Quantcast
Channel: Putchhuak
Viewing all 321 articles
Browse latest View live

184/2016 Department of Happiness

$
0
0
Department of Happiness, Govt of Mizoram

Hlim reng theih a ni lo a, lungngaih reng thu a awm hek lo. Kan thil tawn apiang kan hmachhawn dan leh hmachhawn tura kan lo inbuatsaih dan hi thil pawimawh tak a ni. Pawisa hmanga hlimna hi lei theih a ni lo va. Mi a lungngaih theih loh chuan mi anglo, mite ang lo a nih dawn avangin Doctor thiam tak pantira enkawl thuai chi a ni. A hlim reng a nih erawh chuan mi awhawm tak a ni zawk ang, mahse hlim reng erawh a theih loh tluk a ni.


Kum 1972 khan Bhutan lal chuan Gross National Happiness (GNH) finthuruk chu a tehfung nen khawvel huapah a lo puang chhuak tawh a. Bhutan hi Sorkarin kalphung fel taka hma la awmchhun erawh an la ni tiin wikipedia website chuan a tarlang a. Hemi mil hian zirna leh ram hrang hrang ten hma an la chhunzawm a. Kum 2005 khan Med Jones- IMM hotupa ber chuan entawn tur a duang ve bawk a. Chutiang zelin Thailand chuan 2009 khan Green and Happiness Index  ruahman a. 2009 khan ram ropui USA chuan a ram mite zirchianna a buatsaih bawk. Kum 2011 khan United Nations chuan World Happiness Report zirchianna chu a lo chhuah tawh bawk.Centre for Bhutan studies, Oxford University, Havard University leh Columbia University ten zirchianna nei tawhin an ngaipawimawh hle a. Ngaihthah ngawt chi lah a ni hek lo. India ramah pawh kum 2012 khan Goa sorkar chuan “Goa 2035 Vision” siamin, ram leh khawtlang mipui hmasawnna leh hlimna tura hmalak dan tur duangin, mipui hlimna teh dan tur a sawi bawk.  

Ram hrang hrang hmalak dan leh an tehna chu an hnam leh ram milin a danglam a. Kan ngaihhlut zawng azirin kan hlimna pawh a danglam thei. Kumin Intihderni khan Shivraj Singh Chouhan-a, Madhya Pradesh Chief Minister chuan Ministry of happiness an siam thuai dawn thu a sawi a.  Awihawm awm taka sawi thin (Politicians) thusawi a ni na-in Cabinet meeting hmasa berah passed  a nih dawn thu a sawi a. Number chhiarkawp ang ngawta hlimna hi teh chi  nih loh avangin hlimna tura hmalak ngai zawng zawng chu he department hian hma lak an tum ni awm tak a ni. He Department  din chhan chu mipuite hlimna tura hmalak leh mipui rilru buaia an awm lai pawha uchuak taka hmalak (mahni inthah) tihreh a ni a. India ramah kalpui hmasa ber nih an tum hi hmasawnna mel lungphun pawimawh takah chhiar chi a ni. Bhutan Gross National Happiness (GNH) Index angin rilru hriselna thlentu tehna thil pawimawh pali a nei a. Chungte chu, Rorelna tha, Khawtlang hmasawnna, Culture humhalh, Environment humhalh te a ni.

Pawm dan mumal tak a awm lo, tehna hi ram hrang hrangah a dang ang hian Mizote hi teh dawn ila tehfung zam a har khawpin a rinawm a. Hnam hlim thei tak kan ni in i hria em? Hlimna chu eng nge ni ta tih ngaihtuah ila chhanna a inang lo khawp ang le. Hlimna chu chantawka lungawina hi a ni a, duhtawk neih avanga hmasawn tum loh erawh hlimna tluantling a ni thei lo. Hringnun chu neih belh zel duhnaa khat ni mah sela,  mi lungngai thin te, harsat buaina tawh avanga a thim zawng hlir ngaihtuah thin te hian harsatna an hmachhawn mek leh chu harsatna sutkianna tur an lo ngaihtuah lawk loh vang a ni duh khawp mai. Ngaihtuah lawk loh thil thleng a lo awm pawhin chi ai mai lova a sutkian dan tur ngaihtuah hi tihmakmawh a ni

Kan hmasawnna hi a zuanin a zuang tawh a, kan rilru sukthlek leh rilru puthmang te, kan ngaihhlut zawng te hi a danglam chak em em a. Kan sakhua leh rinna nen lamin nghawng nasa tak a nei mek a. Hmasawn tumin hma kan la a, kan nun tlachhe mek erawh kan haider si a nih hi. Kan chhungkua a la nghawng ve loh avangin kan thla a muang rih pawh a ni thei, engtikah emaw chuan kan khawtlang harsatna hian kan chhungkua a lo thleng ve ngei dawn a ni tih hriain hmalak dan tur leh invenna lo ngaihtuah lawk hi a tul tak zet a ni. Mi mal leh chhungkua ngawt a tawk zo tawh lo a, kan dan siamtu, Policy duangtute hian kan zonunmawi chhawm nung tur hian ruahmanna an siam a hun tak zet a ni. Se bo hnua se kawngkhar siam ai chuan kan pilbo hmaa nung khawchhuak thei tura lo inrinlawk dan kan thiam a hun ta.

