tan a pawimawh a, fate tan a pawimawh zual a, Pa tan pawh a pawimawhna a nep chuang lo. Chhungkaw tana rentin daih a ni e.

#Ziak tawh an awm em ka hre lo, a awm a nih pawhin ka la chhiar lo a ni ang. Dr Hmuchhuaka,  Dr Lalsangzuala te ho kamchhuak ka han khaikhawm pah a ni e

34/2015 TKP Day Momento

$
0
0
Editorial ka ziak ve ta!

Kan rilru-ah Souvenir tihchuan lehkhabu bak a kawk lo thung. Editorial board zinga upa ber chu Editor-ah  upa sa kahin; min pem buhbel ta ngawt a. Ka hupphurh dan chu sawi lo ila ka mualpho tam lo zawk awm e. Thil har ber tur chu mi buai leh hman lo, thu ziah tui  lem lo tak takte thu ziak tura sawm chhuah tum hi a ni tih ka hria a.


Kan kova lum ta chu; Krista leh a kohhran tana theih tawp
Sulsutu, Pioneer
chhuah hi kan rawngbawlna tur a lo ni reng mai. Sub committee ten Kohhran tana hma lo la a, kan hma min lo hruaisak a, sul lo su tawhte chanchin leh an thawh rah thlurbing tum ni se an ti a. Mi pahnih khat ngawtin an khawrpum theih a nih loh avangin kan duh dan azira thu min ziahsak thei tur kan thlang chhuak a. A awm tak nia kan hriatte chu kan \ah awh ta ngawt a ni. Kan hlawhchham lo.

Kum rei tawh tak chanchin chhui tur kan ni lo a, a la dam ngeite tawnhriat a nih avangin belhchian a dawl hle ang tih kan ring a. |hen li-ah \henin, |halai Aw chanchin, Kohhran leh a pengte chanchin, Sulsutute chanchin leh kan hma lam atana thil pawimawh nia kan hriatte dah khawm a ni. Kan sawmna ngai pawimawha thuziaktute avang liau liau a ni, chu pawh Krista avang a ni tih kan hria a, a leh tam takin malsawmna an chan theih nan \awng\aipui mai lo chu lawmthu sawi dan kan hre lo.

Kan kohhran pawn a\angin mi pathum kan sawm a, hmunpui lam duhsakna thu min hlan tur leh ‘Ziaka rawngbawl pawimawhna’ min hrilh turin; an ngawih takah chuan  ngawi ve lo; China  Mission-a sulsutu Pu Remsangpuia  (kan \awng\aipui \hin kha) tawnhriat ziah avang hian kan thla a la muang tho a ni. A thute hi en ila, pawn lam mi ngai lo ni awm rengin Sulsutu chu khawrpum a lo ni ta. A reh mai mai tawh lo anga a hre nazawng sawi aiin a rintlak ang.

Kohhran leh khawtlangah, |halai Aw thuziak thlengin hma a sawn theih nana hmalak ni se tih a ni a. |halai Aw-a thu ziah leh ziaktuten inang tlanga kalpui a nih theih nan kawng kan dap a, sul kan lo su ve a nih chu. Mizo \awng ziah danah hriat dan leh pawm dan a inang lo hle a. Bible leh mi mal lehkhabute kan rawn a, kan duh dan leh hriat dan a inang thei lo, kan buaia  kan thu tlukna ber chu Mizo Language Committee Book No-1; Mizo \awng ziah dan chu behchhan ila tiin kan keuh thlu a. A dik leh dik lo pawh hriat theih a ni lo a, thuziak tura kan sawmte inang tlanga khaikhawm tur phei chuan lu a hai lawk a ni. An phalna lak te leh, lak loh te, tihdanglam chin leh tihdanglam theih loh kan nei ta nuaih mai. A zawng a zaa pawm vek erawh a har hle a, kan ngaihdan ni lo deuhah pawh behchhan tur neih a \ul si a, a \hen rina a \hen rin loh chuan ngaiawhin a sawi thiam thiam sawi kha a dik a ni leh dawn si.

Thuziak a lo lut a, thu ziah danah rintlak thei ang berin editorial board member ten kan en leh vek a. Chuti chung chuan dik lo pawh a awm ang tih kan hlau hlel lo e. A chhunga thu leh chanchin hlui tarlan zawng zawngte hi \halaite tana sulsutute chanchin leh an thawhrah a ni tih kan hriat avangin a hming Sulsutu tihah erawh kan lungrual hle a ni. He lehkhabu chhiar tura kan duh berte chu tualchhung kohhrante an nih avangin hmun dang kan hawi zau lo a. Pawn lam mite tan erawh Mizo \awng ziah kalphung bak chhuan tur kan nei awm lo e.
Kuminah BMP Silver jubilee leh kum 2017 Kohhran Golden jubilee lawm a ni dawn a, |KP ten hetia lo buaipui vak hi eng nge a \ulna tih ngaihdan nei pawh an awm tih kan hria a. Kan dem lo, Pi Hmuaki phum duhtu lama banphar tur, a phur phur an ni mai thei a, ni tina hla phuah erawh an la awmzel ang hian a thar chhuahna a dal lem  lovah kan ngai a ni.

A CHHUNGA THU AWM TE

Lawmpuina thuchah hi mi pathumin min ziah sak a.
Editor kamchhuak:C.Lalneihkima

A. Thalai Aw chanchin hi mi panga in thupui 4 hmangin an ziak bawk a ni.

B. Kohhran chanchin hi mi pariatin an ziak
C. Sulsutu
ZD Chuaudenga:Upa R.Lalhmingsanga 
Kohhran a\anga Sulsutu: Rbt R.Vanrampanmeka
He luikam a\ang hian:Remsangpuia 

D. Thalaite hmakhua chungchang hi heng mite hian an ziak
Mizote leh Engineering:Er. R.Lalbiaknungi
Dan hriat hi a \ha a ni:K.Lalengzauva, Advocate
Medical Science lamah aw:Dr Lalhriatpuia Hnamte
Tinreng daih:Zofa H Chhangte

## He lehkhabu Sulsutu hi Rs 35000/- in offset lamah print tir a ni a, copy 500 kan siam a, Rs 100 in kan hralh chhuak a ni. KL Offset Printers, Aizawl ten min print sak a, Ni 30/7/2015 DAr1.00pm khan Pu H.Lalengmawia, Kan biakin Chowkider, A chanchin chu hemi hmang hian en la chuan min tlangzarh sak a ni.

35/2015 Hriat hlawh ve ta lo Sulsutu chu!

$
0
0
ZD Chuaudenga (1930- 2007)
Pioneer Missionary Nghilh loh nan 
by Upa R.Lalhmingsanga

Upa R.Lalhmingsanga, A ziaktu
BCM Bazar, Zobawk chanchinbu 'Thalai Aw' kum 25-na Silver jubilee Souvenir-a editorial board-in Pu ZD Chuaudenga pioneer missionary chanchin ziak tura min rawn thlang hi lawmawm ka tih rualin ka induh khawp lo hle mai a. An mi ngenna angin ka han ziak ve rawih mai a ni. A chanchin leh an rawngbawlna chanchinte hi kimchang takin ziak vek sen a ni dawn lova, a tlangpui leh tarlan atan a \ha leh pawimawhte chauh tarlan a ni tih min lo hriatsak turin chhiartute ka ngen a che u.

A pian leh murna :
Pu ZD Chuaudenga hi Upa Chalthanga leh Pi PC Thangchawli fate zinga a upat dan indawt a, a palina a ni a. Kum 1930-ah Zotlang (Lunglei)-ah a piang a. An unau hi pakua niin, mipa pathum leh hmeichhe paruk an ni a. A pianpui unaute chu hengte hi an ni.

1. Ralkhumi (L) 2. Lalliani (L)
 3. Lalhmingliana (L)4. ZD.Chuaudenga
 5. ZD Laltawnga 6. Romawii (L)
7. Dengnguri 8. Dengzami 
9. Rochhingi te an ni.
A pa Pu Chalthanga hi indopui 1-na 1917-ah France ram kalte zinga mi a ni1 Zotlang  a\angin Theiriatah an pem a, Theiriat a\angin Ralvawngah kum 1943-ah an pem leh a. Rambuai (1966) avanga khaw sawi khawm a nih khan Zobawkah sawi khawm niin, Zobawkah an awm hlen ta a ni.

A pianthar dan leh kohna a dawn dan :
A hun lai hian tunlai hun angin piantharna chungchangah inzirtirna leh chhandam nih inhriatna lam hi  a la awm lova. Harhna lo thleng \hinin kohhrante a tiharh \hin a, hlimsang tih te, khurh leh taksa chetna leh ze chi hrang hrangte Ralvawngah  hian a thleng \hin a ni. Chu vangin, mite pawhin Ralvawng chu mi hlim khua tiin an sawi \hin a ni awm e. Tin, kum 1953-ah Pathian thlarauvin a hman em em thuhriltu hmingthang Tirhkoh Lalkhera'n Ralvawngah hian rawngbawlna neiin thla khat lai a chamchilh  a2 Pathian hnathawh ropui leh nasa tak  chu thlengin kohhran an hlim  nasa hle a ni. Heng a\angte  hian ani pawh hian Thlarau lam harhna leh piantharna kan tih hi a chang ni berin a lang.

Tin, amah pawh hi mi hlim lam \hin a ni a, a nun chu Thlarau Thianghlimin buatsaih zelin kohna a dawn dan pawh amah ngeiin heti ang hian a ziak,  "Zan khat chu mumang ka nei a, ka mumangah chuan 'hla tak a, thima \hute chhanchhuak turin kal rawh' tiin" a ziak a ni3 Chuta \ang chuan Pathian thu hril tur leh Chanchin \ha hril tur chuan a inbuatsaih ta a ni.

Thuhril tura a kal chhuah dan :
Pu ZD Chuaudenga Pathian thu hril tura a kalchhuah dan leh a rawngbawlna chanchin sawi dawn chuan ama mi mal chanchin ringawt ziak hi a buaithlakin a harsa hle mai a. Thu hril tura a kal chhuah pawh hian amah mai ni lovin, \hianzaho, fangrual anga thuhril tura kal chhuak an ni berin a lang. Chu vangin, a chanchin kan sawi rual hian a rawngbawlpuite sawi tel loh theih loh a ni zel mai si a, kan lo hre thiam dawn nia.

Pu ZD Chuaudenga hi amah pawltu leh buatsaihtu Thlarau Thianghlim chuan a hruai zel a. A mumang  lamah Pathian kohna a dawng ngei nia hriat chu ngawih bopui mai chi nia a hriat loh avangin Pathian thu hril tura nu leh pa, inchhungkhur kalsan a kal chhuah ngei chu a tum ta a ni. Heti ang, hi a tum dan a lo nih takah chuan a pa Upa Chalthanga chuan \awng\aiin a thlah a, thu a chah bawk a ni. "Thih thlengin  Pathian thu hi au  pui ang che, eng mah hlau suh ang che, i hnenah Pathian a awm zel ang" tiin a dairy-ah a ziak a ni4

Ti chuan, kum 1954 January thlatir lamah Pathian kohna chu chhangin Ralvawng khua chu a chhuahsan ta a ni. Ralvawng a\anga a chhuah hian amah chauh  ni lovin, fangrual, thianzahovin an chhuak niin sawi a ni. Ralvawng a\anga an chhuah hnu hian chhim lama kohhran leh khaw hrang hrangte fangin an kal zel a, kum 1954 krismas chu Tuipangah an hmang ta ni5

Burma ram Arakana a kal dan :
Tuipanga krismas te an hman zawh hnuin Burma ram Arakan lam chu panin an chhuak leh ta a. Heta \anga chhuak hote  hi paruk an ni a, hengte hi an ni.
1. ZD Chuaudenga, Ralvawng khua
2. Lalmana, Leng khua
3. Thangzuala (Sena), Denlung khua
4. Tuahkimi, Serkawn Zotlang
5. Lalchawii Zadeng, Hnahchang khua
6. Piko/ Peikua, Mara Tuipang, |awnglettu te an ni6

Ti chuan, anniho chu chhim lam pan zelin, khaw hrang hrangah rawngbawlna te an nei zel a, an kalna apiangah kohhranhoten an lawmin Thlarau thianghima harhnate an chang nasaa, an hlim thei hle. Khaw \henkhatah phei chuan an cham rei \hin niin sawi a ni. February 1955 chuan Mizoram ri kal pelin Arakan chu an lut a, ni eng emaw zat an thang hnuin Pathian tlang khuaah an lut ta a ni. He khua hi mizo khua a lo ni a, heti ang ram pilril leh \awng dang hmang Mara ram te kal pe a, Mizo khua lo awm chu mak pawh an ti hle a ni. Pathian tlangah hian awm hmun khuarin hun eng emawti chhung chu an cham a. He khuaa mite hian ziak  leh chhiar an thiam loh avangin sikul ang deuhin zirna hmunte siamin ziak leh chhiarte an zirtir a. He zirna hmun an buatsaihah hian zirlai mipa 18 leh hmeichhia 19 lai an awm nghe nghe a ni. Zirna an \an ni hi  ni 2 February 1955-ah niin Pu R. Zothansanga Golden  Jubilee  lawmnaa kal, an chanchin ziaktu chuan a ziak7

Pathian tlanga an awm lai hian Pu ZD Chuaudenga chuan mumang a nei leh ta a, "Thim hnuaia \hute hnenah enna thu sawi rawh" tiin hriattir a ni leh a. Chu a mumang a\ang chuan kal zel a, Matu rama luh chu Pathianin a tirhna hmun niin an hre ta a8

Matu ram dinhmun leh awm dan, eng anga hla nge tih leh an khawsak dan te an hriat loh avangin Pathian tlanga an kohhran Upa Lalngena chu a chanchin an zawt ta a. Ani chuan  "Matuho chu 'kan pi leh pute ang mai an ni, mi lu lak hmang an nih thu te, thal kah leh fei hman thiam em em an nih thu te, leh an rama kal chu tu mah dama kir leh an awm ngai loh thu te" anniho chu a hrilh a. Chuta kal intum a nih chuan, "A tihchi lo vang Matu ramah chuan kal tum duh suh u' tiin a hrilh a ni" tiin Pu ZD Chuaudenga dairy-ah hmuh a ni9

'Matu rama Chanchin \ha a thlen dan tlangpuite leh keima chanchin' tih Pu ZD Chuaudenga'n a ziakah chuan, "Kum 1954 krismas chu Tuipangah ka hmanga hlimna a nasa hle a. Chanchin \ha hriltu Pu Tai\hiauva leh a team-te an lo thlenga harhna ropui tak kan chang ta a. Kum 1955 January thla chuan Burma,  Arakan panin ka chhuak leh ta a, ni hnih ka kal hnuin Pu Tai\hiauva team-te zinga mi pangain min rawn uma ka thla a muangin ka hlim hle a ni" tiin a ziak bawk10

Tin, Pathian tlanga an awm lai hian a \awng\ai nasa hle a. An ni hian \awnghriat lohte an hmang \hin a, \awnghriat loh neih ve chu kohhranho chuan chakin anniho chu \awnghriat loh hi min pe ve rawh u tiin an dil  ta a ni awm e. Ti chuan, \um khat chu Tv Thangzuala (Sena)  chuan an \awng\ai rual chu a kaihruai  ta a. |awnghriat loh ki a lo thlen ve leh 'pe, pe, pe, rang takin kan ti ang a' tiin an \awng\ai rual ta a. Chuti anga, an \awng\ai rual takah chuan \awnghriat loh chu lo thlengin kohhranah harhna nasa tak a lo thleng ta a. Kohhranho an hlimin an lawm hle a ni tih a ni bawk11

Matu rama rawngbawl dan :
Matu ram chu ram thim tak mai leh a luh pawh hlauhawm tak ni mahse  Pathian tirhna hmun nia an hriat avangin Pu  ZD Chuaudenga leh a rawngbawlpuite chu ni 20 May 1955 niin Pathian tlang chhuahsanin  Matu ram chu an pan leh ta a  ni. Ni eng emaw zat an thang hnuin Matu ram, ramri bul Sabawng khua an thleng a. Sabawng khaw Upa hruaiin tlang a\angin Matu ram chu an thlir a. An upa hruai leh chu khua a kohhranhote chuan  " Thi tur ngawt chuan kal suh u" tiin an thlem ta a ni. Chu an thlemna chu anniho  chuan 'Kal hram rawh u' tia tirhna ni zawka hriain Matu ram luha kal zel chu an duh ta a ni.

Ni 1 June 1955 chuan Matu ram lam chu panin an chhuak a. Kawng  mumal pawh awm lovin lui te dung zawhin an kal zel a, an kal hun hi fur lai a nih avangin ruah a sur nasain a hreawm hle a ni awm e. Chutih laiin an kalpui hmeichhe pakhat  chu a chau hle a, Tv Lalmama'n a paw ta a, an hlimpui ta phian ni awmin Pu ZD Chuaudenga chuan a ziak. Khua an hmuh hmasak ber chu Tangku khua a ni a. An chanchin an lo hrilh tawhte rilrua la cham reng chung leh hlauthawng tak chungin Tangku khua chu an lut ta rawih mai a. Hlauthawng  rilru taka an awm lai chuan khua mite chu an rin angin an lo sual lem lova. Pahovin zute inin an lo lam mup mup mai a ni awm e. Anniho khuaa lut an hmuh chuan \ha taka lo dawngsawngin, an duhsakna avang chuan an zute chu min hlui ve ta zawk a an ti. Pu ZD Chuaudenga hian Halkha \awng a zir  chawp hmangin an in be thei sawlh sawlh a, "Thlang lamah kal rawh u" tiin an lo kawhhmuh a, an zuk kalna lamah chuan uichovin  an lo bauh chul mai a; an ri ta nuai nuai mai a ni awm e. Chuti anga an thawm avang chuan mi pakhat a lo kala chu pa chuan Mizo \awng a lo thiam tlat mai a, mak pawh an ti hle a ni. An inkawm chian hnu chuan an inah an thleng ta a . An thlen in pa hming hi Khangsawt Daranga a ni a. A nupui chu Raivangi a ni11 Ti chuan, an theih ang angin  an thlen in pa Khangsawt Daranga chu \awnglettu-ah  hmangin Pathian thu chu an hril ta a. Zanah tual mei chhemin a ai tura lo kal khawmte hnenah chuan Pathian thu chu \hahnem ngai takin an lo hrilh \hin a ni. A thusawite chu malsawma awmin kristiana inpe an awm a, an hmingte an la hlawm a  ni. Tin, anniho hian thusawitu (Speaker) bik awm lovin ZD Chuaudenga te, Thangzuala (Sena) te Lalmana te hian a \ul dan ang zelin thu an insawi chhawk \hin a ni awm e.

Tangku khua hun eng emaw chen an cham hnuin Rengkhua an pan leh ta a. Rengkheng khua hi Thaiphum huam chinah chuan an khawpui leh pawimawh ber a ni. Rengkheng khuaah an kal hian Tangku an pan leh ta a. Rengkheng khua an kal hian Tangku khuaa mi \henkhatin an zui bawk a. Khaw chhung an luh chuan INTHAWINA an lo nei a, thlen in tur pawh an hmu zo lo a ni. Buhfai lei tur an zawn leh tu mahin an pe phal si lova. Khawlaiah an awm ta ringawt a, 'engtin nge kan awm zel ang tia kan inngaihtuah buai hle lai chuan mi \henkhat ten chaw eiah min rawn sawm khawm ta hlawm a, chaw chu kan nghei ta em lo a ni' an ti.

Zan a lo nia tuallaiah mei chhemin an ai khawm a, chumi ai tura kal khawmte chu \hahnem ngai takin Pathian thu an lo hrilh \hin a. (Pu Khangsawt Darang-a hian an rawngbawlnaah hian a zui ve zel a ni.) Tv Thangzuala (Sena) leh Pu ZD Chuaudenga te chu thu an insawi chhawk zel a. Pu ZD Chuaudenga chuan "Hemi zan hian  Pathian hnathawh ropui  tak a lo thleng a, Halkha \awngin thu ka sawi chiam mai a ni" tiin a ziak nghe nghe a ni12

Rengkheng khuaa an awm lai hian Awkin Ni a lem a. Kawl puithiamin a lo hrilhlawk danin 'khua a thim vek ang a, mihringte leh thil dangte hi eng eng emaw-ah an chang vek dawn' tiin a lo hrilh a, an lo hlau em  em a ni awm e.