Thlarauvah kan hlima, siam tharna kan chang a nih pawhin a tha e, tisa lam thil kan ngaihthah ngawt thiang lo a, tisa lam thila ruahmanna neih chuan a hlawhtlinna neitu hnena thlen hi a thlarau daih zawk lo maw? Beihrual thlaah kan hlima kan lam chhungte hi ava rei lo em! Kan lam tak loh avanga hlim ta lo nge kan nih a, kan hlim loh vanga lam ta lo zawk tih ka ngaihtuah fo a. Nun nghet nei tura tan kan lak hi a ngai hle. Nun a ngheh phawt chuan hlimna hi a awm ve mai a ni, mihring nunah hian lungngaihna a thlen tam zawk avangin nun nghet chu chiai mai lovin a hmachhawn dan an thiam thin a ni. Dr. Herbert E. Hawkes "Hamhaihna leh pawngpaw philina hi kan harsatna leh manganna siamtu leh a mei fawhkai tha ber a ni" tiin a lo sawi a, awm nuam lo, rilru ippik leh buaina tawh changin chau hlen ta, eng mah tih tum lo kan pung  ni. Lungngaihna huanga khung theih vek loh lungawi lohna leh duh khawp lohna a awm tam avang hian kan hmachhawn thiam lo a, lungawi tur leh hlim tura zirtirna hi kan mamawh hle. 

He inelna khawvelah hian kan elpui te er zawnga kan awmin hlimna a awm lo a, kan elpuite dinhmun avanga lawm thin emaw, hlim thin emaw kan nih chuan kan hlimna chu a ziktluak lo a ni. Kan ni tin hun hmanah hian lungngaihna hi a tam zawk thin a, hlimna hi chu lo thleng ve zauh zauh thin ang chauh a ni, rei a daih ngai lo. Chuvangin Isua tel lo pawh hian a lungngaih theih a, Isua nen pawh a lungngaih theih khawp mai, hrehawm tuar tur reng kan ni si a. Isua nen erawh lungngaihna chu phurrit inchhawktawn a nih avangin a zangkhai fo thin. Krista nena hlim taka awm tluka nuam a awm lo a, Krista nen a nih avangin kan hlim chatuan dawn hek lo. Mihring nunphungah hian hlimna leh lungngaihna hi chu a inchhawka thleng thin a ni a, thil hote pawha hlim tum tlat, a eng lam ngaihtuah tlat chunga hlimna zawng thintute hi chu an hlim tam zawk fo.

Kan ram mihring zat leh kan inthlahpun dan te, tualthi kan tam dan te, mahni inthat kan pung ta thur thur te hian kan ram dinhmun a hrilin i hria em? Hlimna nei tur hian kan fingin, hma kan sawn ta lutuk a, hlimna te hi a bo ta duak duak em ni? Dinhmun thaah kan ding a, in leh lo tha kan ngaihtuah nghal chuk chuk a, kan sual ber in leh lo tha a dingkhawn iaih uaih a, a bula in tha nei ve lo tan a hlauhawm ting  mai a nih hi. Kan duh ang kan nei ta cheng a, hmalak dan tur thiam lovin khawlkhawm leh peipun lamah tan kan la ta vak vak a. Ram leh khawtlang hmasawnna tur reng kan ngaihtuah pha ta lo. Mahni sahmim tihpuar nana tha leh zung seng thinte avang hian ngaihtuah pawh a har a ni ang e. Pangpar khawimawi leh Incheinaah kan inel ta chiam chiam a, Biak inah a lo lang chhuak a, kan hmu mawi chawpa, lang thei lam kan chei uar a, chhungril a dahlau tual tual si a nih hi. Thil tui  kan hria a, kan zawng chawp a, a siam dan leh bawlhhlo telh chiam mah ila thil eng pawh ei tui turin kan nun a hlim si lo.

Kan ram hi ngun taka thlir chuan a hlimawm zawnga thlir reng harsa tihchang an neih ka ring ve thin. Mahni tapchhak zawla lo insawhtau nghawng nghawng an awm fo a nih pawhin thlirna tur tarmit thuhmun kan hman loh vang  ni fo a. Kan rama mahni inthah, tualthih leh pawngsual, ruihhlo hmansual avanga thi kan tam ta lutuk hi ngaihtuah chiang ang u. Kan hlim hun a rei ta lo hi harsatna hmachhawn tura rahbi rah ai mahin no tak chunga tlansan kan tum thin vang a ni thei awm e. Nun hlutna, nun hlimna te hi thu mai ni lovin, a khaikhawmna bulfuk kan neih a ngai ta. Opposition party an chak that apianga Sorkar lai tha lo ti ta tlat te, Ruling thil tih zwng zawng tha veka ngai tlat te kan pung tual tual a. Rorelna tha leh khawtlang inwpna tha, kan mamawh environment humhalh-a, kan hnamzia borl mai tur chawinun kan inzirtir a ngai a ni. Kan ram, kan khawtlang, kohhran leh zirna in hian Index kimchang tak neia hma kan lak a hun tawh hle mai. Chuvangin Department of Happiness, Govt of Mizoram hi awm ve tawh se la, chuta thawk tur chuan hlawhsan phuta lungawi lo ngai lo tur ten hma la se. Kohhran leh NGO, mipui nena inngheng tlatte nen hian thawk ho thiam se tha tur.