Anniho chuan an theih ang leh an thiam dan danin hlauhawm a nih lohziate an hrilhfiah a Awkin Ni a lem zo chu, 'Ni' a en ngaiin a eng leha mihringte leh thil dangte chu engah mah an chan tak si loh a vangin Pathianin hmanruaah a hmang a, "In Pathian chu a \ha, Kawl puithiamho pathian chu a \ha lo; dawt an sawi a ni" an ti a. An thusawi awihin kristianah mi eng emaw zat an inpek phah a ni, tiin a ziak.

He thil thleng hi Pathianin hmanruaah hmangin khaw \henawmahte an  inhrilh chhawng zel a. Rengkheng khuaah hun eng emaw ti chhung an cham a, kristiana inpe te hmingte an lak fel hnuin Amlai khua panin an kal leh ta a ni. He khuaah hian Pathian thu hril chung zelin hun eng emaw ti chhung an chama kristian a inpe te hming  a ziak zel a. Ti chuan, an rawngbawlna chu chhunzawm zelin khaw hrang hrangte an fang zel a ni. Thaiphum rama Pathian thu an hrilhnaa kristiana inpete hming Pu ZD Chuaudenga record dan chu heti ang hi a ni13

SlKhuaMi inpe zatInpek ni
1.Tangkumi - 712 June 1955
2.Pakhengmi - 3120 June 1955
3.Tangkumi -3215 June 1955
4.Rengkhengmi - 134-8 June 1955
5.Amlaimi - 378 June 1955
6.Rengkhengmi - 5517-18June 1955
Totalmi - 175

Hun eng emaw chen helai vela rawngbawla Pathian thu a hril a, kristian khi ti  zat an siam hnu chuan Thaiphum ram chu chhuahsanin Thaiphum  piah ram Lungtianah kal an tum leh ta a. Ring tharhote fuihna leh \awng\aia thlahnate an neih hnuin Lungtian khua chu an pan leh ta a ni. 

Harsatna tawh dan leh Burma Police-in an man dan :Thaiphum ram chhuahsanin Lungtian khuaah chuan an lut leh ta a. Anniho hi Lakher nula pahnihin an zui ve zel a ni awm  e. He khuaa an awm lai hian Lakherho chuan hekin 'kan nulate an kalpui daih' tiin police hnenah report an thehlut a. Matupuia police hotupa hovin police eng emaw zat nen anniho chu man tur chuan an kal ta rup mai a. Police hotupa chuan "Matupuiah in lo kal vek tur  a ni, in lo kal duh loh chuan in lu kan tan ang" tiin a vau a. Chuti anga a vau avang chuan Tv Lalmama rilruah Pathianin hna  a  thawk  aniang hlauhna leh timna nei miah lovin a Bible  chu pawmin police hotupa hmaah chuan a nghawng  a dawh  ta mai a. 'Ka lu  hi tan ula  ka \hiante erawh hi chu engtin mah ti suh ang che u' a ti ta a ni' an ti. Police hotupa chuan mak tiin a leh hlauh ta tlat mai a. "A \ha  e, \ha  intih ang chuan awm rawh u, amaherawhchu, Matupui thleng chuan  min kalpui hram rawh u" a ti ta zawk a ni. Pu ZD Chuaudenga chuan 'Lalmama hi he hmunah hian thi lo mah se martarah ka pawm hmiah' a ti \hin a ni. 

Chuti anga an hekna  avang chuan police thana-ah tang, court-ah te thu zawhfiah an ni a. Court chuan "Haw rawh u, tunah" an ti a. "Kan haw thei lo kan ram a hla si a, hetah hian kan damchhungin kan awm ang" tiin Pu ZD Chuaudenga chuan a chhang a, an thinrim chuan thana-a dahluh tur thu pein, thana-ah  an dahlut fel chauh tihin kawngka a rawn inhawng a, "Rawn chhuak rawh u; in thawmhnaw nen" an rawn ti  ta mai  a. An va chhuah chuan mipa leh hmeichhia an lo dinga chibaite min buk a, an \ap ta a. Chung min rawn hruaichhuaktute chu Dr.Lalchhuana leh Nurse Vanhrangi Thingsai, kan mizopui ngeite an lo ni a, "Kan lawmin kan thla pawh a muang sawng sawng a ni" an ti. An ni chuan an inah min awmtir ta a, tu mahin eng mah an zawi zui tawh lo tiin a ziak a ni14 

Hun a kal zela Matupui police-te chuan an rawn ko leh ta thut mai a. "In ram a in hawn hun a lo thleng ta, insiam ula hawng tawh rawh u" an ti a. An thu chu hnialzel chi nia an hriat loh avangin Mizoram lama haw chu an tum ta a. Chuti anga anniho an hawng dawn tih an hriatin an rawngbawl tawhna-a kristian, la naupang te-te-te  leh ringtharte chuan an uiin an  mahni maia awm chu an hupphurh em em a. "Kan tel lo chuan Isua hnenah min kalsan suh u, a kawng kan hre lo vang" tia \ap chungin, ni 1 November 1955 chuan Mizoram lam panin; rilrua vei kap la nei nia inhre chungin an lo  hawng ta a ni. Ti chuan, an rawn phei chu Mizoram khawchhak tlangdungah rawn phei zelin Darzo khua a\angin mahni khua \heuh panin an in\hen darh ta niin an sawi. 

Pioneer missionary chu :
Matu ram Thaiphum rama kum 1955-a Pathian thu hril a, a lo hawn hnu hian, Chanchin \ha an va hrilhna Thaiphum rama kohhrante nen pawh chanchin inhriat zuina eng mah an nei tawh lem lova. Chuti anga hun a lo liam zel lai chuan Thaiphum Baptist Association chuan Chanchin \ha an dawn kum 50-na Golden Jubilee, kum 2005-ah lawm an tum a. Ti chuan, an bial inkhawmpuiah ngaihtuah a ni a. An Jubilee lawmna ni atan Chanchin \ha lo hril hmasatute an rama an luh ni chiah ni lo mah se khaw nawm lai deuh chuhin Ni 27 March 2005 chu, an Golden Jubilee ni atan an pawm ta a. Tin, keiniho hi Chanchin \ha-ah hian tute hrin nge kan nih tih an ngaihtuah a. An sawi ho hnu leh an upate an rawn hnuin "Keini chu Matupui lam hrin ni lovin, ram hla tak a\angin min rawn zawng chuaka Pathian thu min hrilh tute an awm a chungho hrin chu kan ni a. An hmingte pawh kan la hria a, an khuate erawhchu kan hre tawh lo" an ti a. 

Ti chuan, an missionary-te hming an hriat dan, anmahni lam dana an sawite chu; 
1. Lalmana
2. Suadenga
3. Thangzuala
4. Pi-Koha
5. Kimi
6. Chawii te an ni15 Heng mite hi pioneer missionary-a an pawmte chu a ni ta a ni.

Chuti anga Golden Jubilee lawm an tum takah chuan Chanchin \ha lo hrilh hmasatute Pu ZD Chuaudenga-te zawng chhuak tur chuan an \halai hruaitute pahnih Pu Vana leh Pu Hruaia te rawn tirin  Mizoramah an rawn zawng chhuak ta a ni. Ti chuan, Pu ZD Chuaudenga leh a \hiante chu an rama Chanchin \ha hril hmasa berte an lo ni a, Thaiphum rama kohhrante chuan an pioneer missionary atan an pawm ta a ni. Heti ang dinhmun an chang thei hi lu chhum ban chhum huama Pathian thu hril tura an inpekna rah a ni kan ti lo thei lo vang. Lalpa'n an tawrhna te, an hreawmna te hre rengin an hun tawp dawnah he nihna hi a hlan ta a ni. A ropuiin an lawmpuiawm hle a ni.

Golden Jubilee an lawm leh an chawimawi dan :
Thaiphum Baptist Association mi tirhten an pioneer missionary Pu ZD Chuaudenga leh a \hiante an rawn zawn chhuah hnu chuan an ram lamah an hawng leh ta a. Ram dang foreign ram te a nih avangin thil buaipui ngai leh \ulte an buaipui fel hnuin Golden Jubilee lawmnaa tel turin Pu ZD Chuaudengate chu an rawn hruai leh ta a. (Hetih lai hian Pu ZD Chuaudenga hi tar tawh tak, kum 75-mi niin a chakvak tawh lo hle nghe nghe a ni). Anmahni rawn hruaitute chu hengte hi an ni; Thangkhara Burma police pension kum 75 mi, a fapa Vanbika leh Narui-a te an ni.

Ti chuan, Thaiphum rama Rengkheng khua-a Golden Jubilee lawmnaa tel tur chuan an sawmna leh ngenna angin Ni 11 March 2005, zan dar 12:20-ah Saiha night bus-ah Zobawk chhuahsanin an kal a. Zobawk a\anga amah \awiawma kalte chu hengte hi an ni.
1. Pu ZD Chuaudenga
2. Pu R.Zothansanga 
3. Pu PT.Lalromawia
4. Pu ZD Samuela (A fapa)
5. Pu PC.Lalzikpuia-te an ni.

Tin, pioneer missionary zinga mi Pu Lalmana  hi tuipui kai, var\ekah a awm a, anniho nen hian an chhuak tlang vek a ni. Tuipui Var\ek a\anga \awiawmtu chu heng mite hi an ni.
1. Lalmana
2. K.Lalveli     
3. T.Lalropuia-te an ni.

Ti chuan, anniho chu a theih chin chin motor-in an kal a. Zobawk a\anga an chhuah hnuin Ni 21 March 2005 ni-ah Golden Jubilee an lawmna tur khua Rengkheng chu an thleng ta a ni. Anniho, jubilee lawmnaa kalte hi khua a\anga Km 2 vela hla an ramriah ropui takin ei leh in tuihnai tinrengte lo buatsaihsakin a khaw nawtin an lo hmuak a ni. Thingpui, ei leh in turte an in a, an chawlh hahdam deuh hnu chuan an thuamhnawte chu nula leh tlangvalten an ahsak  a. Pu ZD Chuaudenga leh Pu Lalmana, an pioneer missionary te phei chu an chuanna tur Sakawr an lo buatsaih lawkah an chuantir a, an kal hmasaa mipuiin khua thlengin an chhawm lut ta a ni awm e. Pu ZD Chuaudenga  chuan 'Sakawrah hian a zin an phah si lova, a chuan a nuam vak lo' tiin a chanchin a ziak nghe nghe a ni. Khuaa an han lut chu chibaite an inbuk sup sup a, an missionary hmasate hmel, tar  upa ve tawh tak mai hmel an hmu chu an lung a chhiain, an biangah mittui a luangin an \ap zawih zawih hlawm a ni. Upa deuh ho zingah chuan an hming sawi thei pawh an lo la awm nual mai niin a hmuna kalten an sawi.

Jubilee lawmna Rengkheng khuaa hun an hman dan :
Thaiphum Baptist Association-ten hman dan tur programme an lo siam angin jubilee lawm ni chuan zingkarah khawchhungah kawng zawhin an au rual  a. An au hla chu 'Jesuh teh' (Banei doeh), Isua chu Lal a ni tih leh, 'Tolungtahai Kasak kawng Pathian tih a min zung zae kawng min tawi tak'"Lei leh van siamtu Pathian chu chatuanin ropui rawh se" tia au rualin khawlai an fang a ni. Chhun inkhawm leh inkawmhona te, zanah inkhawmna te an nei a. Tin, an pioneer missionary Pu ZD Chuaudenga an hnam dana puan ropui leh chawimawina atana an hman Chawngrak puan an pe a. Missionary Medal chawimawina Pu Vanbika'n a hlan bawk. Heng chawimawina a dawn lai hian Pu ZD Chuaudenga hi kum75 mi pawh a phurin, \halai ang maiin a hlim hle.

Tin, a lawina kohhran BCM Bazar Zobawk chuan heti ang mi ropui leh chhuanawm pioneer missionary ni a, "Chawimawina Missionary Medal" hial dawng thei kan nei hi kan chhuang hle a. Amah kan ngaihhlutzia lantir nan leh chawimawina atan Chawimawina thuziak BCM Bazar Zobawk kohhran hmingin ni 16 July 2005 Sunday zing inkhawm-ah Upa C.Lalfaka, Chairman-in a hlan a ni16 Kohhran pawhin a lawmpuiin kan chhuang hle a ni. 

An chhungkaw chanchin tlangpui :
Pu ZD Chuaudenga hi Thaiphum rama Pathian thu hrila a lo hawn hnuin Ralvawnga a in-ah  a awm a. A rawngbawlna hi a chhunzawm zel ta lo niin a lang. Rambuai avanga khaw sawi khawm vanga Zobawk an luh hnu kum 1977-ah R.Malsawmi,  R.Hauhlira fanu, Rotlang 'E' khua nen an innei a. Fanau malsawmna dawngin fapa pathum leh fanu pahnih a nei a, an fate chu ;
1. Nuthangi
2. Lianpuithangi
3. ZD Samuela 
4. ZD Siamkima
5. ZD Lalawmpuia (L) -te an ni17

An chhungkuain Zobawk Bazar vengah in leh lo bengbelin an khawsa a. Thaiphuma golden jubilee lawmnaa an kal hnu hi chuan a hriselna te a \ha lovin Kal (Kidney) lamah harsatna a nei a. Lunglei leh Aizawl damdawi in lamah te a inenkawl hnuin, a chak lo tial tial a, amah hmuh chak em em , Thaiphum ram kristiana a siam kal hmasate nen intawkkhawm leh turin, Kum 77 niin ni 16 July 2007 khan ropuina ramah kohhrante'n kan thlahliam ta a ni.

Tlangkawmna :
Pu ZD Chuaudenga hi kohhranah mite hriat tur angin nihnate nei lo mah se, amahah Thlaraua harhna lo chang tawh a nihna langin kohhranin harhna leh hlimna kan chan ni khuate hian a phur thei em em \hin. Amah hi mi lungleng mi tak niin khawhar inahte hian a hnukhawi lama khawhar hla un tak tak lungleng tak maia sak hote hi nuam a ti thei hle \hin. Tin, mistiri thiam tak a ni bawk.

Annihovin kum 60 liam taa Matu ram, Thaiphum hnamho zinga Pathian thuhrila an thleng hi Pathian tirhna leh hruaina nasa tak an chang a ni tih hi hai rual a ni lo. Tunlai hun anga kohhran emaw, pawlho, para-church ang emawin an tirh pawh ni lo, anmahni hruaitu leh buatsaihtu Thlarau Thianghlim hruainaa heng ram pilril leh \ihbaiawm tak mai a, hlawh pawh nei lo, mi hriat pawh hlawh zui chuang lova; Matu ram Thaiphum hnamho zinga Pathian thu an hril hi a makin Pathian hruaina avang a ni tih a chiang hle a ni.

Amah Pu Denga pawh rawngbawlna an neih a\anga kum 50 liam hnuah hriatchhuah niin Golden jubilee lawmnaah kum 75 mi a  nihin chak lo tak chungin a la kal thei hram hram a. Amah tirtu Pathian chuan Amah avanga a tawrhna leh hreawmna te hre rengin a hun tawp dawn lamah pioneer missionary nihna chawimawina ropui, missionary medal hial a dawn tur hi, a tirh ngei tichiangtu a ni tih loh rual a ni lo. Ropui ka tiin ka lawmpui tak meuh meuh a ni. He leiah chuan tunlai a kan missionary-te angin kohhrante lawmna leh chawimawina te dawng lo mahse, amah hmangaihtu leh tirtu kan Pathian chuan chawimawina  leh lallukhum ropui tak nen lungngaihna leh natna awm twh lohna hmun van ramah a lo hmuah ngei ka beiseiin ka ring tlat a ni.

Thu hriatnate :
1.Pu ZD Chuaudenga Dairy hrang hrang.
2.Pu  R.Zothansanga. BCM Bazar, Zobawk chuan Golden Jubilee lawmnaa kalin an chanchin ziakin a vawng \ha a ni
3.MBK Ralvawng Centenary souvenir, 2001, KL Offset Printers, Aizawl. 
4.BCM Bazar kohhran minute bu 2006.
5. Upa ZD Laltawnga. (ZD Chuaudenga nau, Ramzotlang) nena inkawmna leh a chhianchhiah te atangin.

Comment : He thu hlu tak mai hi ka pa,  R.Lalhmingsanga chuan TKP Bazar Unit, Zobawk  ten Thalai Aw kum 25na puala Souvenir lehkhabu 'Sulsutu' tih a ziah atanga lak a ni a, a phalna-in ka blog-ah ka han dah a,  khawvel hian an lo hriat ve theihna turin khawi hmun atang pawha click chhuah theih tura dah hi a awm reng a ni.

Amah ZD Chuaudenga hi, a rawngbawlna hmuna mite hian Reverend title an pe nge, Rev.ZD Chuaudenga tiin lehkha-ah an lo ziak thin a. Amah hi a thenawmpa emaw, a thenawmnu emaw, a khua ten an ngaihdan ka hre lo. A hnathawh erawh hi an ngainep phal hian ka ring lo a ni.

He Article hi chhuah chhawn phal a ni hrih lo, a ziaktu hian a Revised dawn mek avangin

36/2015 Thanks Teacher; My Deva

$
0
0
Mass Media Exposure among Tribal Student Youth in Mizoram


Abstract

Today, we are living in the age of media and information.  The world lives on information. People are exposed to both print and electronic media. From the time we get up in the morning until we rest at night; either print media or electronic media anchors us.  In particular, youth are major consumers and audience of these media. Television is one of the most powerful media, which influences the youth. At present, it is very difficult to enumerate since almost all the remote corners are connected with satellite through dish antenna.  It is obvious that media are rapidly changing in the social life especially among youth. Therefore, the paper makes an attempt to explore the mass media exposure among Mizo youth of the age group from 14 to 24 years who studied in the selected three educational institutions namely St.Paul’s Higher Secondary School, Basileia Higher Secondary school and Women Polytechnique, Aizawl purposively by using structured questionnaire.  Further, the paper identifies the perceived factors influencing media exposure and also suggests some measures to use the mass media effectively among the tribal youth of Mizoram. 


Introduction
            Mizoram is situated on the North Eastern corner of India, having an area of 21081Sq.Km. The State is covered with mountains and hills.  It has a very good natural resources and a pleasant climate According to 2011 census, the total population of the state is 10, 91,014 are living in the state in which one third of the population comprises of youth ranging from the age group of 14 to 34 years. Youth is an important segment of our society. Youth denotes in our mind energetic, dynamic and resourcefulness. It also signifies the age group of the people in between childhood and adulthood. The definition of youth is not uniform; it varies from country to country.  The United Nations (1980) defined youth from the age 15 to 24 years.   The Youth Policy Act in India, for instance defines youth as the age group ranging from 13 to 35 years as youth. The present National Youth Policy, 2014 defines youth as 15 – 29 years.

For the present study the age 14- 24 years is taken as a youth. The population of youth in India (13-35 years) was 459 million, constituting about 38 per cent of total population of the country and it is expected to reach 574 million by 2020 (NYRS-2010). Youth in the age group of 15-29 years comprise 27.5% of the population (Census, 2011).

Today, we are living in the age of media and information.  The world lives on information. People are exposed to both print and electronic media. From the time we get up in the morning until we rest at night; either print media or electronic media anchors people.  In particular, youth are major consumers and audience of these media.    Television is one of the most powerful media, which influences the youth.  Andrew (1992) analyzed how media has changed the youth and governs the world.  It could be accepted that television and radio are the most powerful entertainment instrument for the youngsters.  He highlighted from the study that more than 4 lakh homes were wired to watch satellite channels.  At present, it is very difficult to enumerate since almost all the remote corners are connected with satellite through dish antenna.  It is obvious that media are rapidly changing in the social life especially among youngster.

Gosh, Subir (1991) studied Mass Media Today in the Indian Context and he said that the early days, human beings have communicated with their fellow beings by sending a message through any or more of their senses like sight, sound, touch, taste and smell. Modern civilization has devised almost magical methods to carry on messages even to the remotest corner of the world with astonishing speed, much beyond the widest imagination of the earlier generations. This method is known as mass communication and the means or the channel through which message are sending as mass media.

Yadava (1986) studied Mass Media and Social Change; there he said people were looking for alternatives or improvements in strategies for development and social change. Individual is important but social system is equivalent for his innovative behaviour and development processes and social change. In order to develop this new environment, modernization, traditional society and technical, economic, cultural, religions and other social aspects play a significant role.