Lungawilohna khawvelah hian heti tak maia lungawi lo leh hlim thei reng reng lo kan pung ta hi a manganthlak hle a. Kan ngaihhlut zawng danglam ta lutuk hian thalai a sawhsawn a, hlim thei reng reng lo kan pung ta a nih hi. HIV/AIDS, Malaria etc ai pawha mizo min suattu a nih avangin beidawnga mahni inthat hi kan va pung nasa ta em! Kristian ramah beidawng, hlim thei tawh lo mahni inthat kum sawm chhungin kan pung hle a. Thih dan pangngai lo (Unnatural death) a tam ta hle mai. Chhungril nun leh hnathawh that dan aia pawn lam kan dah pawimawh lutuk hian nghawng tha lo a nei a, a nei zel bawk ang, kan ngaihthah chuan. 







185/2016 7th SOCIAL PARTICIPATION POLICY

$
0
0
7th POINT SOCIAL POLICY
(PUBLIC PARTICIPATION POLICY)


He Social Policy hrilhfiahna tha ber chu Pa Taima leh rinawm Chhurbura'n "Tha chu ngai e" a tih kha ni a. Mi fing kan khawtlangin kan mamawh lo a, "Tha chu ngai e" tih changchawia penchhuaka inpe thei hi kan mamawh a ni. Vote hmanga tling mai thei, hma la thei lo hruaitu remhria ai chuan Mi a thawh nachang hria a ni kan mamawh chu ni.

Ruahmanna leh hmasawnna hi a khingbai ta fo mai a, hmasawnna hian hlet a nei lian ta hle mai. Kan mimal hmasawnna leh changkanna hian khawtlang hmasawnna a keng ngawt lo a, khawtlang tana thawktute rilru thuhmun leh hmalakna inang kan neih loh vang hian kan nih tur ang kan ni lo fo thin. 


Zobawk North VC huamchhung veng leh mimal, khawtlang, chhungkaw hmasawnna tur atan  duan a ni a. Mimal, Chhungkua, Khawtlang, Kohhran leh Zirna in, Political Party leh Pawl hrang hrang ten hma kan lakna tur leh awmze nei zawka kalpui a nih theih nan te, hmasawnna inhnerem tak a awm zel theihna turin duan a ni a. A hrang a hraia chuk mai lovin tum thuhmun neia hma kan lak zel theihna turin heng Policy-a awm te hi a hlawhtlinna turin hrereng ila kan duh hle a ni.

He Policy hian Zobawk North mipui zawng zawng a huam vek a, a hlawhtlinna turte, hmalakna turah te, a chhawrtu tur kan nih vek avangin Policy hlawhtlinna tur atana ruahman a ni. A aia tha zawk pawh a awm thei ang a, amaherawhchu, ti ti leh tawngkam maia sawi chauh a nih thin avangin kaihhruaina kan la nei lo a. A tul a nih chuan ENNAWN leh zel ni se.

He Policy hian 

1.Human Development Index ang deuhin Hriselna, Zirna leh Damrei zawng, sum thawhchhuah leh rinna, sakhuana lam a ngai pawimawh hle a ni.

2.Chumi bakah chuan Khawtlang inunauna leh hmalatu pawl hrang hrang suihzawm a, mumal zawka sorkar thawhpui avanga changkanna hi a tum a ni. 

3.Tin, Mipui tha thawh (Public Participation) tel lo chuan khawtlang changkanna  awm, thei lo a, chuvangin Democracy kan nih angin Sorkara innghat pumpu hlum mai lova, mahni tih theih zawna tha leh zung seng hreh lo tura mipui buatsaih a ni

4.Pawl hrang hrang leh Kohhran hmalakna avangin khawtlang hi thui takin ke a lo pen tawh a, chumi chhawm nung zel chung leh an hmalak zel dan turah inrawntwn chunga kal

5.Zirna leh hriatna - thiamna tha chu retheihna umbo-na tha ber a nih avangin zirna chawisawng tura hmalak

6.VC term khat atan mai ni lovin Term lo la awm leh zel tur atana rahbi lo duan lawk a nih angin, he Policy emaw a aia tha zawk emaw, changtlung zawk neih theihna tura hmalak nise.

7.He Policy hi kum thum chhung atana ruahman a ni a. Hma kan sawn zel a nih chuan ennawna siam danglam nise. 


He social Policy a hlawhltlin theihna turin YMA, MHIP, MUP leh Kohhrana Thalai Pawl hruaitute, Zirna in a Head incharge theuhte leh Prominent Citizen, Leaders te pualin kum khatah Sensitization meeting neih thin nise. Tin, Monitoring & Evaluation neih thin a ni ang a, Social Policy hlawhtlinna tur atana thawktu mimal, chhungkua leh khawtlanga chawimawi leh sawisel ngaite puan thin a ni ang.


SOCIAL POLICY :

POLICY chu ruahmanna PROGRMME in a zui ang a, PLAN fel tak nena hmalak niin, hmalak dan endik MONITOR turin ke pen ila, a hlawhtlin leh tlin loh tehna EVALUATION a awm se, hmasawnna a thleng a ni mai.

1.FAINA LEH THIANGHLIMNA :
Fai leh khawtlang thianghlim zawk kan nih theihna turin Sorkar chuan hma a la mek zel a, thawktu leh hmalatu thawhpui thei turin Pawl hrang hrang te, Kohhran leh a hnuaia a pengte kan sawm a ni. Faina hi Pathian dawt, amah an teuhna ber a nih avangin Fai inzirtir hi mi tin mawphphurhna a ni a, mimal taksa fai leh thianghlim kawnga hmalak a tawk mai lo a, In leh a vel, khawlai leh kawng dung fai taka vawn a nih theihna turin hetiang hian hmalak kan tum a ni.