            On the other hand, Sushila (2005) conducted a study with 200 youth in order to know the media and life style of them. The data reveled that more than half of the youth are watching T.V daily.  The media exposure plays a significant role for the change of their lifestyle, patterns of behaviour and dress codes.  The impact of media is very high on the cultural values of youth who are already in a stage of identity crisis, where they reject adult authority.  In addition to this changes are occurring in their culture, social institution and interpersonal relations.

Rationale of the Study
For the last two decades the usage of mass media has increased tremendously in our country.  Youth are very much exposed to both print and visual media like television, radio, magazine, newspaper, comics and other related youth magazines.  The usage of media among youth reached every nook and corner of our nation, even among the tribal youth. The youth life style is changing due to the impact of the mass media. In Mizoram, youth follow modern life style rather than traditional life style, their thought process behaviour pattern and aspirations are changing because of the impact mass media.  These changes are made due to the impact of modernization.  They are very much westernized due to various factors influenced by western missionaries, and other media. In addition to that today’s youth are very much exposed of mass media because they are living in the media world.  This mass media has got both advantages and disadvantages to develop their knowledge in all the fields.

 At the same time, it has its adverse effects that to in this internet world to see pornography pictures in the available cyber cafe. Apart from this Mizo youths and Mass Media has now related deeply, yet, no proper studies were conducted. There is a need to study in a particular area from the grass roots level about the adverse effects of Mass Media. The study focused on the relationships between Mass Media and Mizo youths and or how the Mizo youths are exposed to different kinds of Mass Media.

            Today’s youth are exposed to mass media like radio, television, newspapers, magazines, comics etc. There was rapid change in the social life of Mizos especially among young people due the various exposures they get in media. As we are aware that today’s nation is the youthful nation that the one third of the nation’s population comprises of youth population.   Thus, this paper makes an attempt to know the mass media exposure of Mizo Youth. 

Objectives
1. To study the profile and level of mass media exposure of Mizo youth.
2. To know the factors associating with mass media exposure and
3. To find out the impact of mass media on the social life of Mizo youth.

Methodology
            The present study is based on the primary data collected through structured questionnaire from the schools St. Paul’s HigherSecondary School, BasileiaHigherSecondary School and Women Polytechnic Institute in Aizawl, which is the capital of Mizoram state.  The design of the present study is exploratory and a structured questionnaire was used to collect the data from the students by using systematic simple random sampling method.  From the each institutions sixty  samples were selected  for data collection. The collected data was process and analysed with help of Statistical Package for Social Sciences (SPSS) package.

Operational Definitions

Youth
In this present study the youth refers to the age group from 14 to 24 years, who are studying in the three educational institutions namely St. Paul’s HigherSecondary School, BasileiaHigherSecondary Schooland Women Polytechnic, Aizawl.

Mass Media Exposure

The youth who have exposed to various media such as television, radio, newspaper, magazine and internet.
Results and Discussion
This section includes results and discussion of the collected data.  The data would be presented in Tables.
Profile of the Respondents
The Table1 shows profile of the respondents in terms age, gender, education, sub-tribe, and denomination. As regards to the gender less than three fourth (71.67 %) of respondents are females and they comprise more both in rural and urban areas. As regard to the age group, age of youth is grouped into two; 14-18 years and 19-24 years. There were more than half of (58.33%) the respondents belong to the age group of 14 – 18 years  and  more than one fourth (41.67%) percent of the respondents in the age group of 19 -24 years. Among the respondents, half of (50%) of them in both the age groups belong to rural area.
As regard, the education of respondents less than two third (65%) were in 12th class and the remaining more than one third (35%) of the respondents were in Polytechnique. As regards to the sub tribe was classified into five types namely; Lusei, Hmar, Ralte, Lai and Mara.  Among the respondents more than half (58.33%) of them belong to Lusei tribe and the least (10%) belong to Lai tribe. The table reveals that majority of therespondents are belong to sub tribe of Lusei. As regards to the denomination, in Christianity, there are different denominations. They are Presbyterian, Baptist, Salvation Army, Roman Catholic, United Pentecostal Church (UPC), Isua Krista Kohhran and Sabbath. Among the respondents more than two third (66.67%) of respondents belong to Presbyterian denomination and the least belong to Isua Krista Kohhran and Sabbath denominations.

Table 1: Profile of the Respondents

Sl.No

Characteristic

Urban
n = 32
Rural
n = 28
Total
N = 60
I

Gender





Male
11
(34.38)
6
(21.43)
17
(28.33)

Female
21
(65.63)
22
(78.57)
43
(71.67)
II
Age Group




14 - 18 Years
21
(65.63)
14
(50.00)
35
(58.33)

19 – 24 Years
11
(34.38)
14
(50.00)
25
(41.67)
III
Education




Class XII
26
(81.25)
13
(46.43)
39
(65.00)

Poly technique
6
(19.75)
15
(53.57)
21
(35.00)
IV
Sub Tribe




Lusei
22
(68.75)
13
(46.43)
35
(58.33)

Mara
0
(0.00)
3
(10.71)
3
(5.00)

Lai
2
(6.25)
4
(14.29)
6
(10.00)

Hmar
3
(9.38)
5
(17.86)
8
(13.33)

Ralte
5
(15.63)
3
(10.71)
8
(13.33)
V
Denomination




Presbyterian
25
(78.13)
15
(53.57)
40
(66.67)

Baptist
1
(3.13)
6
(21.43)
7
(11.67)

Salvation Army
1
(3.13)
3
(10.71)
4
(6.67)

Roman Catholic
3
(9.38)
2
(7.14)
5
(8.33)

United Pentecostal Church
1
(3.13)
1
(3.57)
2
(3.33)

Isua Krista Kohhran
1
(3.13)
0
0.00
1
(1.67)

Sabbath
0
(0.00)
1
(3.57)
1
(1.67)
Source: Computed                Figures in parentheses are percentages

Household Economic Characteristics
Table 2: Household Economic Characteristics of Respondents

Sl.No

Characteristic

Urban
n = 32
Rural
n = 28
Total
N = 60
I
Occupation of Father




Government Servant
18
(56.25)
16
(57.14)
34
(56.67)

Business
9
(28.13)
7
(25.00)
16
(26.67)

Cultivator
2
(6.25)
3
(10.71)
5
(8.33)

Driver
2
(6.25)
2
(7.14)
4
(6.67)

Church Worker
1
(3.13)
0
(0.00)
1
(1.67)
II
Occupation of  Mother




Unemployed
16
(50.00)
17
(60.71)
33
(55.00)

Government Servant
14
(43.75)
5
(17.86)
19
(31.67)

Business
2
(6.25)
3
(10.71)
5
(8.33)

Church Worker
0
(0.00)
1
(3.57)
1
(1.67)

Cultivator
0
(0.00)
2
(7.14)
2
(3.33)
III
Monthly Family Income(Rs)




Below 5000
5
(17.86)
3
(9.38)
8
(13.33)

5000 - 10000
12
(42.86)
11
(34.38)
23
(38.33)

10000 - 15000
4
(14.29)
7
(21.88)
11
(18.33)

15000 - 20000
1
(3.57)
4
(12.50)
5
(8.33)

20000 - 25000
5
(17.86)
5
(15.63)
10
(16.67)

Above 30000
1
(3.57)
2
(6.25)
3
(5.00)
IV

Residential Status





Rented
4
(14.29)
7
(21.88)
11
(18.33)

Owned House
15
(53.57)
21
(65.63)
36
(60.00)

Hostel
3
(10.71)
2
(6.25)
5
(8.33)

Quarters
6
(21.43)
2
(6.25)
8
(13.33)
Source: Computed                             Figures in parentheses are percentages
 

The Table 2 shows the household economic characteristics of the respondents.  The house hold economic characteristic includes father’s occupation, mother’s occupation, monthly income of the family, and residential status. As regards father’s occupation, more than half (56.67%) of their fathers were engaged in Government servant. There was no much difference between the urban and rural respondents father’s occupation in terms of government servant. The least percent of the respondents’ fathers’ occupation were church workers.  As regards to mother’s occupation majority of respondents mothers were Unemployed (55 %) and also was no much difference in urban and rural areas. On the other hand, most of respondent’s mothers were engaged in Business (8.33 %), Cultivation (3.33 %) and Church Worker (1.67 %). Economy is an important for family growth and development. There were more than one third (38.33%) of respondents who belong to income group of Rs.5000-10,000, in which more than one third (42.86%) belong to urban area and more than one third (34.38%) in rural area. Only 5 percent of the respondents’ monthly family income was above Rs.30000. As regards to residential status, shelter is one of the basic human needs, majority of the respondents both in Urban (53.57 %) and Rural (65.63 %) were live in their owned house. As a whole around two third (60 %) of the respondents were residing in their own shelter. Only 13.33 percent of the respondents reside in Government quarters.

Mass Media Exposure
Table 3: Mass Media Exposure: Mean Scores

Sl.No

Mass Media

Urban
Rural
Total
1
Television
1.53 ± 0.76
1.29 ± 1.01
1.42 ± 0.89
2
Radio
1.53 ± 0.76
1.61 ± 0.79
1.57 ± 0.77
3
Newspapers
1.75 ± 1.08
1.79 ± 1.10
1.77 ± 1.08
4
Internet
1.13 ± 0.98
1.14 ± 1.01
1.13 ± 0.98
5
Magazine
2.22 ± 1.26
2.32 ± 1.33
2.27 ± 1.29

Mass Media Exposure
1.63 ± 0.51
1.63 ± 0.44
1.63 ± 0.47

Levels of Mass Media Exposure




1
Low
13
(40.63)
11
(39.29)
24
(40.00)
2
Medium
11
(34.38)
13
(46.43)
24
(40.00)
3
High
8
(25.00)
4
(14.29)
12
(20.00)
Source: Computed Mean ± S.D                                       Figure in parentheses is Percentages

           The mass media exposure refers to the students who are exposed to radio, television, newspaper, magazine and internet. The Table 3 shows the mass media exposure: mean scores of the respondents.  The table reveals that there is difference between urban (34.38%) and rural (46.43%) areas at a medium level with regard to media exposure. 

Purpose of Print Media Exposure
            There are different print media people get exposed in this electronic society.  Students read newspapers, magazines and other comics etc.  These print media help the students to get various exposures and also motivate to gain knowledge in their respective fields. Here, the Table 4 shows the purpose of print media exposure of the respondents. Among the respondents majority three fourth (75%) in urban areas and half (50%) of in rural areas read newspapers in order to gain knowledge. Further, it was followed less than one fifth (15.63%) in urban and less than one third (32.14 %) rural areas read newspaper for the purpose of their personality development.

Table 4: Purpose of Media Exposure: Print Media

Sl.No

Media and Purpose
Urban
n = 32
Rural
n = 28
Total
N = 60
I
Newspaper




No Response
0
(0.00)
1
(3.57)
1
(1.67)

Persuasive Pressure
2
(6.25)
3
(10.71)
5
(8.33)

Knowledge
24
(75.00)
14
(50.00)
38
(63.33)

Personality Development
5
(15.63)
9
(32.14)
14
(23.33)

Entertainment
1
(3.13)
1
(3.57)
2
(3.33)
II
Magazine




No Response
0
(0.00)
1
(3.57)
1
(1.67)

Persuasive Pressure
1
(3.13)
2
(7.14)
3
(5.00)

Knowledge
11
(34.38)
11
(39.29)
22
(36.67)

Personality Development
15
(46.88)
12
(42.86)
27
(45.00)

Entertainment
5
(15.63)
2
(7.14)
7
(11.67)
Source: Computed    Figure in parentheses is Percentages
          With regards to the magazine, about half (45%) of the respondents read magazine for the purpose of developing their personality and one third (35%) of the respondents read magazine for gaining knowledge.

Purpose of Electronic Media
            Television is a powerful media, which influences the youth in both rural and urban area. The Table 5 shows purpose of media exposure on electronic media.  Among the respondents, more than one third (37.50%) in urban areas and nearly half (46.43%) in rural areas were watching television for the purpose of gaining knowledge.  The least percent of the respondents watch television due to persuasive pressure from their peers.

Sl.No

Media and Purpose

Urban
n = 32
Rural
n = 28
Total

N = 60

I
Television




No Response
2
(6.25)
3
(10.71)
5
(8.33)

Persuasive Pressure
2
(6.25)
1
(3.57)
3
(5.00)

Knowledge
12
(37.50)
13
(46.43)
25
(41.67)

Personality  development
4
(12.50)
3
(10.71)
7
(11.67)

Entertainment
12
(37.50)
8
(28.57)
20
(33.33)
II
Radio




No Response
3
(9.38)
0
(0.00)
3
(5.00)

Pressure
2
(6.25)
1
(3.57)
3
(5.00)

Knowledge
20
(62.50)
18
(64.29)
38
(63.33)

Personal development
7
(21.88)
8
(28.57)
15
(25.00)

Entertainment
0
(0.00)
1
(3.57)
1
(1.67)
III
Internet




No Response
1
(3.13)
3
(10.71)
4
(6.67)

Pressure
5
(15.63)
5
(17.86)
10
(16.67)

Knowledge
7
(21.88)
10
(35.71)
17
(28.33)

Personal Development
10
(31.25)
8
(28.57)
18
(30.00)

Entertainment
9
(28.13)
2
(7.14)
11
(18.33)
Source: Computed                Figure in parentheses is Percentages
                       
Radio is one of the cheapest electronic media and also it is a very important for rural people in Mizoram.   Among the respondents less than two third (62.50 %) in urban areas and less than two third (64.23 %) in rural areas were listening radio for gaining knowledge on various aspects. One fourth (25%) of the respondents listen to radio for the purpose of developing their personality development by hearing different speech programmes. Among the respondents more than one fourth (30%) of them use Internet for personal development and more than one fourth (28.33%) of the use Internet for   purpose of gaining knowledge. The least percent of the respondents did not give response on the exposure of internet use.

Perceived Factors Influencing Media Exposure (Print Media)
          The Table 6 shows the perceived factors influencing media exposure: print media. Among the respondents more than two third (67%) of them said that the perceived factor of influencing to read newspaper and magazines due to their personal interest and also there is no much difference in terms of the rural and urban areas. The next important perceived factor for influencing print media from the respondents was their family. By analyzing the data, we come to understand that urban youth have more exposure on print media rather rural youth.

Sl.No
Media and Factor
Urban
n = 32
Rural
n = 28
Total
N = 60

I

Newspaper use




No Response
0
(0.00)
1
(3.57)
1
(1.67)

Personal
22
(68.75)
18
(64.29)
40
(66.67)

Family
9
(28.13)
4
(14.29)
13
(21.67)

Teachers
1
(3.13)
2
(7.14)
3
(5.00)

Peer Pressure
0
(0.00)
3
(10.71)
3
(5.00)

II

Magazine use




Personal
18
(56.25)
21
(75.00)
39
(65.00)

Family
7
(21.88)
2
(7.14)
9
(15.00)

Teachers
5
(15.63)
2
(7.14)
7
(11.67)

Peer Pressure
2
(6.25)
3
(10.71)
5
(8.33)
  Source: Computed Figure in parentheses is Percentages

           
Perceived Factor Influencing Mass Media Exposure (Electronic Media)

Sl.No

Media and Factor

Urban
n = 32
Rural
n = 28
Total
N = 60
I
Television use




Personal
15
(46.88)
16
(57.14)
31
(51.67)

Family
8
(25.00)
9
(32.14)
17
(28.33)

Teachers
1
(3.13)
2
(7.14)
3
(5.00)

Peer pressure
8
(25.00)
1
(3.57)
9
(15.00)
II
Radio use




Not Mention
3
(9.38)
3
(10.71)
6
(10.00)

Personal
19
(59.38)
9
(32.14)
28
(46.67)

Family
7
(21.88)
10
(35.71)
17
(28.33)

Teachers
2
(6.25)
6
(21.43)
8
(13.33)

Peer pressure
1
(3.13)
0
(0.00)
1
(1.67)
III
Internet use




Not Mention
3
(9.38)
5
(17.86)
8
(13.33)

Personal
14
(43.75)
13
(46.43)
27
(45.00)

Family
3
(9.38)
3
(10.71)
6
(10.00)

Teachers
5
(15.63)
6
(21.43)
11
(18.33)

Peer Pressure
7
(21.88)
1
(3.57)
8
(13.33)
Source: Computed    Figure in parentheses is Percentages

Majority of the respondents (51.67 %) viewing TV without any control or pressure but by their own personal interest. There was difference between urban (46.88%) and rural (57.4%) respondents who watch TV for their own Personal. More than one fourth (28.33%) of respondents watch TV due to the factors of family influences. Radio was listened mainly due to the factors of personal in urban (59.38%) and rural (32.14%) and on the whole 46.67 percent. Internet is also used for personal interests and nearly half of respondents (45%) used for it. There is no difference between urban students (43.75) and rural (46.43%) students who use internet.

Frequency of Exposure to Different Types of TV Programmes
Today people are living in the Media world, there has been opening uncountable number of channels coming up everyday in the Television. Here, Table shows that frequency of exposure of different types of programmes, namely, Music, News special, Western, Sport, Love Story, Comedies, Quiz, Cartoon, Action-Adventure, Science, National News, Children, Documentaries, Advertisement Programmes are shown in the table. The Programmes can be classified into two broad categories viz. Education and
Sl.No
Programme
Urban
n = 32
Rural
N = 28
Total
N = 60
1
Music Programme
2.53 ± 0.76
2.50 ± 0.58
2.52 ± 0.68
2
News Special Programme
2.06 ± 0.72
2.21 ± 0.83
2.13 ± 0.77
3
Western Programme
2.06  ± 0.88
2.00 ± 0.77
2.03 ± 0.82
4
Sports Programme
2.06 ± 0.91
1.89 ± 0.83
1.98 ± 0.87
5
Love Story Programme
1.97 ± 0.65
1.96 ± 0.96
1.97 ± 0.80
6
Comedies Programme
2.00 ± 0.92
1.89 ±  0.69
1.95 ± 0.81
7
Quiz Programme
1.78 ± 0.71
1.82 ± 0.61
1.80 ± 0.66
8
Cartoon Programme
1.88 ± 0.94
1.46 ±  0.88
1.68  ± 0.93
9
Action Adventure Programme
1.50 ± 0.84
1.75 ± 0.89
1.62 ± 0.87
10
Science Programme
1.50 ± 0.88
1.64 ± 0.73
1.57 ± 0.81
11
National News Programme
1.63 ± 0.75
1.32 ± 0.90
1.48 ± 0.83
12
Children Programme
1.56 ± 1.08
1.39 ± 0.92
1.48 ± 1.00
13
Documentaries Programme
1.44 ± 0.91
1.43 ± 1.10
1.43 ± 1.00
14
Advertisement Programme
1.31 ± 1.00
1.14 ± 0.93
1.23 ± 0.96
Source: Computed                            Mean ± SD
Entertainment Programmes. Educational Programmes compose of News, Children, Documentaries Programmes and Entertainment Programmes includes Music, Western, Love Story, Comedies, Cartoon, Action-Adventure, and Advertisement Programmes.

            Among these programmes, the youth were very exposed to Music Programmes i.e. Standard Deviation of Table shows that 2.52 ± 0.68. As Mizos love singing very much, because they watch more  programme on music.Next majority of respondents would like to get knowledge on informational programme (2.13±0.77 S.D).

Watching Pornographic Movies
            The age group of 15-18 years, there were 40 percent respondents who never watch any Pornographic Movies. One fourth of respondents (25.71) have watched at least one Pornographic Movies. But it can be assumed that those who don’t want to say whether they watch or not are 34.29 percent.  This means that once they may watch and may feel shame, if it is like that, there will be 60 percent who watch Pornographic Movies. Therefore the significance level at one percent level is 9.51. Hence, there was no association between the age group and watching Pornographic Movies.

Sl.No
Factor
Watching Pornographic Movies
Total
No
Yes
No Opinion
I
Age Group





15 - 18 Years
14 (40.00)
9 (25.71)
12(34.29)
35(100)

18 and Above
20 (80.00)
2 (8.00)
3 (12.00)
25 (100)

Total
34(56.67)
11(18.33)
15(25.00)
60(100)

Chi-square
9.51*



II
Sex





Female
32 (74.42)
6 (13.95)
5(11.63)
43(100)

Male
2(11.76)
5 (29.41)
10(58.82)
17(100)

Total
34(56.67)
11(18.33)
15(25.00)
60(100)

Chi-square
20.88**



III
Locality





Rural
17 (60.71)
6 (21.43)
5 (17.86)
28 (100)

Urban
17 (53.13)
5 (15.63)
10 (31.25)
32 (100)

Total
34(56.67)
11(18.33)
15(25.00)
60(100)

Chi-square
1.50



Source: Computed Figures in parentheses are percentages
There were females 13.95 percent who watched Pornographic Movies and among male, there more than one fourth (29.41%) of the respondents who watched pornographic movies.  Therefore, the significance level at 5 percent level is 20.88. Hence there is no relationship between gender and watching pornographic movies. Based on Locality, majority of rural and urban youths never watched Pornographic Movies (56.67 Percent).

Conclusions and Suggestions
The research was conducted to study the Mass Media Exposure of the Mizo Youth in three educational institutions in order to know the students various levels of media exposure in the Mizo society.  In this contemporary society even the six month unborn baby is also exposed to music and television in the mother’s womb.  Therefore, the influence of mass media is very much in this present society. Keeping in view of these things the researcher wants to know that the levels of mass media exposure among the youth.  Today in all the houses we can see either television or radio and any other print media.  From the findings the researcher wants to give some suggestion in order to use the mass media for constructive and educative purpose rather than entertainment.

In this study the researcher studied three educational institutions and found out that majority (78%) of the respondents come from rural background and most of the respondents belongs to the age group of 15 to 18 years i.e. 65 percent.  The respondent’s exposure to Mass Media is not high, and 40 percent of the respondents were each in low and medium level.  The various levels of Mass Media Exposure and its purpose the respondents said that  (63.33%) read newspaper for gaining knowledge, nearly half of respondents (45%) uses magazines for their personal development, and over all knowledge development is the main  purpose of  Media Exposure among respondents in T.V. (41.67%), Radio (63.33%) and Internet (28.33%). This research helped the researcher to know the various levels of mass media exposure, associating factors and the impact on their social life style. From the objectives the researcher comes to know that the mass media exposure of respondents was watching more Music Programmes of Television than other Programmes, News and Western Programmes follows. Educational Programmes of Television like News Special, Quiz, Science, National News, Children, Documentaries ranked lower as an average than Entertainment Programmes

In India Mass media exposure has been increasing since one decade the various media like television, radio, newspaper, magazine, comics and other print media.  At present the Government of India has given one television to each panchayat and also established libraries in local self-government.  A part from that every nook and corner Internet centers are available.  So that the researcher wants to known Mass media exposure of Mizo students

·         It is very important to educate the students about the usage of Internet services in the educative system especially in the post Matriculation level. 
·         With regard to the exposure to media, proper guidance is necessary to the students in educational institutions from their teachers. 
·         Apart from this, good educative programmes should be broadcasted in the television and radio in a more convenient time for the students and also if any informative programmes like model question paper of the Board Examinations of Higher Secondary and other national level quiz programmes could be made available by their television which they have in the school for the students.
·         Most of the students watching television in their homes roughly two to three hours per day.  Giving awareness to their parents can reduce this and also the school and other educational institutions should take initiative to increase the reading habit of their students.
  • Moreover, the educational institutions should conduct a training programme on the effective usage of mass media in the school level. Besides that the educational institutions can conduct sex education programmes to the students through that awareness can be created to some extent in order to avoid of watching pornographic movies.

References

Andrew ,J. (1992). Youth and Mass Media. In Thomas Kalathuveettis (Ed.), Serving youth today (pp.450-462). Bangalore: Kristu Jyoti Publications.
Boethius, U, (1995). Youth, the Media and Moral Panics. In Johan Forna and Goran Balin (Eds.), Youth Culture in late Modernity. London: Sage Publications.
Chaudhary, Mamta M., and Veena (1993). Television Good or Bad, Social Welfare, 40(2&3), 43
Davision, W.Phillips et.al. (1982).Mass Media System and Effects, New York: CBS Publishing
Dubey, Jayashree. Patel, and Rajni P. (2004). Ads that work with youth, The Journal of Indian Management, 43 (10)68-74.
Eisenstadlt,S.N.(1972). Archetypal Patterns of Youth. In S.M.Clark and J.P. Clark (Eds.). Youth in Modern Society (pp.3-16). New York: Holt, Rinehart and Winston, Inc.
Galorra, V. K., Bhayyia and Bajaj, K. K., (1993). Software for Welfare, The Journal of Social Welfare Board,40(273), 30-33.
Gosh, Subir, (1991). Mass Media Today. In the Indian Context, Calcutta: Profile Publications.
Government of India. (2002). New Delhi: Planning Commission of India
Hans, Gurmeet, (1994). Lifestyle Education for Students Youth: A need and Strategy, The Indian Journal of Social Work, 50(1), 21.
Kumaravel,R and Karpaga, (1993). Television for Girls’ Education: The Journal of Social Welfare Board,40(2&), 42.
Mayuri,K  and Mohite, K.(1992).Television: Children’s Viewing Patterns, The Journal of Social Change, 22(4),55-63.
Mohan,P. Raj.,(2004). Youth and the Internet: The Journal of HDR Times,December.
Mohanti,J. (1984). Educational Broadcasting: Radio and Television in Education, New Delhi: Sterling Publisher Pvt. Ltd.
Nireekshak,(2000). Entry of Foreign Media Reviving Old Bogeys, Journal of Economic and Political Weekly,35(46).
Parmar, Leena. (2002). Kargil War and the Mass Media: Indian perspectives, Nucleus; an Interdisplinary Journal, 2(1), 57-65.
Patil, B.R. & Mukhopadhyay., (1983).Folk Media for development, Journal of Social Change, 13( 4).
Paul, Amar Krishna, (2001), Northeastern States Enter Cyber World, Journal of Yojana, 45(1), 44-45.
Ram Ahuja, (1996). Youth and Crime,Jaipur: Rawat Publication,
Singh. J.K,(2002), Mass Media  and Information–Issues for 21stCentury.
Srivasta, and Anand Prakash,(1991).The Educational Technology for Mass Media Development, Allahabad: Church Publication.
Sushila.J. (2005). Youth, Media and Social Change. Jaipur: Sublime Publications.
Yadava,J.S, (1986). Mass Media and Social Change, Journal of Social Change, 16 (2&3),117-124.





-  C. Lalneihkima[1] :  Former student, Department of Social Work, Mizoram University, Aizawl – 796 004 email ID:helplife07@gmail.com

C. Devendiran[2] Associate Professor, Department of Social Work, Mizoram University, Aizawl – 796 004 email ID:devbhupa@gmail.com

and Muthulakshmi[3] Associate Professor, Department of Public Administration, Mizoram University – 796 004 email ID:muthumzu@gmail.com

41/2015 Himna Zoar Lamtluang

$
0
0
HIMNA ZOAR LAMTLUANG
Genesis 19.22, Luka 14.15-24

Thuhriltu Lalkhirha  :    Ka unaute u, He khawvel boral mekah hian himna hmun panin naktuk hian chhuah tur a ni a. Himna Zoar lamtluang zawha kal duh zawng zawng chu inbuatsaih a ngai a. Ka hnenah zaninah ngei hian hming pek luh nghal tur a ni e. Kan chhuah hma loh chuan Pathianin hna a thawk thei lo a ni.

Dawntawia               :    Tunge him duh lo awm ang; hming pek luh kher ngai em ni? Naktukah a duh apiang chhuak khawm nghal ila ni mai alawm.


Thuhriltu Lalkhirha  :    Tui hi a let dawn tawh lo tih kan hria a, tuilet aia hlauhawm Rilru chawmawlhna chu tui lian angin khawvel hi nasa takin a chim dawn a. Chumi laka kan him nan Zion Lawnglian hmangin kal tur  a ni e.

Tirhkoh Duapa         :    (Phun sap chungin) Kan lawng hi a kang thei reng reng lo ang a, a phui loh teh chuan  kan him leh awm chuang si lo a.

Tirhkoh Lalkhirha    :    Hun a thim tawh em avangin kan khawmuang thei lo ang, innghak khawmuang hman kan ni lo ang. Kan duhthlanna leh a taksa ngei inhlanna hmanga inpek leh Ticket Reserve a ngai a ni.

Dawntawia               :    Mei leh tui lianin min hualvel, mahse min dal zo lo tia fakna hla satute chuan tunge him nana Zoar chu kal duh lo ang le?

Hming an pe lut sap sapa, Thuhriltu Lalkhirha chuan hming a lo ziak a.

Dawntawia               :    A hmasa ber atan Dawntawia aw.

Excuse Liana            :    Excuse Liana

Excuse Mawii          :    Excuse Mawii pawh lo ziak ve teh

Thangmawii             :    Thangmawii pawh ka duh ve e

Tirhkoh Duapa         :    Duapa, a tirhkoh ber min hma khalh leh ta ve alawm le
Kamthrakunga         :    Kei pawh, Kamthrakunga aw

Thuhriltu Lalkhirha  :    Naktuk zing vartianah himna turin Zion Lawng tihfai a, hnatlan nghal tur a ni e. Tlai lovin, inthlahdah hman kan nih loh avangin thuam famkim nen i chhuak vek ang u. Zoar Lamtluang a thui si a, him tha tawka kan tuk a ngai dawn  a ni

Zing khua a lo var a.

Tirhkoh Lalkhirha    :    Khai, Khai khai, lo ngaithla rawh u. Himna Zion lawng ruahman fel turin  hnatlang lo chhuak tawh rawh u le

Thangmawii             :    Ka thleng hma ber e law? A kul a taia inhman chuan a tlai pawl ka ni ang tih ka hlau thei em a. Hman lo chungin ka lokal hlawk hlawk a, ka kal hma ber pawh ka ring lo asin le

Thuhriltu Lalkhirha  :    E lokal rawh, kal hma hi a that lohna reng reng ka la hre ngai lo asin

Tirhkoh Duapa         :    Hnatlang chhuak tur pawh hi kan awm dawn lo a nih hi a. Keini pathum em chuan kan leng tawk lek hian kan siam ve thei dawn emaw ni le?

Thuhriltu Lalkhirha  :    Lal Isua chakna hi ring mai ta che u. Upa min ber hi i zam mai thin a, mi dang hmaa kal tur in ni asin!

Dawntawia               :    Engtin nge thawh tur? Khawi ber hi nge ka lo tih theih awm ang?

Thuhriltu Lalkhirha  :    Tawngtaina leh inhlanna tel lo, rilru bawlhhlawh leh zam chung chuan he lawng hi siam chi a ni lo a. Inthian thianghlim hmasak a ngaih avangin I lo innghak khawm ang u.

Hun rei lo te chhung an nghak a

Excuse Liana            :    Nizan ka mu thei lo a, ka chhia va a chhuak thut a, ka thri thrai a tha lo riau mai a, hming kha ka ziak ve laklawh tawh si a. Kal loh aiah ka lo kal zawk a ni e. Chaw chhum a ngai a, ran chaw pek leh Ka pa enkawl ngai nen ka haw leh nghal a nih pawhin  min hrethiam a ni ang chu.

Dawntawia               :    Kan hre thiam reng zel che alawm.

Thuhriltu Lalkhirha  :    Hming ziak kan kim tawh em? Inhlanna kan nei phawt dawn em ni? Hming a lam nghal nghoh nghoh a. Awm, awm lo tiin an lo chhang zel a

Tirhkoh Duapa         :    Thulh mai chi em ni? Kan va tlem tak em!

Thuhriltu Lalkhirha  :    Khawiah nge Excuse La Mawii hi a awm?

Excuse Liana            :    Vawiin chu office ka chhutri thei si lo a, ka kal ngei ngei a ngai a. CL lak a uihawm bawk si a. Min lo hrethiam a ni ang chu tiin min chah a

Dawntawia               :    Thuamhnaw an chah a lo thlen dawn vang a ni leh ang. A pha mawi a, a tha ve hrim hrim

Thuhriltu Lalkhirha  :    Khawiah nge Kamthrakunga hi? (An ngawi deuh reng a)

Dawntawia               :    A hritlang lik lek a. A mit khing a chhiat ang bawk hian a theihna aiin harsatna hi a hmu hmasa thin a.

Thuhriltu Lalkhirha  :    Inthianthianghlim ila. Zion Lawng chu kan siam nghal mawp mawp dawn nia u. (Zai zirin an inthian a, uluk takin an mar  a dek dan dan a) Himna Zion Lawnga chuang tur chuan Lal Isua thisen hian intlen fai hmasak tur a ni a. Bawlhhlawh kai chu an chuang ve thei lo ang.

Tirhkoh Duapa         :    Himna turin kan chhuak dawn a, chuti chung pawh chuan chhuanlam an la nei thei a nia. Leiah hian Lawi chaw eia ruai ropui theh tur an nei zawk emaw ni dawn chu aw!!! Ruai ei chan ting tang hian kan tla hlum leh vek si ang tih ka va hlau em!

Dawntawia               :    Pawi lo, Pawi lo, Thi tur tho kan ni a, Vanram panna kawnga thihte chu duhthusam alawm. Kal hmiah ang.


42/2015 Pathianin hla min pe

$
0
0
HIMNA ZOAR LAMTLUANG
Genesis 19.22, Luka 12.15

            Bialtu Pastor Rev F.Lalsangliana lehkha a lo thleng a. Ni 21-14 August 2015 hian Old Ralvawng-a BCM Zoar kohhran chu a Bial fan ruala tawiawm turin Bial zaipawl te min sawmna a ni.Bial zaipawlah te sawi ho turin chhawp chhuah nghal a ni a. Old Ralvawng dinhmunte ngaihtuahin member te chuan Pathian ram a din ngheh tulzia an sawi a. Inbuatsaihna nasa tak nen pastor hi tawiawm nise. Spiritual Camp pawh neih nise, a tul ang chu zaipawl committee in lo ngaihtuah se tih a ni a. Ni 17-20 August 2015 chhung chuan BCM Bazar ah zan riaka Bethel, Hlazir, Street play (Drama) leh a tul anga inbuatsaihna camp neih a ni a.


            He Camp atana inbuatsaih tur hian Committee chuan darkar khat hlazir thin nise, a bak zawng chu tawngtai, bible chhiar leh Pathian ram lakna tur atana inbuatsaihna, inkhelh, drama, naupang hla zirtir leh community group work neih dan tur ngaihtuah nise. A tul ang lo buaipui turin Director leh Secretary, Tv V.Vanlaltlanhlua chu min ruat a. Mahse, Camp ah chuan eng kan ang thei lova, member zat ve vel chauh kan riak lut thei a. Ka rilru a beidawng a, a zam hle bawk a. Ruahmanna kan lo siam tawh te hi a tih theih dawn loh a nih hi tiin ka hamhaih hle a ni.

            Street play atan Tanpuina dik tih BCM zoar Kohhran tan bik chu saptawnga mi letlingin, lemchan anga chan theih turin ka siam rem a. Old Ralvawng khaw mipui tan Kawng thu ka ziak bawk a. Zaipawl member, Zoar kohhran leh Zero- vantlang nena inmil tur Zoar Lamtluang tih chu ka ziak bawk a. Thlarau lam leh tisa lamah ka inbuatsaih nasa ve hle a ni. Camp ah hian Group 4 ah inthenin, Accapella sak tur hla pali kan thlang bawk a. Chu chu hunawlah zirin an thalai hote nena inkhelh hunah emaw, Tual inkhawm neih huna Music tel lova Pathian fakna hla hmanga mipui hipkhawm theih nana sak ka rilruk bawk a ni. Tin, Home visit kan neih theih chuan zaipawl member ten kan chhaw tura ka rin leh, Rinna chungchanga kan nghehna turin hmalak a tul tih ka hria a. Zero kulmuk ina len emaw Tual inkhawmah emaw, Kan hmalam hun zel atana pawimawha ka hriat Pathian thu hrilh leh sawi dan, a ngaithlak dan kan thiam theih nan Homiletics (Pathian thusawi zirna) paper buatsaihin, Practical nen kan bei bawk a. Kea thui tak kal tur a nih avangin Physical Exercise pawh kan nei thei turin ka inbuatsaih bawk a.

            Kar khat chhung deuh thaw Ruah sur tluk tluka, chhiatna hrang hrang - tuilian, leimin leh kawngchhiat chungchang thu thar a awm reng a ni. Kan zama Camp pawh tuiawm loh phah rawkin  a awm a. Mahse, Bethelin kan dil a, kan tawngtaia member te kan hul huk mai. Chung harsatna leh rilru hnualna kan neih chinah chuan Pathianin hna a lo thawk dawn chauh hi a lo ni a. Hmuh theihin hma kan sawn nghal a, kan tui ta em em a ni. A ropuina ber chu, tu mah kan inphut lova, tu mah pawh kal turin kan insawm hran lo a. A peih peih, a tum tum kan kal ang tiin. Mi 15 kan kal a, mi 11 an kal thei ta lo a. Tum dang ang lo takin engnge an kal theih loh chhan tia sawifiah tumah zuk awm lova!  Kan zai lo a, an zai kan ngai hek lo. A chhan chu rawngbawlna rilruah chuan phutna rilru a awm thei tlat lo a ni, ti lo mahse, kal lo mahse kei ka kal ang tih hi a pawimawh a.

            Kan thulh ka hlauh em avangin Bial fanna tur Rs 1000 chiah kan nei tawh a, engtin nge in kal ang tih Bial music treasurer-in min zawt a. Kal theih dan kan ngaihtuah ang a, a theih ngang loh chuan July thla tawp atangin Office lama kan hna ah August Monthly Work Plan chu ni 21 leh ni 22 August, Old Ralvawng kan kal hun tur hisap chuan ka siam lawk a. Bolero Camper hnungah pawh kan inhnawh vek ang a, kan budget la neih hi haw lam atan kan khek ang tiin ka ngaihtuah a ni. Mahse bial music lamin an tum leh theih tak si-ah chuan min tibuaitu a ni lek fang a. Pathian hnena dil reng khan ka lo ringhlel a, Mihring second plan chu min paih chiang kher mai. Dawn leh Ralvawngah ka office hna, ruahman lawk tawh, thulh theih loh chu thawkin ka khawtlai a, min kalsan ta vek mai le!!

            Dawn leh Ralvawnga ka khawtlai avang chuan ke-in ka kal a ngai ang a, khua-in min thim hnan dawn erawh chuan Chhuanlam siamin ka kir leh ang tiin. Ralvawngah chuan mak tak maiin kan programme chu a hlung lo a, kan zo hma kher mai le! Chutih lai chuan kan zaipawl Treasurer R.Lalthazuala leh mihring tak pawha ka nau en thin, HS Roluahtluanga chuan min lo nghak a. Kir leh chi ka  ni lo, chhuan lam reng a awm lo. Mei leh tuilianin min dang lo ang tia sawitu ngei kha ka lo zam a ni.

            Mahni thawmhnaw theuh phurin Keyboard PSR 1000 chu an inphurh chhawk a, ka put ve an phal ta tlat lo mai. Chuti chung chuan Darkar 2 dawn kan kal a, min phut eih lo. Ka kal thei lo a ni. Ka rawksai chu akin min uai fual lutuk tur leh phurh a awlsam zawk nan ka chhipah chuan ka phur pah ta a. KA chau a ni. Darkar khat vel kan kal chuan New Ralvawng kan chhuahsan tak leh Zobawk khua chu a lo lang uarh a, ka han enchiang tur ka dak chu ka phur a tla dawn zel a.

Pathianin hla min pe nge, ka ngaihtuahna mai mai zawk!
            Old Ralvawnga Baptist Kohhran hming chu Zoar a ni. Old Ralvawng hi Zero kulhpui niin,  khawchhak lungpui lian leh Sakawlh hlaua tlanchhia a, inhumhimna zawng an ni. He tlang hi him tura ngai an ni a. Chutih laia Zero atanga mi tlemte Baptist kohhrana kirleh te kohhran hminga Zoar kan tih tlat mai hi Zero ho an dik zawk ta emaw ni chu a tih theih ang chu. Zero rinna ang hian i awmna atangin Old Ralvawng tlang hi a him dawn a, han pem ve rawh tih lam a ni lo. Ka rilru chuan khawvelah hian sualna a lo pung zel a, sual laka inhumhim turin tlan chhuak rawh, i tlanchhuah hma chuan Pathianin hna ka thawk thei lo (Genesis 19.22) ang mai hian ka ngai a. Ka himna tur atan min lo tir (commission) zawk em ni?