1.Chhungkaw tinin kawng kal leh mahni hman tur bawlhhlawh bawm kawtkaia hung theuh turin kan ngen a ni.

2.Kohhran leh Zirna in ten an area chhung remchang laia bawlhhlawh bawm a tul leh mamawh dan anga dah ngei turin kan ngen a ni. 

3.Kawngpui remchang leh puipunna hmunah Bawlhhlawh bawm dah nise, hemi atan hian Kohhran tina Thalai Pawl theuh ten hma min lakpui turin kan ngen a ni.

4.Zirna in ten thla tinin vawi khat tal faina chungchangah an area chhunga hnatlang, hnathawh emaw fai zirtirna hun hmang theuh turin kan ngen a ni.

5.Pawl hrang hrang ten an Day emaw hun pawimawh bikah khawtlang faina kawnga hmalakna nei zel turin kan beisei a. Hnatlang, kawngzawh (Cleanliness Rally), zirtirna emaw a remchan dan anga nei thin turin kan beisei a ni.

6. Kohhran Sunday School ten  zirlaite hnenah Faina leh Thianghlima chungchanga zirtirna hi zing lua awm lo khwpin zirtir thin se.

7.VC ten chawlhkartin inrinni apianga bawlhhlawh paih dan ngaihtuah turin hma lak nise. Chumi chhawr ngei tur chuan VC leh YMA ten hmalak nise.

WORKING CALENDAR: A langkim lo


2.HRISELNA :
Hrisel leh damrei zawk kan nih theihna turin Sorkar chuan hma a la mek zel a, thawktu leh hmalatu thawhpui thei turin mipuite kan sawm a. Khawvelah hnam hrisel leh damrei, hnam hlim tak kan nih zel theihna turin hmalak kan tum a. Hrisel tehna hrang hranga hma kan sawn theihna turin a hnuaia mite hi mimal, chhungkua leh pawl hrang hrang, kohhran leh zirna in ten zwm tum nise

1.Nauchung thih leh richeha thih (Maternal  Mortlity Rate) a bo theihna turin Sorkar hmalakna zawmin Health facilities hrang hrang, Vaccines, Treatment leh a dangte zawm tum tur mipui leh Hlamzuih a  bo theihna turte, Naute Ni 42 aia an damrei vek theihna turin hma lak nise. Infant Mortailty rate tihniam turin VC ten a tul anga thawhpui, sorkar hmalakna twiawmna tur zawngin ngaihtuah thin se.

2.Damreina leh hriselna atana pawimawh tak zuk leh hmuama fihlim thei turin hmalak nise, VC ten ruahmanna neiin hmalak thin nise.

3.Ek in (Commode system) chhung tinin an neih theihna turin hmalak nise. Bawhzui leh ruahman, hnatlan sak ngai apiangte VC ten ruahmanna siam thin se. Kan mamawh tawk Vantlang zunin zahawm tak leh thianghlim tak, mi dangte tana hnawk lo tur nei thei turin VC ten hmala thin se. Bawhzui leh ruahman, hnatlan sak ngai apiangte VC ten ruahmanna siam se.

4.Tui thianghlim tak intur kan neih theih nan hmalak nise. Neih belh piahlamah kan neih sa enkawla, vawnghim a, semzai (Manage) thei turin hmalak thin nise. A thawktu PHE te thawhpui tur leh Pathian siamsa tuikhur leh Pump te tha taka enkawl turin VC ten ruahmanna siam se.

5.Tui luankawr leh kawnglaia tuiluang te enkawl tha turin hma kan la ang a, Leimin pumpelh thei turin tan lak nise, bawlhhlawh leh nawl lenchhuah a awm lohna tur te, kawr tha zawk kan neih theih nan leivung leh bawlhhlawh paihdan kengkawn nise

6.Septic Tank leh ek in thuah, thli bawlhhlawh chungchangah mi dangte tana hnawksak lova kan awmzel theihna turin hmalak nise.

7.Hriatna dik leh kimchanga hriatna hi engtik lai maha a that loh ngai loh avangin Health awareness  (Correct & Complete Information) a awm theihna turin hmalak thin nise.

WORKING CALENDAR :


3.INFRASTRUCTURAL DEVELOPMENT : 
Hmuh theia hmasawnna kan neih zel theihna atan hengte hi tihhlawhtlin tum ila

1Khawtlang mamawh (Community assets) nei turin VC ten Sorkar dawr thin nise.
2Mimal insak leh bungruate hi hnawksak a nih lohna turin vantlang zah thiam turin  VC ten zirtirna pek thin nise. Kawngpui nek, Culvert chhilh leh Thli, leivung ten mipui mit a tihkham, tihbuai lohna turin hmalak nise. A tul a nih chuan thiah leh hnatlansak hial thin nise Insa tur reng reng ten VC ah inhhriattir zel nise.
3Mimal, Kohhran, Contractor leh tu pawhin Building etc sa tur an awm chuan VC te hnenah hriattir thin nise, kan hmalam kal zel tur atana hnawksak a nih loh nan VC leh YMA ten enpuia ruahmanpui thin se.
4Building, Water point, Connection, Tanky leh kawng tihhmasawnna kawngah a chhe zawnga nghawng (hlet) a awm lohna turin ruahmanna thui tak nei turin VC leh pawlho ten hmalak nise. 
5Sorkar leh Pawl hnathawh tha lo (Contract etc) te, Sorkar programme kalpui thin chu chu VC kaihhruainaa dodal tura huaisen inzirtir nise. Hei hi Pawl hruaitute nena sawiho chauhah dodal thin nise. Mimal inhuatna avanga complaints, dodal hian kan khawtlang a tihhmingchhiat thin avangin
6Contract leh hmasawnna hnawthawh reng reng chu estimate anga thawh a ni em tih enpui thin nise. A tha lo a nih chuan Dodal ngam tur leh siam tha tura nawr thin nise.