            Himna Zoar panin min tir (commission) a, min tirhchhuah hi a duhtawk mai ni lovin hlenchhuak turin min duh a. Harsatna hrang hrang paltlanga hlenchhuak turin min hruai leh si a ni.Ka phurrit tak phur chung chuan khawvel thlirin ka dak thei lo a, khawvel en tura ka hawichhuah dawn apiang chuan ka phurrit hi a tla dawn zel a. Phurrit phur lo chuan ka tumram thleng mah ila awmzia a nei dawn si lo a ni. Chumi a nih avang chuan hlim takin hawichhuak thei lo mah ila, ka phurrit hi a la tangkai dawn tih ka hriat avangin kun chung chuan ka lungngai lo, ka inhumhimna tur zawk a lo ni si a.
            Himna Zoar panin min tir a,
            hlenchhuak turin min hruai leh si
            Phurrit phur chungin ka kun a,
            Mahse ka lungngai lo, himna a ni si.

            Chutiang chu hre reng mah ila, ka kal thiam chuang lo a, kawng chhuk chho ka zawh mek lai hian ka phurrit vangin ka chau a ni. Ka khup a dur suih a, ka ke hi a phet fo thin a ni. Ka thiante, kum lama ka nau te chuan chu chu an hmu a, Tiang hawl tur min sah sak a, ka hawl a, muang takin ka kal thei ta a, Ka kal theih tlat tawh avangin, ka kal a, hawikir theih a ni lo.

            Ka kal thiam lo Lalpa,
            Dam lai kawng chhuk chho-ah hian
            Ka ke a phet, tiang min pek hma chuan.
            Hawi kir lovin; muang ten ka kal thiam ta

            Chawlhbuk atang chuan New Ralvawng a lo lang a, ka phur pawh nghat lo chuan ka han deu a, ka chhuah chhal ta a nih chu. Engatinge min lo zui ve loh? Khawvel thila buai tih in chhuanlam em ni? Sum ngainat hi sual a ni a, chuvangin, sum ngah hi mihring damchhan a ni lo (Luka 12.15) Pathian ram din hi kan damchhan a ni a. Chu chu kan lungawina tur leh kan duh ber a ni tur a ni asin tiin.
           
            Ritphur chungin ka chhal a, hringfa
            Sum ngah hi damchhan em ni?
            Lalpa tana A ram din hi
            Ka duh, ka lungawina, damchhan a ni si

            Old Ralvawng kan lut thei ve dawn a, buaipui ngai lo leh tumram thleng theia ka awm kha ka hlim a ni. Ka thiante leh Pastor Sangtea te chuan lawm hmel takin, Ïn lo va thleng hma zawk ve?” tiin min lo lawm a. Ka hrehawmna leh ka phurrit, chhawk ngai miah lova ka phur thleng thei kha ka lawm zual a. Nep bik nih ka hlawh lo a, ka phurh thlen tlat avangin ka zak bik lo a, kawng lakah thiante lak ngaiin hnutchhiah ngawt ila ka inthlahhrungin nuam ka ti dawn si lo a. chuti ang ngai lova ka thlen avang chuan ka hmai a uang a ni. Thlamuang takin ka chawl hahdam thei ta a, ka tumram ka thlen avang chuan hlim takin ka hahdam thei ta a ni.

            Hlimna Zion ka thlen ve hun chuan
            Lal hmelin min lo lawm ang a
            Hrehawmna kross ka hahdamna
            Muangtea hahdamna Zion a ni si.


            Class room-ah kan mu a, Black board a lo awm a thu ka ziak chhuak a, Tonic solfa erawh tlar khat bak ka ziak thei lo. Kan Asst Conductor a lo lut a, guitar kuahin zai a tum lai chuan blackboard a mi chu a chhiar a, thil awmzia kan hrilh hnu chuan a perh a perh a, a sa chhin a, tonic in a sawi a, Tluangte chuan Solfa in a ziak nghal ta zel mai a ni. A solfa kim erawh chuan kan Conductor chuan a part tin inmil dan turin Inrinni chhunah a lo ziak nghal mai a. Engkim hi a kal zuih mai, kan han sa chhin chu Class room lehlama hmeichhe riak ho chuan an lo zawm thei ve ngawt nia!! Inrinni zan inkhawm leh zaikhawm bana kan mu tur chu Skul quarters-a awm Pu Tetea te inah  mipa kan kal khawm a, hmeichhia an lokal a, Blackboard-ah Tonic Solfa ziakin vawi hnih vel kan sa a, Pathianni zing inkhawm chu in neitupa chuan a hruai (Chairmanship) hun a lo ni a. Zinga rem turin min sawm a. Kan rem ve nghal ta ngawt a. A mawiin, a tha em tih erawh ka hre lo, mahse engkim (ziah chhuah, a thluk siam leh a remkhawm leh Pathian ropuina tur hlan) hi a awlsam nghal em em vek a ni tih erawh ka hria a. Pathian min pek nge ni ang a, kan ngaihtuahna kal ding thil tih ni ang le?

43/2015 DONT ASK!!

$
0
0
IF YOU WANNA TOUCH HER! ASK
(TOUCH HER, DONT ASK)

Shania Twain hi a pianpui hming chu Eilleen Regina Edwards niin kum 1965 August 28 daih tawh khan Canada zaithiam, khawvel hriat ni turin a lo piang a.  Barah te, tualchhung TV leh Radio ah te a zai thin a. A nu leh pa te Car accident a an thih atang chuan Resort-chawlhhahdamna hmunah te a zai a. Mercury records aiawh ten a thiamna an hriat takah chuan kum 1993 khan a zai record turin an inremsiam a. Hlawhtling nghal lo mahse Lange nena an inneih atang chuan awmzia nei ta hle a. Kum 1980 chhoa Rock leh pop music chawhpawlhin hla a phuah a, amahin a sa nghal thei ta zel a. Miten an duh em em a ni. Queen of country pop an tih hial hlawh turin maktaduai 80 chuang a hla a hralh tawh a. Grammy Awards, BMI Songwriter leh lawman chi hrang hrang a dawng tawh a.


Kum 1997 a Album pathuman come on over a tih chhuah chu maktaduai sawm chuang a hralh nghal a. Miten an duhin keini hial pawhin kan lo ngaithla ve thei ta a nih hi. Chu albuma hla pakhat "If you wanna touch her, Ask!" tih hi a ni kan sawi tum zawk tak chu. Hmeichhia a nih ang takin hmeichhe duhzawng chu min rawlruk a, mipa te hi mawl min tih vang pawh ni lovin hlim taka awm theihna tur chuan Thuruk pawimawh tak, ho hle si hre turin min hrilh ta a ni. Zawm thei ila, tu hmeichhe mi pangngai chinin nge, luangliam lo awm tehlul ang ni?

Ka peih leh lo:Hmeichhe bula awm a, an ngaihtuahna zawng zawng la a, kan zuna uai tir theihna tur,  Thuruk pawimawh tak mai, a ruka kan hriat tur chu hmeichhia ngeiin arukin; min rawlruk a. Hmeichhe thinlung chhungril bera hmun luah kan tum a nih chuan vawi leh khata Lalram lak ang ngawta hnehchhuh a, kulh chhunga luh nghal theih  ni lo ang hian. Zan khat thil thua hmeichhe thinlung hneh nghal vek theihna a ni lo a. A tahtawla lantir erawh a ngai fo thin. Amah kha ngaihsak a, a thinlung chhungril ber leh a ngaihtuahna zawng zawng ngaihthlak dan tur  zir hmasak tur a ni.  Chu chuan thian tha taka tan kan rinngam a ni tih min hriattir thei ang a, neihtlak leh rintlak a nih tih a hriat hunah chuan a rilru kan la peng ve taw hang chu. A neih zawng zawng min pek hma hian min ring ngam hmasa tur  a ni tihna a nih chu!

Rilru tak taka ngaihtuah chunga, bul kan tan a nih chuan hmangaihna kawngah bul kan tan tha hle a, awmzia a neih dan chu kan mit ngeiin kan chhiar thei ang. Amah hrechiang a, a rilru leh ngaihtuahnaa  awma, cham veng veng kan duh a nih a, hnaih taka awm zel kan duh a nih chuan kan hun kan seng hreh tur a ni lo. Kan hun tha ama tan pe ila, hmeichhia leh uite chu a chul nel peih peih tih hriatreng tur a ni. (chu thu erawh chu a beng hriata hrilh kher a chi lo hang, hrilh tum kher suh) A hre lutuk a, sawilan kher  a tul lo. Kan chul nel duh a, a thinlung chelh reng kan duh a nih chuan kan hrilh ang a, kan dil mai ang, a tul a nih chuan kan ngen ngawih ngawih mai tur a ni.

A khawngaihna avangin pawhin kan chetzia leh kan awmdan hian a la urthlu ve ang a, khawngaihna atangin hmangaihna chu a lo piang mai thei asin!  Kan pianphung te, kan mize danglam tak, a pawimawh ber hmangaihna leh dawhtheihna, ngilneihna te zawng zawng hi atan a nihzia a la hria ang a, chung thuam famkim nen chuan khan kan la kuangkuah mai thei asin! I kuah thei lo a, a phal ngang lo a nih chuan Jail tan huamin kuah ve ngawt mai la, Jail tan i hreh deuh a nih leh a der ta ngawt mai la, i kuah dan a zirin a zia mai thei. A hmeichhia a rapthlak viau erawh chuan FIR  a ti chhen ang ang, i la tang tho mai thei a ni.

(Ka ziak thui peih leh lo. Hmelhriat loh tana hun sen vak vak zawng ka phur lo, ka ngaihthlak atangin heti zawng hian ziah loh aiah kan ti mai teh ang. A mood ah ka cheng bawk si lo a. Kolasibah Bus in kan kal a, Driver hian Daduhi hla chiah neiin kawngtluangin a play a, " AW ana, a na em mai, I hmangaihna min hlan ve hi…" tih vel a ni. Ngawi rengin kan ngaithla hlawm a. A tawpah Upa pakhat hian Tape a chhe thei si lo a, duh tawk teh u. "A na bawk si lo a" ti hian a khak ta a. A mood ah a cheng lo ni. Chuti ang vela  ho ta lutuk leh mood lo chu ka ni e…Mamk)




44/2015 Just do it

$
0
0
TI VE PHAWT MAI RAWH
(Just do it for the sake of the Glory)
Bible Genesis 19.10-22; I Korinth 12.1-10

Kan thupui hi a sexy mah ma hem ka hre lo a, ngaihkawih talh kan tum a nih chuan heti zawng hian kan thlak ang. Pathian ropuina tur leh Pathianin hna a thawh theihna tur a nih chuan Ti ve phawt mai rawh ti ila a pawm a nuam deuh mah na. tunlai Company lar tak Slogan behchhanin Just do it for the sake of the Glory ti te hian a lang mawi deuh mahna


A sawi hawnna tur leh pawimawh hmasa hian thupui han hawng dawn ila, Ti ve phawt mai rawh kan tih lai hian, Tih loh ve phawt hi thil pawimawh hmasa a ni a. Thil sual leh tha lo, Pathian duhzawnga awm tur chuan a duh loh zawng, sual hi kan tih loh ve phawt a ngai a ni. Mahse he lam hi pawimawh viau mahse kan tih loh hmasak a ngai a ni.

1. Pathian ropuina turin ti duh lo mah la, a tum I dal thei chuang lo:
             Lota, mi fel tak, Pathian nena lengdun thin kha muang suar suarin, peih lo leh hreh tak chung pawhin a vantirhkoh, a miten an banah kaiin an suan lawp mai a ni. Pathianin hna a thawh theihna tur chuan kan tih theih tawk kha kan tih ve phawt a ngai a, hel hel mah ila, natna hmang te, thlemna hmangte, fiahna, tawrhna leh harsatna, buaina hmang ten Loh theih lohvin a min ko fo , kan tih ve tho a ngai a ni. Kan hel reng thei lo ang.
               
                Pathian remruatah hian kan tel ve loh avangin duhdan kan lo zam ve ngawt thiang lo. Ti tura min duh chuan duh loh sateh mah ila kan tih tho tho a ngai a, a tlai hmaa kn tih ve mai hi a ngai a ni.

                Hel hmang rilru leh rinhlelhna nen hi chuan tih ve mai hi a har a, mahni kan inkhawnngaih fo a, kan hmelma lian ber chu mahni inkhawngaihna an tih hi a chang chuan a dik fo asin. Ringhlelin peih lo mh ila kan tih ve tho a ngai a ni. Peih loh chang pawha kan thawh hram hram hian Pathian hi a lo ropui , a hnathawh hun a lo lang thin. Mihring lam theihna pawh kan lntir zet loh chuan engtin nge Pathian hian hna a thawh theih ang.

2. Hmun hima awma, a thu ngaihchan hi kan tih tur a ni:
 Hmun him leh nuama kan a m phawt loh chuan Pathianin hna a thawk thei lo, a chhan chu kan boral a hlau tlat a ni. Misual a hremna lamah leh a hnathawh avanga kan tawrh hi a phal lo a. Chuvang chuan min veng him hmasa fo thin a ni.
               
                Pathian thu, bible hmang te, hla leh Committee hmang te, Pathian mite leh thlarau mite hmang hian Pathian aw kan hre thei a. A aw kan hriatna ngaichanga kan tih tur kan hriat hmasak hi a tul a, chumi rual chuan tih loh tur pawh kan hre thei ang.

                Pathian aw hre thei lo khawpa kan ngawng tawh a nih chuan kan einfiah a ngai khawp ang le. Kan chhia leh tha hriatna hmangte, kan hmuh leh hriat, kan ngaihven reng pawh hi thil tul tak a ni fo bawk a ni.

                A mite a ngaihsak a, a ensan ngai loh avangin kan tana him leh tha hi chu a hre khawp ang. A fapa meuh pawh tawrhtir phaltu Pathian chuan kan tana tha tur lovin rem a ruat ngai lo a, kan tih tur kan tlanchhiatsan hi a thiang lo a ni.

3. Mi dangte ngaihsak turin min duh:
                 Mi dang tana malsawmna ni tur te, mi dangte tanpui leh rawngbawlsak turin Pathian hian min duh a. chute anga kan rilru pawh kan buatsaih hi a ngai a ni. Chan huama rawng kan bawl hian kan hlawkna tur zel a lo ni. Korinth-ah Kristian te chu thlarau hmun khat pua kan awm a ngai a. Thlarau hmun khat putpui theih loh kan nih chuan mi dangte tana malsawmna ni lovin hnawksak mai kan lo ni dawn a ni.

                Committee thu vawn nun kawngah te, committee duhdan te hi thlarau leh pathian rorelna a ni tih kan pwm loh chuan kan kal firfiak fo thin a ni. Hriatna, finna, hriatthiamna, tawng hriatloh hrilhfiah theihna te a pe a.

                Ka chik mai mai thin a, kan nitin nunah hian kan biak inkhawm danah te, mi dangte care lo lutuk hi kan tam ka ti fo thin. Kan kawt leh tuichhe luan kawngah te mi dangte tana harsatna siam tum emaw, ngaihsakna nei miah lova, hnawk tlat, tui luan tir, lei vung paih, insuk, motor sil te hian mi dang tan harsatna a siam em? Keinin  fel lohna kan hriat loh hi miten hnawksak an lo tih chuan Pathian aw ah ngeiin kan tih loh ve mi hi a tul fo.

                Kan thenawm khawveng tana inrel reng ai chuan an dam leh dam loh, an hun hman dan ngihsak a, ngaihven , tlawh chhuah te hi a pawimawh khawp mai. Phone hmanga han inbiak te pawh hi a tangkai thei ang chu.                                                 

45/2015 Expository Sermon

$
0
0
TAWRHNA HI PATHIAN LANFIAHNA A NI
Bible : Joba 1.1-8, 42.1-6,  38-41

Ka tawrh hi Lalpan a phal vui thei ka ni lo,
Malsawmna  dawn  chhiar  ka thiam lo,...
hlimna leh lawmna chauh ka chhiar thin,
Tawrhan leh lungngaihna zawng pawh hi.....
Malsawmna danglam a lo ni. 
Joba nihna :
Joba hi a hunlai kha chuan Pathian thu awih ber (Amah anga famkim, mi ngil, Pathian tih mi, thil tha lo laka insum thei mi tu mah an awm lo -1.1-8) leh Hausa ber a ni a (1.3). Nimahsela, tlakchhiatna in a nang a, fa mipa7 leh hmeichhe 3 chu a chan a, a neih zawng zawng  chan a, lusun khawharin a awm reng bawk a, chu mai ni lovin- Amah pawh natna hrang hrangin bawmin panchhia a bawhkhat tlat a ni


Thawklehkhatah  Joba, mi awhawm tak chu mi rethei, neih nei lo leh natna raptlak tak veiah a lo chang a, mi tih leh en dawng a lo ni ta a. Tunlai ang chu nise, HIV/AIDS emaw Hepatitis C ang te pawh hi a ni mai thei. A thian kantu te pawhin thilpek leh hnem tum lo takin an chachhuah a, a sual vangah puh a ni. Mahse a vui ngai lo a ni.

A chang chuan mi suaksualte an vannei a, mi felte an vanduai fo chu hriatthiam a har a ti a. Pathian hnenah pawh zawh duh a nei a, (Mahse, engkim titheia hnenah chuan sawi ngei ka duh a, Pathian nena ngaihtuah dun ka chak a ni - 13.3) a ti a. Lei lam malsawmna a ni tih reng a hre lo a, Van malsawmna a chan hi a la hrefiah deuh deuh dawn tih reng a hre lo. 

Joba ngaihdan dik lohzia hrilh turin Pathian chu a inpuang chhuak a, bung 38-41 kha han chhiar teh u. Joba chuan Pathian ropuina a hmuh avangin a inpuang chhuak a, a tlawmzia a sawi thei ta a ni.

Pathian leh a thiltum a pawimawh ber :
Joba pan hnaiin a bawm khat a, a nupui fanau leh a hausakna ranrual zawng zawng a chan vek hi Setana thu a ni lo a. Pathian thu leh Pathianin tawrh a phal vanga Setanan kutthlak a ni a, a mawhphurtu pawh PAthian a ni. A hraitpuina tel lovin Setana khan a tuartir ngawt thei lo a ni. Engvangin nge Joba, mi fel tak hi a tawrhtir kher kher? Pathian tum leh ruatah te hian kan tel ve lo a. Joba anga A remruat leh thil tuma tlukluh mai hi kan tih tur a ni. Engkim i ti thei tih ka hria a tih atang chiah hian I tum dal rual engmah a awm si lo a ti ta a ni. Chu a tawrha rilru Pathiana a nghah atang chuan Pathian remruat pawimawhna a lang thei awm e

Pathian leh a thil tum hi kei ni hriatfiah phak a ni lo :
 Bung 38.2 ah chuan “Tu ani nge? hriatna lova thurawn thup botu hi” ti chungin amah leh amah chu a inkawk a, Tu nge ni hre ziktluak si lo a, hriat ve phak pakhat pawh nei si lo a, Pathian laka vuia chhuah chhal ngawt ni tiin amah chu inchhirin a sawi ta a ni. Engmah hre si lo hian engtizia nge i remruat hi ka lo sawisel a, ka hriat phak lohte chu ka lo vui mai mai ni tiin Pathian ropuizia a tarlang a ni. W.Evans-a chuan “Kan Pathian hi chhuichhuah vek theih Pathian ni sem chibai buk tlak Pathian a ni lovang” a ti a. Keinin hriat fiah phak a ni lo a, a remruatna hnuaia tluk luh a, tuar a tul a nih pawhin tawrh mai hi kan tih tur a ni.

Amah hriatna rahchhuah : 
Joba rilru sakhat a tlawm a, a intukluh hnu khan “Beng hriatna mai zawngin ka hre tawh chiak mahse, tunah zawng ka hmu ta che.   chuvang tak chuan ka inten a, vut leh vaivuta thuin ka sim ta e -42.5-6” tiin a tlawm ta a. Pathian dikna remruat fel tak ringhlel angzia zanga ka lo vui a, ka lo zawt kha ka tisual der a ni a tihna a ni. Tlawm taka awmtir kha Pathian thil tum chu a lo ni - Amah Pathian chibai buk tura tuarna hmanga Joba tihtlawm kha Joban Pathian a hmuhfiahna tur leh a lanfiahna tur a aremruat a ni si.

Hman tangkaina :
Joba angin kan thil neih te kan hloh fo a, kan duh te kan nei thei lo a. A chang chuan Uniform emaw incheina avang emaw ten kan hnual a, kan inkhawm lo a, Pathian chu sawi loh nu leh pa lakah te kan vui a, kan nuar thin ti ru? Pathian thil tum hrefiah tur hian kan tawrhna te, malsawmna kan dawn te hi chhut ngun thin ila. Kan rin Pathian hi kan hrefiah telh telh dawn a ni. Pathian hi demin, i lo vui ve tawh thin em?  Lalpan a thu malsawm rawh se. 

 Expository sermon  tih chuan Joba tawrha atanga Pathian lanfiahzia sawina  a ni a, Chik taka ngaihtuah ngai a nih avangin a kim lo ang tih ka hlau hlel lo e.










46/2015 Internship report of the Hospital

$
0
0
SUMMARY REPORT

INTRODUCTION :
V.Lalruatmawii leh R.Vanlalsawmi te chuan Internship; Mobile ICTC, Christian Hospital Serkawn-ah ni 1.10. 2015 - 31.10.2015 chhung hian a thawh khatna an nei a. MSW degree, Bureau of Data Processing System (BDPS) Shillong affiliated by SHIATS Deemed University (Sam Higgibottom Institute of Agricultures, Technology and Sciences) Allahabad atanga zo an ni. Medical Superintendent, Dr.B.Laldinliana remtihna leh a remruatna angin October thla chhung hian  ruahman angin ka hnenah hun hman an hmang a, an report zinga then khat pawimawh bika ka rin kan update teh ang. Ni 30 chhungin Theory leh kalphung inbuatsaihna tana hman a ni.


Objectives of placement:
1) ICTC, mobile ICTC leh blood bank hnathawh kalphung hriatchian
2) HIV leh TB damlote tana Care and support  treatment chungchang hriatchian
3) Counseling techniques, skills etc te hmang thei tura inbuatsaih
4) ART Treatment pawimawhna leh damdawi enkawlna chungchang hriat
5) HIV natna leh  kaihhnawih chungchanga harsatna awm thei hriatchian
6) HIV Natna hian mimal, chhungkua leh khawtlanga nghawng a neih dan zirchian
7) Hospital settings, hnathawh dan leh inenkawldan hriatchian

  

BCM STRUCTURES(Organizational Structures)
ASSEMBLY
AREA BAPTIST COUNCIL
PASTOR BIAL
TUALCHHUNG
ASSEMBLY EXECUTIVE COMMITTEE

NOMINATION COMMITTEE                                                        FINANCE COMMITTEE

                                          
                                                                                                       
                    CENTRAL



1.Central
2.Administrative
    *Archive &Library
    *Administrative Working
    *AADC(2)-Azl&Lti
    *AAWC(2)-Azl&Lti
3.Employees Pension Board
4.Fellowship Organisation
     *TKP/BKHP/KNP/BMP
5.Pastoral
     *Revival&Evangelism
     *Pro Pastor&Kohhran Upa
       Examination Board
6.Property Department
7.Theological Education
     *AICS(Aizawl)
     *JBS(Serkawn)
8.Worship&Musis Department
     *Baptist Choir
                 MISSION

1.Mission
2.Mission Board
     *Regional committee
     *Field Committee
 *FIELDS
   -Tripura
   -MP&MS
   -Arunachal W,E,Far E
   -Assam
   -Bengal
   -North India Mission Delhi
   -Jharkhand
   -Andaman & Nicobar Island
   -Nepal
   -Bhutan
   -Miria(Bangladesh)
   -Yinchuan(China)
   -Ghana & Kenya(Africa)
   -Chiangmai,Banluang,Naa Nongthum(Thailand)
   -Bandung(Indonesia)
   -Phinm Penh(Cambodia)
   -BBC,CBC,N.Mizo
*Partners
   -YWAM,WYCLIFF,IEM,NBCC,SNBA,FMPB,etc
                    SERVICE

1.Service
2.Baptist literature & Printing
     *BLP Management Comt
     *Publication Board
3.Christian Education
4.Communications
      *Audio Visual
      *Editorial Board
5.Education
      *HATIM
      *BHSS etc..
8.Medical & Health
      *Hospital Management

6.Relief & Development
7.Social Concern Committee
       *Public Guidance
       *Prevention & Care
       *Christian Counselling
       *BCO

               


 HISTORY OF BCM:
Mizoram Baptist kohhran (BCM) hi Rev.F.W.Savidge and Rev.J.H.Lorrain ten an lokal vawi hnihna-ah Serkawn, Lunglei chu hmunpui atan an thlang a, Lunglei hi Mizoram khawpui ber pahnihna a nih angin a awmna hmun, sik leh sa, hnathawhna atan a remchang hle. Tunah hian BCM hian member 164,486 neiin, Kohhran 606 a nei a, (i.e.BCM statistics 2013-14). BCM chu Mizoram kohhran lian tak niin, Presbyterian Church of Mizoram dawt a ni.

BCM ORGANISATIONAL STRUCTURES:
BCM Organizational structure hian committee chhawng li a nei a, Assembly chuan Area Baptist Council, the pastorate council leh Local Church te a enkawl thin a ni.

1. Assembly:        Assembly rorelna hi Mizoram Baptist kohhran rorelna sang ber niin, a pawimawh hle
2. Area Baptist Council:                 Pastor bial 2 emaw a aia tam infinkhawm chuan ABC a siam a,khawmpui te neiin hma alak mai bakah,Assembly ah rorel tur thu a thlen thei.Tunah hian ABC 14 a awm mek a ni.
3. Pastor bial:                                    Kohhran 2 emaw a aiia tam kohhran chuan pastor bial a siam a,pastor bial chuan ordained pastor neiin a tul angin a enkawl thin. 
4. Tualchhung kohhran:                Tualchhung kohhran hi Baptist inkhaidiat danah chuan pawimawh ber niin,member ten mahnia ro in relin, fellowship hrang hrang a awm a,chu chuan pastor bial kaltlangin target te hmunpui ah an chhunglut thin.

HISTORY OF CHRISTIAN HOSPITAL SERKAWN:
Christian Hospital Serkawn hi nursing school nena inkawp niin Serkawn, Lunglei, Mizoram a awm a ni. Hospital hi Mizo mipui ten “Serkawn Hospital” tiin an sawi thin a, Baptist Church of Mizoram kaihhruaina leh enkawlna hnuaia  awm a ni. Kum 1919 ah din niin, kum 1923 khan pangngai taka kalpui tan a ni,  Mizoram a hospital hmasa ber niin nursing school nei hmasa ber an ni bawk. Khum 100 len theihna tur atana sak a ni.

 Christian Hospital Serkawn hian kum 1919 khan  Miss E.O.Dicks (Pi Dawki) ho a hna tan a ni.  missionary nurse hi Baptist Missionary Society (BMS), London atanga lo kal niin, Pi dawki hian tihdamna hna hi ama in atangin a tan a ni.  Building te then hrangin, 10th February 1923 khan hawn a ni.

A nih na tak ah chuan hospital hi khum30 len theihna,hmeichhia leh naupang awmna tur atana siam a ni. Kum 1957 khan BMS deputed Dr.H.G.Stockley (Dr.Zomuana) leh a nupui, damdawia inenkawlna lama tawnhriat lo nei tawh, khawtlang tana thawk tura damdawi lam thiamna nei(resident doctor)te chu Serkawnah an rawn kal a. Nursing school hi kum1952 ah tan niin,  Auxiliary Nurse Mid-wifery (ANM) zir theihna tur atana duan a ni. Miss E.M.Maltby (Pi Zohnuni) hi nursing superintendent niin, ama kaihhruai na hnuaiah hostel hi enkawl a ni . Kum 1964 khan Dr.C.Silvera hi Mizo doctor  hmasa ber niin  medical superintendent hmasa ber a ni bawk a ni.

 Department chi hrang hrang 4 awm in , surgical, pediatrics, obstetrics leh gynaecology te an ni. Heng bakah hian khawpui chhungah clinic hawn niin,nitin inentirna hun hawn a ni,tin thingtlang leh school lamah te a remchan dan angin health clinic neih thin a ni a.  Nursing school ah hian zirlai 70 awm theiin, hospital tan hna leh damlo enkawl kawngah a zangkhai phah hle a, chutih lai chuan thawktu te tan pawha intuaihriamna leh phurna petu te zinga mi a ni.    


PRESENTATION ONCOUNSELLING

ICTC Complex chhunga kan hnathawhna atana pawimawh tak mai chu intahhriamna atan Presentation pe tura inbuatsaih a ni a. Counselling hi a pawimawh avang leh hriat tawh a awm loh avangin thawktute intuaitharna atan present nawn a ni. Heti angin;

‘Counselling’ chu mi, chhan hrang hrang avanga a harsatna amah ngeiin a sutkian theihna tura tanpuina leh kawhhmuhna hi a ni. Heng harsatna atanga kawng dik leh kawng mumal tak a zawh theih nana a dinhmun hrethiam chunga kaihhruai a, duhthlanna dik a siam theih nana a rilru buatsaih a, a dinhmun atanga hmasawn tura puih a, a nundan leh nunphung thlak thleng te, mahni inthunun (self control) thei tura puih te hi counselling in a tum chu a ni.


GOALS of COUNSELLING;

1.Hlawhtling tur chuan rilru hrisel tak neih a ngai: Rilru hrisel tak nei tur chuan a chhehvel a mi te nen inrem taka nun ho a, inpawhna tha tak neih a ngai. Harsatna eng pawh a chungah thleng se a eng(positive) zawnga thlir thiam thei tur a kaihhruai thiam a pawimawh.

2.Counselling hlawhtlinna chu mi hman tlaka siam hi a ni: Mi tin te hi Pathian in a bik taka a siamte kan ni a, hlutna nei vek kan ni. Client hlutna hrilh hriat a, mi tangkai tak leh pawimawhna a nei tih hriattir a pawimawh.

3.Nunphung thlakthleng (Behaviour modification): Counselling in a tum ber chu Client te nunphung (Behaviour) thlak thleng hi a ni. An awmna hmun a zir a mahni inthunun thei tura kaihhruai.

4. Thutlukna fel tak siam tir a, a chunga harsatna lo thlengte ti belhchhah tu tur laka ven.


AREAS of COUNSELLING;

Counselling tih hian a huam zau thei hle a, counsellor hrang hrang an awm a, harsatna a zirin  counsellor thlan thiam a ngai a, counselling hrang hrang te han tarlang ila:

*Marriage and Family counselling.
*Guidance and Career counselling.
*Rehabilitation counselling.
*Mental health counselling.
*Substance counselling.
*Educational counselling.


ENGTIN NGE COUNSELLING ROOM KAN DUAN ANG?

*Clients tana hmun him leh remchang, mi dang in an tihbuai theih lohna hmun.
*Hmun reh leh bengchheng in a tihbuai theih lohna a ni tur a ni.
*Room zau tha leh ngaihtuahna a hman theih nan, amah chhawk zangkhai thei turin leh inbiakna tha tak a awm theih nan room furniture chu felfai taka rem tur a ni.
*Room thim lutuk hian ngaihtuahna a tihbuai theih avangin a tawk chauha light pek thiam a pawimawh.
*Room chhung chu felfai tak, dan pangngai ang taka rawng hnawih tur a ni.
*Counselling kan pek tur azirin room chhunga kan milem tar te, cheimawi te leh thildang kan dah tur te kan thlan thiam a ngai bawk.

COUNSELLING HUN CHHAWNG HRANG TE:
Harsatna neite counselling pek a nih dawn hian clients in a awmdan phung hrang hrang a tilang thin a, chung zinga pasarih(7) chu han tarlang ila:

*Stage 1:   Clients in mahni inhawng taka a sawi duhte a sawi theih nan counsellor in a lo dawngsawng thiam tur a ni a, a hun lo kal leh zel tura tan beiseina a siamsak thiam a pawimawh hle.

*Stage 2: Hemi hun lai hi clients chak loh lai leh a derthawng hun lai ber a ni a, a chhan chu amah a inngaihtuah nasain, a hun kaltawh a, a thil tawn ten a rilru a tihbuai thin vang a ni.

*Stage 3: A harsatna te sawipui chu pumpelh hram a duh thin, a chhan Chu midang in engtin nge an ngaih ang tih a ngaihtuah thin vang a ni.

*Stage 4: Clients hmasawnna tlem alang tan a,counsellor nen zawi zawi in inpawhna an nei chho tan a.

*Stage 5: Clients in a awmdan te tilang in, midang nena an inremlohna leh inmil lohna te a hrethiamin,midangte ring thei tura duhthlanna a siam hun lai tak a ni.

*Stage 6: Clients in mi dangte nena inremna leh zawi zawi a midangte ngaihsakna a neichho tana,hemi hunlai hian client hi dan pangngai(formal) taka counselling pek rih loh tur a ni.

*Stage 7: Clients in a rilru pe tan in,midang a ngaihsakna a tilang a,a tawp berah chuan chhunglam leh pawnlam atanga amah rawn thunun a,a awmdan leh a ngaihdan te hriatthiampui a,a thusawi te nguntaka lo ngaihthlak sak tur a ni.



TIHTUR LEH TIHLOH TUR TE:
DO’s:
*Clients chu tha taka lo dawnsawn tur a ni.
*Hawihhawmna lantir bawk tur a ni.
*Inhmelhriattir la, I hnathawh leh I hnathawhna hmun hming hrilh bawk ang che.
*A thil sawite ngun takin I ngaithla tur a ni.
*I hna leh I hun I vawng tha tur a ni.
*Client in hun nuam tak a hman theih nan inpawhna thatak  siam a pawimawh.
*Zawhna mawl te “AW” leh “AIH” ti a chhan theih tur ang te zawh thin tur.
*Duhthlanna a siam theih nan a tanpui.
*A tana thil pawimawh te hrilh hriat.
*Mitmeng a ngaihsakna lantirna tihlan lutuk loh tur.
*Inbiaktawnna chu hriatreng a, chhuinawn leh thin tur.

DON’t:
*Midang nen tehkhin suh.
*Thutiam neihpui loh tur.
*A tawrh let leh na tur atan duhthlanna diklo siamsak loh tur.
* Uchuak lutuk a khawngaihna lantir loh hram a tha.
*Thurawn pek loh tur.
*Hriattirna diklo hrilhloh tur.
*A tawng lai a tihbuai loh hram tur.
*A ti hlauhawm zawnga taksa chet loh tur.
*A diklo zawnga thlawp emaw fuih loh bawk tur.
*Clients nungchang chu kaihhruai tum lutuk suh.


                      COUNSELLING SKILLS:
1.Listening:Clients in harsatna a sawiin nguntaka lo ngaihthlak a,mit meng atangte,kan taksa chetdan te leh kan tawgkam chhuak te in ngaihsakna tihlan thin tur a ni.

2.Empathy:Harsatna neitu kha kan pawmthiam a chutih rualin amaha harsatna leh buaina awmte hmuthiam chunga clients tanpui hi empathy chuan a tum a ni.

3.Genuiness:Counsellor nena inpawhna tha neitur chuan zalen taka an inkawm a,tawngkam leh chetzia hmanga clients a tawrhpuina a lo tihlan khan an inkarah inpawhna tha tak a siam thei a,tawrhpuina engemaw a tihlan loh chuan clients kha a tibuai in, inrilohna a tuh thei a ni.

4.Unconditional positive regard:A tawngkam chhuak leh a landante a ngaipawimawhin eng ang dinhmun atanga seilian pawh nise a pawmthiam tur a ni.A ngaihsakna a tilangin,a duhthlanna a zahsak rualin kawngdik zawk a kawhhmuh tur a ni.

5.Questioning: Counselling ah hian question ziarang chi hnih a awm a:

(1) Open Question: Open question ah chuanin zawhna tawite ni lo, chhanna thui tak pek theih ang chi zawh thin a ni a, hei hian client chu a fuih thar in, counsellor tan thil pawimawh leh a kaihhnawih thil te hriatna hun remchang tak a ni.
Engtin nge?-Hemi zawhna hian a rilru leh ngaihtuahna te eng ang nge a ni tih ati lang fo thin.
Engnge?-Hriat tur pawimawh leh thudik zawk hriat nan a hman a tangkai fo bawk.
Engtik ah nge?-A tun hma thil leh a harsatna  rawn intan hun vel zawhna atana hman thin bawk a ni.
Khawiah nge?-A awmna hmun leh a chhehvel te a tarlang thin.
Engvangin nge?-Thil thlengte a chhan leh avang tifiah tu atana hman thin a ni. Mahse, counsellor in “engvangin nge” tih zawhna a hman nasat chuan client kha a ti hlauthawng in mahni inven duh tlatna rilru a puttir thei bawk.

(2) Closed Question: Closed question ah chuan zawhna mawl te te “AW” leh “AIH” ti a chhan theih tur zawhna te hi a ni.Hemi zawhna hian clients tanpui na kawngah kawng a sial thui hle thin.
Zawhna zawh dan ah hian fimkhur a ngai a, chiang tak leh felfai taka zawhna zawh thin tur a ni. Tin, Zawhna zawh tam lutuk hian a nilo zawngin a kaihhruai thei bawk.Clients in chiang taka a hriata, hahdam taka a awm theih nan zawhna leh zawhna zawh hun te  thliarhran thiam a pawimawh hle bawk.


 Counselling bul tum leh a kalhmang (Technique and Basic Steps in Counselling):
v  Counselling in a tum bul pui ber chu harsatna neitu (client) in a dinhmun leh a nihna chiang taka a hriat a, mahni intanpui thei tur zawng a kawng kawhhmuh.
v  Counsellor leh client te inhrethiam tawn taka indawra, harsatna sukiang tur chuan inpawhna tha tak an neih angai ani.
v  Tum mumal leh ngaihtuahna felfai tak nei chungin Client in a harsatna te amah ngeiin a sutkian theih nan a tanpui tur a ni.
v  A thiamna leh a theih na bik te zawi zawia hmasawn thei turin a fuih thin tur a ni.




           
            
Counselling hlawhtling tak nei tura hriattur pawimawh te:
 (Basic Principles of Counselling)
v  Harsatna neitu in a dinhmun hrechiang a hmalam pana a kal theih nana theihtwp chhuah a fuih leh kaihhruai hi a ni.
v  Amah leh a chhehvel a thil awmte nen a inlaichinna tha nei thei tur leh a suangtuahna leh a ngaihtuahna te zawi zawi a, a tha lam hawi zawng a hmalam pan tir hi counselling chuan a tum a ni.
v  Harsatna neitu in a harsatna a zira a dinhmun thlakthleng.
v  A harsatna te venpui a, lakkian sak a, hmasawn tir  hi a ni. 

Harsatna neitu khawvel hrethiam chunga nundan tha leh ngaihtuahna tha zawk hmuchhuak thei tura puih hi counsellor cuan a tum tur a ni a.

Counselling hi mi pakhat(one person) tan chauh emaw pawl(group) ang zawng pawhin a neih theih a, a tihdan hrang hrang a awm a, hmaichhan a inkawm te, pawl(group) ang te, telephone, email leh ziak te in counselling hi a pek theih a ni.

TUTE NGE COUNSELLING MAMAWH?
Mahni inhriatchianna atan leh kan nuna harsatna thlengte engtin nge kan hmachhawn anga, kan harsatna te kan thlakthleng theihna tura tan min puitu tangkai tak chu Counselling hi a ni. Midangte nena kan inlaichinna kawngah te, mimal nun chawikang turte, ze thalo tak tak neite tan counselling hi a tha lama nun thlakthleng tu pawimawh tak a ni. Tin hna ah te,ruihhlo chindawklak te, thlarau lam nunah te, mipat/hmeichhiatna lamah te, a tha lo zawnga nun inthlakthleng thut te, lungngaihna leh manganna, engemaw thil hloh leh hneh loh nei te tan counselling hi a tangkai hle a ni.

CASE STUDY –I
INDIVIDUAL IDENTITY:
K.Laldawngliana(Dawngtea) hi 8thOctober 1989 khan Lungrang ah a piang a,an unau hi 4 ni in amah hi a upa ber a ni,an naupan laiin a nu leh pa inthenin , a chang chuan a nu bulah a awm a,a chang chuan a pa bulah a awm thin bawk,a unau te hian nupui/pasal nei vek tawhin ,a nu hi Lunglei ah a awm a,a pa te hi Tlabung zodin ah an awm.Pawl 5 thleng sikul a kal a,Hetia a awmkual hnu hian a Ni Lalnutui ami in awmpui in,tunthleng a enkawl tu ber chu a Ni hi a ni.