7Kawng luan (SMBT) leh Pavenment, RCC etc hi humhalha ven nise. Kawngpui tichhe zawnga motor sil, rod chhut ngil leh tuiluantir a awm lohna turin hmalak nise


4.ZIRNA TIHMASAWN :
Thiamna hi inchhuhsak theih a ni lo a, tihhmasawn theih a nih avang mipui ten zirna kawnga hma kan lak theihna turin hengte hi zawm tum ila.

1.Zirna tha leh changtlung tak kan neih theihna turin Environment tha nei turin hmalak nise. Exam laia bengchheng siam leh programme tlem thei ang ber neih tum nise
2.Zirlai leh zirtirtu (Pupils-Teachers Ratio) dik tak  awm theihna turin hmalak thin nise. A tul a nih pawhin sawnchhuah leh thawhpui tura hmala-in phungbawmah mipui sawm thin nise.
3.VC leh VCDC/NGO te hian thla thum chhungin vwi khat tal chu sikul zawng zawng tlawh thinin, an harsatna, an mamawh leh tulte sawipuia a tul a nih chuan sorkarah thlena bawhzui thin nise.
4.Zirtirtu thawk tha lo, kal tha lo leh nungchang mawi lo emaw, zirna tithuanawm thei an awm a nih chuan Sorkarah thlenin, a tul a nih chuan na taka hma la tura nawr nise.
5.Zirna in te, Uniform thlak (kum 5 aia zing), fees, mid day meal chungchangah uluk taka thawhpui nise.
6.CCE leh Games/sports day te hi Holiday a nih loh avangin VC/sub committee ten hman tangkai thiam turin hmalak nise.
7.Zirlai ti tha, zirtirtu hnathawk tha, sorkar hnathawk taima leh chawimawi tlakte chawimawina hun siam thin nise. Sorkar hnathawk hian zirtirtu kher ni lo pawh zirlai min petu a nih avangin a huam ang

5.INUNAUNA LEH TANRUALNA :
Tanrual chuan hlawhtling thei lo a awm lo a, Kohhran leh Pawl hrang hrang leh chhungkua thawkhopo thei turin hmalak nise.inunauna leh Political party inbeihna uchuak tibo tura hmalak nise.

1Kum khat chhungin Joint NGO, VC, KOhhran intawhkhawm hi buatsaih nise. Chutah chuan hmalak zel dan tura kan beiseina sawihova, hlawhtling tawhte report pek thin nise.
2Mimal leh chhungkua, khawtlang tiralmuang lo thei leh harsatna tawh te sukiang tura hmalak thin nise.
3Chhuan chham, tarchak lo leh ruihhlo ngaite puala hmalak dan tur ngaihtuahin, ngaihtuahna seng tur bik ruat ennnawn nise.
4Mizorama khaw hmasawn leh langsar kan nih theih nan LED Village hmasa ber, Faina leh nungcha leh ramngaw humhalh kawngah hmalak nise. Hemi atan hian khawtlangah sensitization programme duan thin nise.
5Khawdai leh VC ramchhung chereu tur ven te, kawngpui daia thing humhalh te, thingphun leh tuihna humhalh kawngah rual taka kan tan thieh nan ruahmanna siam nise.
6Bazar/thlai thar zawrh leh lei chungchangah ruahmanna fel zawk siamin zingkar leh ni bik siama hmun leh hun siam nise.
7MLA/VC/SORKAR THUNEITUTE nena thawkho thei tura tan la in, sorkar hmalakna tihmingthatu kan nih theih nana ke pen tum nise. Mite entwn khua kan nih theih nan tangruala hmala turin inzirtirn pek thin nise.

6.SPORTS & YOUTH DEVELOPMENT :
Thalaite leh kan khawtlang hmasawnna, hmingthatna tur atana hma lak a nih theih nan

1.Football field, Indoor stadium, Basketball court te nei tura hmalak nise
2.Khawtlang aiawha penchhuakte chawimawi leh duhsakna lantir turin ke pen nise.
3.VC leh pwl hrang hrangte hian a tul  anih chuan sum thawh leh hmalak nise
4.Sports lama Incentive cash award la phak thei tura thalai te fuih nise.
5.Sum sen hreh lo leh mahni pawha seng hreh lo turin infiammite cho chhuah nise
6.Thalaite tana kawngawlsam a awm zawk theih nan sorkar hmalakna hrng hrang pawh hnaih thin tur leh mahni khawtuala kochhuak thei tura inbuatsaih nise
7.Kawngpuia infiam lo tura thalai te zirtir leh a hmuna infiam thin tura hmalak nise. Thalaite nunphung tha zawk, khwlaia bawlhhlawh paih, zun in lov azung leh inthiar thin an awm tawh lohna turin zirtir nise.


7.MIPUITE :
7th Social Policy hi VC leh pawl hrang hrang ten kan hmasawnna tur a nih angin, mipui ten kan tihhlawhtlinna turin kan kovah a innghat thui hle a. Chu vangin theih tawpa khawtlang hruaitute tawiawm turin ngen nise.