FAMILY BACKGROUND:
A pa hian nupui dang neiin, a nupui a fa bik 1 an kawl bawk a, a nu tak hi chhul lampang tha lo a nih avangin han buai zeuh zeuh changte a nei thin bawk a. A pa bula a han awm hian a nu hrawn hnen atangin ngaihsakna aiin ngaihsaklohna leh tawngkam mawi lo tak tak te a dawng thin a, ei leh in kawngah te huphurhna tawngkam te a dawng ve leh zeuh thin. Tin, amah hi mi harhvang tak niin, a chang chuan chaw ei dawn a koh ngai hial a han len vang vang te a nei thin a, a nu hian han vuak ve zeuh thin changte pawh a nei thin a, mawi lo taka han tawngkhum chang leh kut han thlak changte nei thin mah se, apa hian a chhan ngam ngai lo. A nu tak hi han bel dawn se, amah enkawl thei dinhmun ah a ding lo a, a Ni te bulah ah hian a awmzui  ta a ni.
Hetia a Ni te bula a awm hnu hian sikul kal bansan in a Ni te chu an hna tul tulah a pui thin a, Vawk leh Ar te, Kel te a vulh thin. Zingah a tho a, vawk chaw a chhum a, chumi zawhah kel veng turin ramhnuai lamah a kal leh thin. Amah chauha ramhnuai kal chu a hlau ve thin hle a, nitin Kel ven a ngaih avangin Pathian ni-ah pawh inkhawm lova Kel a ven a ngai thin. A chang chuan thiante nena infiam a, inkawm pawh a chak ve thin hle. Hetiang dinhmuna a din lai mek pawh hian Pathian a hlat ngai lova, rawngbawlten a chhuak thin a, Biak in enkawl chu a hna berah a ngai a, a kutah a dah tawp thin. Tunah hian a ni te in Venglai Lunglei atanga admit a ni.

HISTORY of PARALYSED:
Dawngtea hi Football ngaina tak a  ni a, tournament a awm dawn avangin an practice a, exercise an laknaah a thianpa chuan rawn tauh palhin a tlu a, Civil Hospital Lunglei panpui nghal a ni a. Hetih lai hian a kawng chin hnuai lam chu a che thei tawh lo va, Aizawl ah refer ni mahse  kal lovin an khaw lamah an let leh a, hemi hnu hian Christian Hospital Serkawn ah awm in, CT Scan leh MRI ti turin Aizawl an pan leh a, hemi tum hian Nurse pakhat chu midang anga insawiin a natna zawng zawng chu zawt in a Paralys a ni tih a inhre ta a, hetia a natna a hriat hnu hian a beidawngin  mahni intihhlum duh hialna rilru a pu a ni. Christian Hospital ah 8thOctober 2004 ah  rawn let leh in tun thlengin hetah hian enkawl mek a ni.
 
PROBLEM IDENTIFICATION:
Paralyse avang hian amahin a kal thei lova wheelchair a hmang a, nurse ten bualfai thin in an enkawl thin, a taksa ah natna hrang hrang a tawk thin a, vawi 21 zai a tawk tawh a, kala  lungte awm, tha na, mit a lungte awm, mit zai, mit tha lo te a nei a ni.
Christian Hospital Serkawn ah hian kum 11 a awm tawhin, in lama a let leh chuan amah enkawl thiam an awm loh avangin damdawiinah hian a awm ta chawt a, 8th Oct 2004-8thOct 2014 thlenga a bill chu Rs 10,85,262 (Nuai sawm, sing riat sangnga leh zahnih sawmruk pahnih) niin Bill Countera awm ten an sawi a ni. Hospital a awm man hi  thawktu ten an dil ngai lova, rawngbawlna a ngaiin theihtawp chhuahin an enkawl thin. Tin, ram pawn leh ram chhung atang te leh mi thahnem ngaite hnen atangin tanpuina pawisa a dawng  thin a, heta a dawn atang te hian a theih ang ang in a bill te hi a rul ve thin a, a Ni te chhungkua hian  an theih ang angin an rulh sak thin bawk.
A pa hnen atang hian tanpuina pawisa tam tham ve deuh chu vawi khat a dawng tawh a, an rawn tlawh changa an pek te hi a awm man rulh nan chuan a tlem tham thin hle. A chhungte leh a unaute hian an ngaihsak lutuk lova, phone atanga an inbiak hi an ngaihsakna lantirna chu a ni mai a, a Ni te hi a innghahna awmchhun chu a ni.
ASSUMPTION:
Heti ang dinhmunah hian dingin natna khirh takin tlakbuakin beidawn rum rum changte, khawhar ngawih ngawih changte nei thin  mahse Pathian chungah a vui ngai lova, a chhungten ngaihsak em em lo mahse a vui ngai hek lo, hlim hmel a pu reng a, a naupan lai atanga Pathian alo belh tlatna chuan a nun chu kaihhruai chho zelin a theih ang ang in rawngbawlnaah a in hmang a, Pu C.Lalzarmawia pawhin a rawngbawlnaah a hruaiin a tawiawm fo thin. Ni tin tawngtaina a nei ziah a, Mobile phone leh social network hmanga Pathian thu te thawnchhuakin heti anga a rawngbawlna atang hian midangte pawhin Pathian an lo hmuh phah ve mek bawk a ni. Tin, doctor leh nurse, thawktu dang ten hmangaih leh duat tak in, hriatthiamna nen an enkawl a, a lakah tu paw’n that an chhuah vek a, Pathianin thian hmangaihtu tak tak a pe ve mek zel bawk a ni.

CASE STUDY –II
Case study tura thlan damlo pakhat hi Chawngte atanga lo kal niin silai inkah vanga admit a ni a, tawng leh inbiakpawhna avangin harsatna neih a ni a, chutih lai chuan discharge a lo nih bawk si avang in chhunzawm theih a ni ta lo a ni.



REPORT OF THE MOBILE OUTREACH:
Pre-test leh post-test counselling neih thin a ni a, chung zingah chuan Ni 30th Oct 2015 khan Mausen, Mualthuam North leh Ramlaitui-ah mobile ICTC team leh MHIP migrants project nen fehchhuah niin, HIV positive post test counselling khaw pathumah mi pathum neihpui an ni a. Heng zinga mi pahnih te hi ART kan hruai thleng thei a, kan lawm hle. Heng experience tha leh remchang tak kan nei hi kan hma lam hun atana experience tha tak a ni.


EVALUATION:
Christian Hospital Serkawn a ni 30 chhung, kan hun zat chanve kan hmana kan chhinchhiah bik lo tarlang ila;
1.      Thawktu hrang hrang kan kawm atangin thawh hona boruak a tha hle in kan hria.

2.      Hun vawndik kawngah hospital dangte aiin hun an hmang tha hle.

3.      Thawktu ten min lo dawnsawn dan kawngah an hawihhawm hle a.Hetiang a nih chuan damlo leh tlawhtu leh midangte chungah pawh an hawihhawm ang tih a rin theih a ni.


4.      Religious based hospital a nih angin thawktu te inpekna a sang hle a.Holiday leh work culture ah pawh inthlahdah an awm lovin kan hria a.Nimahsela,tha zawk leh sawt zawka thawk zel tur chuan burned out,stress leh ngaia neih a awl thin avangin stress management leh burned out veng turin sports,outing leh programme dang siam hi a tangkai thei hle.

47/2015 HATIM - Sir, they Called me

$
0
0
HIGHER AND TECHNICAL INSTITUTE MIZORAM

One of my cousins told and conveyed message to engage in HATIM as a Guest Lecturer of BSW for 2 months since 4 September  to 31 October 2015 due to the absence of Sir.C.Lalengzama, as he is going to attend course work (on Ph.D) in Social work.

I was happily decided to engage in it. I want to ask God. If God agreed, the HOD will granted my humble application, luckily, not only with prior approval of Dr.B.Laldinliana who is Medical Superintendent of our Hospital but also Asst Gen. Secy of the BCM agreed.


   And reported to the Principal, Dr.Chawngthanpari who is having full commitment to Lord and the Baptist Church. In this short meeting, I was dress as formal as possible, but easily she looked into my eyes and counted me as Indian monkey because of my red mouth. But requested me to reduce my tobacco and other consumption, promised her and followed till the end. One of the remarkable events is her Prayer about my habit, and gap between my days of graduation and till now. And prayed also for I have no experience in teaching, that I would hold all responsibilities in their learning and soul.

I was never thought of becoming a teacher, and have no inner urge to become a teacher. But during two years 2008-2010 I was volunteered as a Teacher In our local Private Higher Secondary School, as it was going stop due to financial assistance from the Community. (I got Rs 500 for 24 months as honorarium, now i can buy two Kgs of Pork) That experience is of very less for building career. Especially, for residential college like Church based.

Asst Professors like, Ms Gospel, Ms Mary, Sir RSA. and Sir Zela are very friendly to me and to Students. I never saw an ugly faced and always showing smile and miss mary doubled her smile (It is a gift from God, and i counted such blessing when i was with her)  It is a great privilege for me to become SIR to my students (Though it is only for two months); our work culture and a pattern in here is of no use because a friendly and rapport building time in all the way. But, over there, Confidence and updated knowledge and experienced is a vital to deal with students. I feel enthusiast with fieldwork in De-Addiction and correctional settings and different communities.

On my first week, fluency becomes my problem in the class. I only used English for making calls and receiving calls from Airtel Company..hehe.. On second week, chewing tobacco and my bad habits become a problem. Distance from here to the Campus is  difficult to adjust myself and I realized that attending class is not enough in social work discipline- because there is no time to interact with students based on their field work, research and Presentation. But, they - students and teachers were very friendly and I feel those days of my youth and college time, especially when I prepared for class teachings. It was a great chance and experience for me to become College Teachers.

On my last days, I was organized discussion among Fifth semester students about How and why HATIM was established for?  I knew, the real status and conditions of HATIM. One of my critical thinking thought of why do Church Administrators selected to offer BSW course in Religious-Residential-Strict College? Is BSW become a problem for maintaining a strict discipline? Because of Field work and course patterns of Social Work, it is very different from other. But it is a great challenge for BSW Department in order to mainstreaming social work into the College Community.

Fifth Semester Students evaluated me like I have no confidence in teaching and class work to make decisions and they thought that all of my perspectives is client related and sometimes boring. Their writings are like ;

Friends are made to be forever friends
When accepting our difference and similarity

We’re going to miss these days,
Counting it would be like those days
Farewell is not only departing someone
But leaving remembrance and shadow

Distance and leaving is sometime sweet
When there’s time to share olden time
Things were happen differently but,
Point of views were same wherever

I remember them as BM-a ; the innocent one, Mahlima ; the biggest one in physical and the Curly Man; Chhana, LP-a of the Serious Red Rocker were sitting in the courtyard during Lunch time. Like them, I used to sit with Vishal Chhetri (The Katmandu guy), RD-a (Kawchhung Thianghlima), Rinzuala (as white as  Chakma)  and myself were sitting under that oak tree. I still remember those days, and envied when they were sitting, cried when i'm thinking.

 I had always confused Siamtei; the little mermaid with Mimi, and asked Ruth about her Mini Research, but another Ruthi (Twin) said ‘I am not Ruth) Enkawli said “I don’t need I.C or G.C” but I feel embarrassed because of this word in Social Work. Due to their participation in the discussion Tluang tluangi and Sangtei will be remembered. Mawizuali of the Serchhipian attention and improvement in interaction is so sweet. Chami, I will remember because her name is Chami. ( ask myself not to write further…..please no more word Chams)


** this is not the end, I will do again or corrected again if I have time.

** Tis is why i was not updating my blog during two months






48/2015 VULMAWI - TLAIZAWNG PAR

$
0
0
Photo Credit : Hmangaihi Khenglawt
(http://www.viewphotos.org/india/images.php?Saiha&id=2220)
TLAIZAWNG LEH TLEI ZAWNG

Ka office kal tur hi Tlawng hnar kanin ni tin ka tlan tlang ziah thin a, Tlawng ruam ka thlen hi chuan a lo vawt suka ngaihtuahna thar ka pu nghal chawp chilh thin. Khawvel hi a thianghlim bik ni hian ka hre tlat . Chu Tlawng luikam tawn tawnah chuan Tlaizawng, mawina tinrenga thuam, van rawng kai leh vanrimnam chek hian a lo par vul thin a, hnahhlui an tila, a tlakawlh  satliah mai emaw tih tura a ding fi thulh lai pawh khan a mawi thin a nia.


 A par rawng hi a thianghlim bika, ni sensate lai hian a mawi chuang bike mw tih tur khawpin a thianghlima, Dai leh vurin a bawh lai, ni reng reng a lan loh lai hlei hlei hi inhmeh zawk emaw tih tur a ni bawk. A par hi thliaha kkhawi mawi chawp chi a ni ve lo a, a awm awma a awm hian a mawi ber fo thin. Chuti ang ngawta a mawina piah lamah chuan thinlunga cham veng veng tur rilru hnutchhiah thei pangpar a nih avang hian ka tan chuan a hlu lehzual a. Pangpar ka’n tingawt, thingpar a ni zawk tak e. A  par melh lo hian ka awm thei thin lo. Lunglen a kai thova, suangtuahn thar put a awlin, hlim veng vengna kan nei a, ngaih hi  tha hliah hliah thin.

Tlaizawng hi a par chuan thlasik a intan tawh a. A par hmuh rual hian mit a tlai a, ngaihzawng te kan hmuha kan tlei thin ang leh, riltam tawngkhawng laia puarna tur chaw tha, tlaipuarna tur hmu ang mai hian ngaih a tha a, hah a dam a ni. Tleirawl hmuh a, kan mize duhzawng tak, harh vang tak bula awm ang mai hian kan tlei fo thin.

Tlaizawng hmuh leh tleirawl hmuh hi chu a nuamin  a hlimawm a ni, tlaizawng zawn leh tleirawl zawn phei chu a nuam leh zual, Tleirawl laia "Kumhlui thlah zan chu i tlaivar dawn em tih hunah kha chuan a hlutna hi kan lo la hre tawk lo  a ni!" Tunah zawng Pathian thilsiam engkim hi a mawi danglam leh ta. A hun leh hmun a zirin, sikni engah hi chuan a mawi vek mai a ni.

Syllabic verse (Tlar khata hlathu lam 9 zel awm) Tlaizawng par Vankhama hian tlaizawng par chu a  dah chungchung hle a, tleirawl  hmeltha ang maia duhawm ni a, a ngai ang hian a duhawmna a hril hle a. A vul vanglaia  Vulmawi tih inhmehzia leh, tleirawl hmeltha thinlung thianghlim rilru nena inmilzia hi ka ngaihtuah fo thin.

Vulmawi, I lenlai a tawi lua e,
Tanchhawn ang thle nghial virthlilengan;
Chung thla puan ang a lo thar ang a,
Vulmawite uaiin a lo til ang;
I pam em! Chul leh uai mai turan,
Tharin kumsulah lo vul leh la,
Aw, engah mawi tin thang dang zawng pawh
Chul leh uai mai tura khuanun a siam le!

* Mi, tu emaw kan hriatchhuah pek chu le :-)

49/2015 Book Review

$
0
0
GILEAD AT A GLANCE :

Ka server muan avangin minute sawmhnih vel chhung chu edit awm aih lo khawpin Gilead ka chhiar a, kan bih thuak thuak  teh ang.

Thuhma:              Gilead lo chhuak tur hi ka ngaihven hle a. Bihchian lawk ka duh avangin Editor Pu Laltholeha Chhakchhuak leh President, Pu Puia Hauhulh te chu chanchin ka zawt a. Pu Tholeha kutchhuak hmaih ngai lo ka ni a, ka hmu chak tawh bawk a ni. Kan lawman entirnan  he Lehkhabu hi kan pe ve che  ani , yours Tholeha 12/8/13 tih a chuang kalh mai a. Ka lawm hle. Pek ve na na na chu Lei pawh ka tum chuang lo a.

Gilead phek 115 laia chhah chu zan khat thil thu-ah ka vaihma ta vek a. Ka meng rei pherh hrep mai. Lehkhabu ka chhiar hian pen nen ka duhlai leh rilrua lo awm hi ka chhinchhiah thin avangin a sawt mawh thin hle a ni. Amah Laltholeha Chhakchhuak phalnain ka hmuhdan ka ziak dawn a ni.

A kawm :             Gilead tih lehkhabu (Souviner an tih bawk) hi a kawm hi a mawi hle a, TKP Ebenezer Unit, Zobawk tih bak hmuh tur awm lo hian a tifelfai hle a ni. Nimahsela, Gilead Editor Pu H.Vanlalngheta thuziah ang hian Gilead tih ziah rual hian “Krista aia palai kan ni (II kor 5.20)” hi ziah tel ve a va mawi dawn em ka ti a ni. (page 5 2ndpara)

Ebemania :          Zobawkah chuan Ebenezer hi kohhranpui leh hmasa, changtlung, kan entawn leh ngaihsan a la ni thin a. Biakin sa tur reng rengin an tihdan entawn loh chuan kan sa puitling theih thin lo a nih kha. Ka pa, Mistiri senior thin meuh pawh confi thei lo a, nileng deuh thaw-a Biakin liang leh a chungzar dan han thlithlai thin kha a nia. Hetia Gilead meuhin a kum 25-na a thleng hi ka lawm a ni.

A vuakvet :         Lehkhabu ka enrual a, ka en hmasak pawl chu Chhuah kum, Copy zat leh a man hi a ni. He phekah hian Editing a mumal lo hle a. Entir nan, Editorial te, Publisher TKP Ebenezer Unit tih te, A Man –Rs 70 tih ngawt te hi a ni. Kan Editor hian chhungkuaa a buaithu a sawi miah lo a, mahse a buai a nih ka rinsak thiam mai a.  Hawrawppui hman lohna tura hmang ka hmu tam lutuk hian min tilunghnur fo mai. Entirnan,  A Man – Rs 70, A Chhunga Thu Awmte,  Zalenna leh Hman thiam, Mipa in A nu leh Pa a kalsan ang a. Kohhrana Zaipawl Tha, mizo Bible Lehlin Pahnih Khaihkhinna, Bel ruak Thukhawhchang, Thihna Kailawn, Editor Thuhma etc-a  hawrawppui thenkhat hi chu a Shift hmehna tha hi ka ui tlat a ni. Rawngbawlna sangzawk a chelh tak vangah ka ngai a, ka ngaidam e. Mahse ka beisei dan erawh a ni lo, ka beisei sang si a.

A chhung thu :
 Message ziahdan hi a tawk hle a, lansarh tum leh sum hmuh tumna avanga mi dang sawm treuh ching kana wm hi a fuh lo hle thinin ka hria. Mahse hetah chuan a ni lo.  Bih thuak ila, sawisel ngai lai leh fak ngai ni-a ka hriatte ka sawi mai dawn a ni. Tualchhung mi ziak bak erawh ka sawi thui dawn lo. He corrects me incorrectly tih Revd Chuauthuama leh PC Biaksiama inchhal dan angah kha chuan min lo ngaihsak loh hram ka beisei.

1. Gilead chanchin tlangpui, Akhaih, Gilead Chanchin Tlangpui (1988-2013) H. Vanlalngheta ziah hi a tawi tha hle mai a, a tawi mah mah a ni.  A laimu ber a ni si a. Cyclostyle hmui vung bura chhem hunlai te pawh min ti hrechhuak a, a thluai thlum lo mah mahin ka hria a, ka ui ngawt mai. Editor hmasa ber T.Lalhmingmawia thihna chhan tal te hi ziak tel hram se Ebenezer mai ni lo, Zobawk khawtlang hi a mawi phah dawn vei lehzual asin.

2.  Gielad leh Kei, H.Lallawmzuali ziah hi ka ngahlu bera, a chhan chu Para thumna, tlar li-na thu “ Gilead ka sem tur agent hnena ka sem hian tumah ka thawn ngai lo va, an inah kalin ka pe chhuak vek thin” tih tluka rawngbawlnaa chiang hi he hekhabu-ah hian ka hmu lo a ni.

3. Section II hi ka la hriat ngai loh thil a ni a, hei hi lehkhabu kawm hnung lama dah tur ni-awm tak, arrange setting sual vangah ka ngai a. Engtizia a Editor Note-ah hian keimah chiah ka degree hi ziak ni maw? Kei aia thiam leh fel, zirna-a sang an awm teh  lul nen. Tunlai tawng takin, Mak ve teh tlat mai a! Mi promote hi a tum viau ni turah ka ngai ngawt !!