1.Sorkar duh loh phal loh thil - kawngdunga insuk te, mahni area hnawk taka dah te, kawngpui tichhe zawnga khawsa thin ten an sim theih nan zirtir tangrual ila
2.Bawlhhlawh paih leh mahni thli hnawksaka a awm loh nan chhungtin te tangrual ila.
3.Sorkar leh VC, YMA hmalak ngai lova kan area tifai a, tuiluankawr leh thli, bawlhhlawhte hnawksak taka a awm loh nan hma la ila.
4.Tui, Gas, Buhfai leh thil sem hrang hrangah duhsak bik, duham bik awm lova rualkhai taka kan awm theih nan leh fair taka che thin turin chhungtin kan beisei a. Hemi lai hian tar chak lo te leh rual ban lo te tana hawihawm turin kan inngen a ni.
5.Khawtlang a lo mawi a, a lo felfai zawk theih nan mahni areaa hnawk leh mit kham khawpa bungrua dah lo turte, motor double parking leh mikhual tan pawh zahawm thei tura kan insiamrem theih nan tangrual ila.
6.Mipui ten hnatlang rilru paih a, mahni tana chakai khawrh rilru nena hna thawkin, hnatlang, nregs, thlan laih leh khawtlang huap hnatlanin hna thawk thin turin kan inbeisei a ni.
7.Khawtlang hmasawnna tur sum thawh, pawisa deduct/cut leh donation kawngah rilru zau tak pu chunga khawtlang tana inphal turin kan inngen a ni.


Ka assignment hlui ka hai chhuak a, tangkai an lo awm ve takah kan khawtlang milin kan edit zawr zawr a ni e, spelling mistake pawh a awm mai thei a, ka edit hman lo. Tihian a awm awm lo awm ve phawt mi teh se.




186/2016 My Cousin Bro reviewed our Music Video

$
0
0
ZOFA H CHHANGTE HIMNA ZOAR NEPNAWI

Vla Sailo aka VL HLUTA SAILO
Khatia facebook groupa a duh apiang tana thlir theih tur leh en theih tura Music Video a rawn chhawp chhuah takah chuan, 'Khawnge BCM ZOBAWK NORTH bial zaipawl te hi in bel chiang ve teh reng ang. Hmel hriat nge tam ang hriatloh.... an hla thupui reng mai a camping chhuak ruih mai a, khawi lam ramah nge min hruai dawn teh reng....' tiin ka download a, ka ena, ka ngaithlaa, ka suangtuah zui ta chiam a.

Music video siam hrim hrimah hian vawite khat mah inrawlhna ka la nei hauh lova, a hautak dan tur pawh ka chhut thiam meuhlo. Chuvangin a video a hmuhnawm em,a quality em, a directing, acting, feature, editing... etc engmah han thluaithlum tur nei lovin ka hmeichhe thi hul der pek a. Thildanga tlak ve duah thin leh no hnih bela no thum chhum ang maia khat liam thin mah ni ila, he lamah kher chuan zero into ziro ka ni tih kan inpuang fel law law teh ang. Chuti e tilo chuan nepnawi sawi tur erawh ka nei hmanhmawh pek, heti zawng hian :-

1. ENGE TARLAN A TUM BER?: Mizoramah hian music industry hi a lian viau mai a, music video pawh ensen loh kan nei ve ta. Tun hmaa thalai chanvoa kan ngaih kha tunah chuan BMP, BKHP, KNP chenin kan siam tawh a, mit leh beng a tlai ta hle. Ka rilruah music video siam dawn rau rau chuan zaipawl hi ka huphurh ber ka ti thin a, mahse hei a ngaihna hria thangtharten an rawn chhawpchhuak ta zung zung mai hian naupan that leh min ti chak phian. He HIMNA ZOAR music video hian a hla thu, a thuchah, a phuahtu rilru, a director vision a pho chhuak tha em... etc? tih chu hmutute thutlukna ni ta se. He video a puitlin theihnana tha thawhtu leh a kipui ber tih ngam tur Camera - Berema Chhakchhuak tih kan hmuh khan ka ngaih a tha zui nghal ngawt pek a. A chhan chu he pa(tisa lama ka nau) kut chhuak hi ka hmu ve fo tawha, arts lamah idea a nei a a camera hi a hmang thiam thawkhata, light effect a hmangthiamin shooting atmosphere a remkhawm thiam riauin ka hriaa, chu chuan directing +acting+ costume thlengin awmzia a neih ka rin avangin 'Himna Zoar' min hruai thlen ngei ka ringa, ka phur em em mai a ni. 

Shooting reng reng hian tum bulfuk tak a neiin a planets in Ni(sun) an hel vut vut ang mai hian a acting, directing, costume, light, etc zawng zawng in nghahna tur chu a script/story/words a ni ngei ngei tur a ni.... han ti ve chiam ila, tu emaw sawi ka hriain ka chhiar a zeng phei chu a ni law... ka mimal ngaihdan mai mai a nia. He ka ngaihdan hmanga kan teh dawn chuan a video innghahna (centre figure) chu Zofa H Chhangte 'Himna Zoar' hi a ni ngei tur a ni. 

2. A TUL EM-TUL LO EM?? :Tui taka zai laia hnunglama Auto Rickshaw lo tlan beuh beuh te kha director idea ani nge ka hre lemloa, a thatna leh thatlohna sawi tur erawh ka hre lo nain 'a tul em?' tih erawh min ngaihtuah tir nasa mai. Hmun mawi tak leh changkang taka shooting neihte pawh an chak ve ngei ag tih ka ring a, mahse kan budget, hun leh hmun neihin a zir ngang siloa, an theihtawpa uluk leh boring lo tura background hrang hrang min han hlui kual thiam kha an phakar ve ngawtin ka hria. Hautak silo, mawi leh tha duh vea, hre ve kur chunga project lian deuh sual hahthakzia hi a hminga thalai pawla comt member ni pha tawh chin chuan kan hre ngei ang. Chuti chung pawhin shooting avanga boruak fuh zan lo vawi engzat tak pal tlang ang maw tiin ka lo ngaihtuahpui daih pek a, 'kan lo ti ta mai pawh a ni..' tih rilruk chang pawh an nei ve foin ka ring ve thla-ri-rawk. A... helam chu ka sawi peih tawhlo, sawiselna tur tak ngial pawh hre lo pui chuan fak vak ngaihna pawh ka hre chuanglo. A dangdai tih deuh erawh ka nei a :-
Biak in chhunga perfomance scene lang hi a hla thu kungpui ZOAR Biak in, Ralvawng ngei ni turah ka ngai a, hei hian a background ropui leh changkang lam ngawt aiin a reality an ngai pawimawh zawk niin ka hre tlat pek a, a hlu ka ti riau (Zoar biak in a nihloh chuan ka bang nghal)
A dang leh, scene thenkhat hi shooting ai mahin nunphung pangngai(normal life) a nihna hi a hmuhnawm ka ti tlat pek. Eg:- 1) Pu. Vena pheikhawk hrui suih tha lai (Himna Zoar pana tlan tur an nih miau avangin an pheikhawk bunte nen lam in lak fit a tul tih a entira, in buatsaihna tha a awmloh chuan kan tum ram kan thleng thei thinlo).
2)Biak in stepa thiante nghah paha mobile kheuh niap niap(team fehchhuak tur an ni a, thiante nena lungrual pawimawhziate pawh a entir ni fa hmiang).
3)Dress(uniform) hi pakhat chiah an nei tihna a ni kher lo thei a, music video reng renga pawimawh hmasa ber chu dress hrang hrang hi a ni vei roh si a, chuti chunga pakhat chauh hmanga an puitlin ngam hi an at vang nge lanmawi tumna aia mahni nihna ang anga lan tawp hi a rau zawk an ti....? tih phei chu hriatpui chiahlo mah ila, ka hnual suat eih lo, Dress aiin an siam chhan an ngai pawimawh hmasa ka ti ve tlat.
4)An shooting tur in trip vel nge Zoar panin an in trip zawk? tih pawh hriat hran har tak anihna hi a common lo leh pek. He hla sak theih anih hi chuan Zoar (Ralvawng tlang)ah an awm daih tawh a, chuti chunga a phuahtu nun testimony leh chhehvel niawm taka an han che chhuak leh tlat hian a ti phuahchawp lo viauin ka hre bawk.

He music video-a ho te a lang mahse nalh tih deuh deuh ka nei a, pathum lek kan tarlang teh ang:-

1) Tiang(stick) :- He music video a Tiang inpe lai kan hmuh hi a timing a fuhin a acting nen hian a in hmeh hle mai. Hmanraw simple tak ani nain 'Himna Zoar' innghahna foundation hrang hrang zinga pakhat chu Tiang hi a ni. Dawhkana thu chungin inpe emaw, zirtirtuin naupang a vuak nana Tiang a vilik lai emaw thil hawlh nan Tiang hi hmangin he video-ah hian tarlan nita se, Zofa Himna Zoara Tiang hian awmzia a neilo tihna a ni thei ang. Tiang hi a hmanna hrang hrang a awm ngei mai a, mahse mizote chuan hawl atan, kan ke pen leh tha tichaktu, chakna thar min pea kan tum ram min hruai thlengtu, mitdel te leh khaw hmu tha theilo pawhin an mit atana an hman thin chu Tiang hi a ni a, ritphur chunga chau taka zinkawng zawh laia Tiang inpe lai lo lan rual chiah a, '..... tiang min pek hma chuan....' tia hla thu mil chiah tura capture an ni hi a timing a fuhin, Tiang awmzia a pho chhuak tha hlein ka hria.(Tiang hi nakinah ka la tuihnih ang).

2) Tui bottle ruak leh Seki :- Music zinga pakhat, seki khawn ri nge vaiho Tabla ri zawk tih phei chu ka hre lo nain a music siamtu hian a timing vawngtu atan leh a hla tempo ti bikim tu atana hnawksak miahloa a dah a nih hmel a, he idea hi a video direct-tu hian a lo hriatsak ngei ni tur ani bottle ruak hmangin kha seki khawn ri kha a rawn display leh chiah a, hetah hi chuan a hla thu bakah a music nena inmil turin a shooting hi a her rem leh ta chiah ani tih kan hmu, a mawi ngawt mai.