4.  Mizorama Missionary hmasa ber hi a tha tih bak ka sawi thiam lo. Kan unau presbeterian zawng zawng a copy pek vek chi niin ka hria!! Points tawp ber erawh hi chu nawtreh ila.
5.  BCM – Mizoram People Forum-a a tell oh Chhan –Rev H. Lianngaia Gen Secy meuh heti anga atana a sawm chhuak thei hi Editor ka fakna a ni. Mahni inawhhlumna tur hming ziahtir tum ang velin ka tehkhinin ka hria.

6. Euthanasia : Hei hi ka chhiar peih hrih lo takin. Upa ka nih tak mialah chuan ka la chhawr ang.. (Fiamthu anih hi).

7. Ram a chhiat loh nan daitheu a hun ta tih hi ka ziah a ni. Para hmasa berah ka ziak tawh tho-a ka inthiam chawp a ni. Min comment dana Baptist Hospital, Serkawn a ti hi chu lo hrethiam hram hram ta i la, AIDS Counsellor hi a ni hrehawm awm chu!!

8. Ama ziah ngei hi a ni, ka chhiar uluk chu. Hei hi Vanglaini daily lam atanga ka tuipui tawh a nih avangin ka chhawrin, ngaihnawm ka ti hle a. Bible leh theology tello hian thu a ziak thiam ta lo emaw chu aw tiin ka ngaihtuah a. Hmanlaia thluak sukna chu lehkhazir leh sona bun an tih ang deuh khan a lo hr eve zul tawh si a (Fiamthu)  Tholeha hmel a langin ka hria. A tawpah  degree an ziak ve ta!! MA (Politics) tak hi khawi lamah nge a zir ka hre lo a, Mizoram University lamah chuan degree an OFFER lo phawt a, IGNOU lamah hian an lo ti nge ka hre lo a, Political Science zo a, Politics khel tura ka beisei ruk a ni si a.

9.  Zet-u + Zu hi thianpa Andrea-a, MCS/IAS ni tura zirtirtu te chuan an beisei ruk thin a ni a. Pasitor a zir daih, a la thlengsang em em mai leh nghal!!  A thuziakah hian lehkhabu a keu hnem ve ngawt ang tih ka ring.

10. Mahni inhneh – Upa Dr. KL Biakchungnunga ziah hi ka chhawr nghal pang mai. Mi thiam, thuziak thiam bawk, a sawi lehzel pawh thiam a ni. Hei erawh ka belh duh, ka pian kum ka zep lem lo a, ka sawi lang lo hram thin mai a ni!!

11. Astronomy leh Astrology hi horoscope atan chauha hman thin emaw ti tan chuan a vat ha em!!  A last para hian a khuh mawi hle mai le.

12. Pu Lalduhawma Chhakchhuak ziak ang hian Kohhran Zaipawla Director neih a tulna chhan  hre lo mi ka ni a. Conductor chakna tichak lo fo thinin ka hria.

13. PC Vanlalrova ziah ka sawi hma hian a thlalak ka hmu lo va, mak ka ti hle !! (Fiamthu) Ka dinhmun lo lang chiang ta em em chu Thaibawih ai hian Thaibawih theih loh hi ka hlau vet ran ta in ka hria….hahaha

14. Mizo Bible lehlin pahnih khaikhinna hi Zobawk mi hmasa, advance writer ziah a ni a,  ka thurawn lakna thin a ni. Version a telh hi sap nghawng a ni a. Lehlin hmas tih hian fiah tawkah ka ngai a, Version telh erawh a tul viau lo. Hmuh tuma ka lo zawn rilruk, Phillippi 3.16 “Eng pawh ni sela, kan thlen chin hi I duhtawk phawt mai ang u” tiha ziak thin a awm an tih fo hi theologian te lehlin chhan ka hre chak hle a ni. Zobawk min tihmingthatu sawm zinga pakhat a ni tiin ka sawi ve thin.

15. Zalenna Dik leh Hman Thiam – V. Rokhawlkima hi Essayist niin ka hria a,  Bible chang nen meuha lo ziak chhuak ta fo hian a urthlu ngangah ka ngai a. Amah a zalen hawk ang a, ka zalen phah ve a ni.

16. Bel ruak thukhawchang ziaktu hi nuih tiza thin a ni. Gilead avanga Kohhran Committtee  hialin an kamkhat tawh niin ka hria a, ziak awm tak a ni. Missionary a nih tak atang hian amaha ziaktu awm kha ka hmu thei tawh lo a. Artificial writer-ah ka ngai tawh. Mihring taka a ziah atchilhtu ka ni thin a, tunah zawng sap tawng kualkhung a ngaisang ta a ni e…. hahahha ) He thuziak hi a lo hmuh ngei atana ka ziah a ni e.)

17. Thihna kailawn – Rev Lalremsiama Fanai hi ka room atanga email hmanga thawntu ka ni a. Last minute a tuar niin ka hria a. A hming leh nihna ziah dan pawh hi a ding luk ngat tawh a ni.  A tawpa Comment awm lo pawh hi Editor-in min chah miah lo na-a, Aizawlah Computer khawih mai tur an awm tawh si lo a, ka edit hman ngang tawh lo a ni” tiin min phat sak rawh a ti kan tih ngawt kha. Sumo chuang lai Email-a thawn a nih avangin engtin nge Editor hian alo hmuh hman zawk tiin tunlai thiamna san tawhzia ka ngaihtuah mai mai a… He thuziak hi ka tan leh ka eizawnna atan a pawimawh a ni.

Ka duhdan ang taka typing/grammatical edit a nih bawk avangin a ziah dana sawisel duh inawm chuan a mawh ka phur ang e. A ziaktu berin  mizo tawng kha lo en rawh min ti si a.

Editor hnenah lawmthu ka sawi a, hmalam a kal zelna torah a bikin lawmthu ka sawi a ni. Chuti ang bawkin Editor ring tawk taka engkim a chunga an nghat ngam thin hi Unit Commt ka fakna a ni. Mawhphurhna inpeka inrintawk leh si loh hi ka ngaithei lo. Mizoram issue keng tel thu tha thlan khawm hi a hlu-in a mawi a ni….lom m m e





50/2015 Hmangaihna thukzia leh sanzia hi

$
0
0
PATHIAN HMANGAIHNA
(Johan 3.14-17, Hebrai 6.17, Korinth 13.1-14 Thupuan 2.11)

“Hmangaihna famkim a lang thin,
Engkim huama tuarna hmunah chuanin

Thuhmahruai :Sermon hi Mizo Kristian te zingah hian eng ruaiah a thawk tawh lo em ni chu awka ti thin a. Sermon ni lo, mi bengrawnga khung theihna tura hmuhtir hi a pawimawhzia hre ve phak tan chuan dah that piah lama, hmuhtir tum chhin teh ang. Sermon hi Ni tin zan tin, TV leh Radio, Internet leh chanchinbu hrang hrangah tha tak tak a tam em em a. Video hiala ngaihthlak tur te, lehlin tam tak hmuh tur a awm a. Zawm vek thei ila chuan Zoram damna tur leh, Mimal chhungkua ten kan chhawr khawp ang le. Mahse Mihring kan nih miau avangin a hunah te a hun lovah te sawi zel tur kan nih vang ni maw, kan la thlahthlam lo chu a nih hi. Kan ngaihthlak zaa sawm chauh hi kan hrethei a nih a, kan hmuh ngei zaa sawm riat hi kan hre thei an tih chuan engatinge hmuh theih tura kan sermon etc hi kan buatsaih thin loh le?

Pathian hmangaihna chu : Kristian hlabu no-43 chiang taka kan en chuan, Pathian hmangaihna thu hi thu leh hla in a hril seng lo a. Hril seng pawh lo ni se la, Tuifianriat khi Pentuiah changin, Thing zar zawng zawng hi Pen ni se, Van thengreng zau tak; tawp chin nei lo khi lehkhapuanah chang se la, Pathianin hmangaihna hi mi zawng zawng, piang tawh leh la dam, lo piang tur te nen lam Pathian hmangaihna thu hi ziak ta ila, kan ziak seng dawn chuang lo a ni. Chutih lai kara thiam ang tawka Pathian hmangaihna thu ka lo sawi ve hi a zahthlak lamah a kal zawk a. Mahse, misual ber leh tling lo ber ka nih avanga sawi lo thei lo ka ni zawk a ni. 

Hmangaihna chu inpumpekna-ah a langfiah thin a: Bat neih vang emaw tih tur a nih vang emaw lam ni lovin, kan chhungrila turtu awm thin avang hian mahni inseng rala lanchhuahtir hi kan chak thin a ni. Thu ni lo, sawi tam leh thilpek tam lamah a chiang ngai lo a, thinlung atanga chhuak ngaihsakna leh ngaihvenna kawngah hian a lang fiah fo thin a, chu chuan inpumpekna a hril zawk a ni. Hmelma leh itsik a nei thei lo a, mahni neih leh thinlung insen ral vek a ngai a. Mahni inbunruak a, pek zawh vek a ngai thin. Pek zawh mai hi a tawk lo a, hlim tak leh vuina tur awm lo khawpa hlim a ngai thung. Thinlung Inbun ruah vek hnu-a par chhuak mai thin a ni.

Hmangaihna chu a hmangaihtu thinlungah a lang chiang :Mihring lama hmangaihtu thinlung bun ruak a, a bang awm miah lo a, mite hnena lanchhuah leh pek theih hian a chiang em em thin.. Hmangaihna hi a hmangaihtu thinlung lam ai chuan a hmangaih-a thinlungah a langfiah a, zep rual lohvin hriatthiamna a piang nghal mai thin a ni. Hmangaihtu thinlung aia a hmangaiha hnena a lanfiahna hian kori a tu nasa em em a. Miin eng emaw avanga ka hmangaih tih tawngka a sen teuh a, chetzia leh nihphunga lantirna a awm si loh chuan a rinhlelhawm thin a ni. A hmangaih thinlunga chiang emaw hmangaihtu thinlunga chiang pawh nise thil tih leh chetzia a lantir a nih loh chuan a fiah ngawt thei lo thung a. Hmangaihna chu thiltih leh chetzia, thinlunga hriat theih tura lantir hian a kim thin a ni. 

Hmangaihna chu Engtik lai pawhin a ni tur a ni :Mi zawng zawng neih ni mah se, a hun leh hmun, hunbi chauh neia hmangaihna a awm thei lo a. Engtik hunah pawh, englai pawhin, khawi hmunah pawh hmangaihna chu a dai ngai lo a. Chuti anga a awm reng theihna tur chuan hmangaihna lantir a ngai thin a. Chu chu lantir a nih chuan a famkim ngai lo ang. Dan leh thupek, khuahkhirhna emaw tihduhdahna karah pawh hmangaihna chu a awm reng a, kal tlang theih loh leh hneh theih loh engmah a awm lo. Eng anga Castle, Convent leh thinlung sak pawh chhuchhia-in hmangaihna chuan a ngam a, a hneh thin. Hmangaihna-a hneh tawh chuan engkim an huam a, tuarna leh hrehawmna lo thleng tur pawh huamin an lantir thin a ni. Khap beh theih a ni lo a, engkima lang chhuak tur leh parchhuak turin a inhuam thin. Tihdan phung a nei lo a, mawi leh mawi lo a thliar theih lo a, hmangaihtu thinlunga a landan ang leh a thawh dan anga lanchhuahtir mai chi a ni.

Mihring leh Pathian hmangaihna danglamna: Hmangaihna chu mihringah a ni emaw Pathianah a ni emaw a ngai reng a, Pathian hmangaihna-ah chuan huatna leh tihtauhna, vuina a awm ve ngai lo a. Pathian hi vui duh nise, kan ngaithla ngam dawn em ni? Hmangaihtu rilru chuan Vuina a hliah khuhin a thup mawi thin a.  Hmangaihtu thinlung chuan phut let erawh a nei thin a, a tawpna hmunah leh a hmangaiha ang chhungah chuan thinlung lawmna a lo thleng thin.

Hmangaihna lawmman :Lawmman chhe thei lo min tiam a, nunna lallukhum pek min tiamtu chuan Rinawm taka awm a, amah hmangaihna chu kan theih ang tawka lantir ve turin min duh a ni. Ngai teh, ka lo kal thuai dawn a ti a. A lokal hma zawnga rinawma awm tur leh rintlak, rin ngama kan awm chuan kan hmangaihna hi a famkim fo thin a ni. Chuvangin khawvelah hian Hmangaihna chu Pathian thinlungah a chiang fo thin a. Nang mahah a chian erawh chuan bat i neih zia a lang chiang ang a, a tana nun hlana inpumpek lo thei lovin i awm tawh dawn a ni. chutah chuan hlimna leh lawmna a lo awm reng zawk sia.


51/2015 Khuarel leh Nghazuang ven

$
0
0
NGHAZUANG

            John Keats’n “ Leilung leh khuarel mawina hi chatuan daih a ni” a lo tih angin, he leilung mawina a hmutu mitah nge a mawi ang a, a mawi sa hrim hrim ni ang tih hrilhfiah nghalin “Thil mawina chu a hmutu mitah a awm” a lo ti sam leh et a. Khawvel inhnialna a la ni ta reng a nih hi. He thu chhiartute hi eng lamah nge ka hruai ang a , eng nge ka kawh hmuh ang a, khawi lipui ber ah nge ka chenpui ang tih ka ngaihtuah a. Hnem hnan tur leh puak chhuah tur ka hlui lovang tih ka hlau hle a, chhiartute ka ni lo; an beng ngei a (Chupawh ala ni lo) hriatna mawl te barh ka duh avangin.


            Pathian hian mihringte tan chauh ni lo, nungcha tinrengte tan engkim min siamsak a; Hmun mawi tak  lung tileng em em tu te, hmun ropui tak kan chapopui thin te, lungngaihna leh hlimna, hlauhnate min thlen theitu khawvelah hian a tam hle. Kan ram chu sawi lova lumah kan Lunglei District huam chhung ngeiah pawh hian a awm teuh awm e. Chung zingah chuan Pakhat emaw fang chauh tarlan tum ila.

            Chawngtinlerhi thawnthua a puan banna tlang te leh kan tawng upa "Tlawmmakah Vanzema a thi"  tih mawi em em mai te lo chhuahna tobul chu sawi vek ka tum lem lova. Lunglei-Aizawl kawngpui (NH-54) dung a kan kal chuan heng ramhuai ngilnei tak, hriamhrei a lekna Lipui dum kuk mai te leh Lasi nula Blanket Industry te hi zawng a ngaihna hriate chona leh mawhphurhnaah dah ta ila. Lunglei miril te hian Pu C.Thuamluaia 'Hang a leilet' tluk zet a ngaihnawmin min hrilh zawk se ka duhthu sam a ni. Heti ang hmun hlutna tak tak hi chu kan thinlung mitah a awm zawk si a.

            Kan pi leh pute khan hmanraw mawl te te hmangin nungcha te an lo man thin a, kan Ecological Balance in a chhiat phah hauh lo. Pathian in eitur a min pek kha an ei mai a ni, mahse tun hunah hi chuan Hmanraw that leh awlsam chu thuhran Mihring kan pung tawh hle a, Nungcha te hi a awm tawka kan maih loh chuan kan tu leh fa, zofa te ngei hian an la tuar dawn a ni. (A awm tawk a maih tur chuan MLA Term hnih khat chu humhalh a ngai ta ve ang) Nungcha humhalh tulzia leh tan lak a hun tawh tak zet a ni tih in hriat a vangin Pi pu te "Ram hual hun" kha thik mai lovin; Hawh u, rilru tha nen kan ram riangte hi zah thiamin i humhalh tlat ang u’

            Pi leh pute khan Lui lama nungchate man dan chi hrang hrang an nei a, chung zingah chuan Nghafuan ven te, Ngawi dawh te, Nghahring dawi adt. an ching hle a, tuna kan sawi tum pawh hi Sangha an man dan leh a hmun mak tak chanchin a ni. A hming chu NGHAZUANG a ni a, Sangha hian ke a nei a, a zuang tak tak thin emaw ilo ti mai ang e. He hmun hi Rambuai hma fe atang khan an lo daidarh tawh a, Sangha eichak deuh chuan an chak lakna hmun (Reserve) ve a ni mai awm e.

            Nghazuang hi Vanzema Li chhak, kawngpui (NH-54) in mat lui a pal tlangna atang a Km 1 vela hla, lui hnar lama awm a ni. He Nghazuang suar vel hi hmun mawi em em mai, pial tlep vek, zawl awih deuh roh a ni a, lui sirah puk nuam tak mai lung, buk a an hman thin a awm bawk. A chung lungpui a ni a, Mizoram in tam zawk Rangva in chung ang hian lungphek lianpui mai hi a awih vung mai a, chu puk sir chu kham bang sang tak a ni a, Thing lian tak, zar ngah tak mai hi a awn thla duai a, buk kawt hlim tawk tur vel hian a awm a, Nipui lai chuan a hlim nuam em em thin a ni. Chu bung sirah chuan hmawng kung a ding bawk a. A rah duh thin hle, rah tlan hun chuan sava an tam thin hle, sava hram nge ring zawk  ang luipui luang ri chu tih tur a ni. Chu buk chu Special deuh tak hian a kang sang a, a vel hnuai zawng chu pial tlep cham duai mai a ni. Thla Arkai den zanah lo pawh nuam tak a ni.

            Mat lui hi Mizorama lui lian tak a ni ve a, Fur tui tam lai phei chuan lui lian tak a ni. Helai nghazuang suar pawh hi lung vek ni mah se kurung a tam hle a, lui luang chu a phul so bulh bulh mai thin. Mahse thal lai chuan tui a tlem em em thin a. He suar tan tirh a lui tui zawng zawng hian tawng chen vel lek a awh thei tlat a nih chu!!! Fur tuihawk pawh  a tluk awm love.

            He suar thlang li atang hian Sangha te chu lui hnar lama kal an tum thin a, Pial tlep awih tlan leh lui luang nen chuan tleng chhoh a harsa thin a. Sangha tan chuan sang tak a ni, chu vangin sangha te chu an inperh chho thin a. Sangha thenkhat te chu an lang var phoh phoh thin. Sangha inperh chho ve thei lo, that hum deuh tawh, zuan zang lo emaw inperh ki ve thei ta lo chu a  bula litengsawlah an chawl hahdam thin a. Chuta chawl khawmuang chu lenin an deng a, an khuh ta vek thin a ni. Pial tlep a nih avangin an man kim thei hle. Thawm dim a ngai ve hle a, zan ven khat hun chhung te an nghak leh thin. Tui tam lai chuan nghapui te an khuh thin bawk a. Mi pakhat tan chuan nghapui man chu a harsa hle a, lenin khuh mah sela a hnuhchhuah ngawt theih loh avangin mihringin luhchilh a, chawi chhuah a ngai ta thin a ni. Chuti anga sangha chawl khawmuang tur chang chuan Thian za hoten an veng thin bawk.

He nghazuang a sangha zuan hun hi May-July chho ah an veng tan thin a. Mi tam takin eizawn nan an hmang thin a ni. Thla khat chhungte an veng thin a, luikam sir tiaupho an hai khuar a,tui an haichhuah belhah chuan an bawmrang tah chu chiahin sangha an dah a, lungin an delh bet ta thin a. Nghazuang vengtute chun an duhkhawp an mankhawl hnu-ah an hawpui ta thin a ni. Tunah chuan hmanlai an chang zo ta, eizawn nana hmang tur chuan Sangha a vang ta hle a. A humhalh kawngah tan lak a ngai ta hle.

Helai hmun hi tlawh ve la, lungleng mi leh Pathian thilsiam ngaisang mi I nih chuan ngaihtuah chhuah tur leh hlim veng vengna tur I hmu ngei ng le!

            Keini, naupang chum chiap mai pawhin kan hriat phakah pawh THIL hi a va danglam nasa ta em!! Khuarel tam takte hi kan tana tha leh duhawm em em an ni a, Pathianin malsawmna a min vur te hi a hlutzia hriain siamtu leh keimahni chawimawi nan  hman i tum hram hram ang u.

## 2001 daih tawha ka ziah a ni a, kan phochhuak ve leh hnuhnawh mai mai a ni.


Viewing all 321 articles
Browse latest View live