3) Nula te thei thur ei :- Zin kawng zawha kan chhawl a hal chang hi chuan thei thur han ei siam siam hian chhawl hal a lo hnem na ngiang mai. Tui tih hmel taka an han tep chap chap te kha a va mawi em! Tin, thei thur hi mipa hoin ei ta suam suam sela a nalh lo mai thei, a ei tur dik tak Pi. Evi chi leh kuangin chawlh hahdam laia an han ei khan hah a tidam veng veng. Ramhnuaia kal lai emaw hnathawh chawlh laia ei lovin biak in chhungah te khan ei ta sela, a va han mawi dawn lo em!!! Chu chu hre ranin director hian ramhnuaiah a theh ta zawk a, a timing a fuhin kan nunhung pangngai nen pawh a inrem thlap a ni.
A video kaihhnawih chu ti hian duhtawk phawt dawn ila, a tul dan azirin kan sawi chhunzawm leh ang. Tunah chuan a hla thu chhehvel zawk hi in sakhi chul ram fan thuak thuak teh ang.

Z TRIO(Z¹+Z²+Z³) :
He hla-ah hian Z pathum pawimawh tak tak kan hmu; A phuahtu Zofa, Zoar leh Zion. Z¹ hian hla dang a phuah tawh em ka hre lova, tih tak takah chuan hei pawh hi a phuah tih aimahin a dawn tih tur a nih hmel zawk.

Z¹ (Zofa) hi:- He pa, lu bial chei chui leh beng parh tha ve vaw, hmuh thut phei chuan Khiangawia chi leh kuang emaw tih mai tur hmelpu te reuh hian Thuziak lamahte chuan pawlna a chang zing viau tawh pawh lo nise, hla phuah thei tur khawpa a tuihal ve theih hi a rinawmloh tehlul nen hla, thuchah sei tak nei tawi fel taka a rawn phuah chhuak nawlh mai hi a makin a mak sarang takzet a ni. Chu a chhapah common loh riauna a nei nual mai bawk.

Z²(Zoar) :-A innghahna Bible chang Genesis a mi hi han en thuak ila. Sodom khua meipui hmanga hrem a nih dawn avanga Pathianin Lota te chhungkua erawh an him theihnana an khaw piah phaizawla khaw te takte Zoar hmun pana tlan tura a tur chhuah thu kan hmu. Ka hmuh phak chinah Zoar tih hi Khawte(small in size)tihna te, Pawimawh lutuklo(not very important) tihna a ni mai a, chutianga khawte leh pawimawhlo tak anga ngaih nisi-a Pathianin a mite hum nana a hruai tlat hi a mak ang reng viau naa, a mak leh silo. Pathian hian thil te tham tete hi a thlang fo thin tih kan hmu theia, kan hre fo bawk. Anih Zofa Zoar ve thung hi? A ni Zoar hi chu hmun hming a niloa, phaizawl a ni hek lo. Biak in(Kohhran) hming a ni a, tlanga awm a ni daih thung. A tet thu-ah leh a pawimawh dan erawh thu hran. Engtin nge Bible-a Zoar leh Zofa Zoar hi an inzawm theih? In anna an nei em? tihte kan la sawi ang.

Z³(Zion) :- Hei hi chu kan hre furin a rinawma, '... Zion hla mawi kan sak theih ang...' tihte Psalm-ah kan hmu a. Israel fate thlarau ramtiam Kanan pakhat chu Zion hi a ni. He Zion hi khua niin tlanga awm a nih hmel a, Davida'n a lal ram a zauh khan he khua hi lain 'Davida khawpui' tih a ni nghe nghe. Heta tang hian Israel fate identity chu Zionah a innghata, Zion fate tia koh anni chho ta ani. Ziona awm kher lo Israel mi tawh phawt chu Zion fa tia inkoin hnam dang leh hmelma lakah pawh Zion fa ti ngatin an inchhal thin. Politically pawhin an ram leh hnam tana an beihna zawng zawng hi Zionist movement an ti hmiah mai a, chuvangin Israel fate thinlungah Zion hi hmun pawimawh ber changtu pakhat a nih tlat avangin Messia(Isua) pawh hi Zion tlang-ah lo kala(second coming) rorel turin an beisei a ni. He Zion hi Tlangval Zofa pawh hian a hre ve chiang mai.

ZOFA ZOAR VS GENESIS ZOAR :- Bible(Genesis) a Zoar hi chu kan hre deuh thum tawh a, sawi ngailo-ah dah ta ila. Zofa Zoar erawh kan hriatdan a in anglo maithei. A thlirna tukverh atanga kan thlirpui ve loh phei chuan Muallianpui khuate hi Zofa Zoar emaw tiin kan ngaihbel thup palh ang tih ka hlau hlel love.
Khai le chuti taka tlangval hrisel pangngaiin 'Himna Zoar' ti meuha a lo koh hial takah chuan i han hmuhpui ve dawn teh reng ang, Himna a ni tak meuh em? tiin a thlirna tukverh tawmpui ve turin a in-ah ka'n lawilut ve ta rawih mai a. Thlang lam tukverhah dak chhuakin dinglam pheiah ka mit kan len kual ta a. Sipai tlang pangper, hnim bawr- chawrin a bawm khah luk leh a aia hla lehzuala Theiriat tlang pangper awih vet vut bak ka hmu lo phawt. Chutah veilamah kan hawi sawn leh deuha,chenna in hlir lo niin, Khawilamah Zoar....???? Chhaklam kawngkapui atang hian a lang dah law maw tiin kan teichhuak leh a, chutah pawh BSNL tower ding luah chuan min lo chhuk melh runa, a bak zawng chu ko bang a ni mai e. A chenna in atang chuan Zoar khua awm reng reng ka hmu thiam ve ta hauhlo mai, thlirna tlang sawn a ngai.

Nge, he pa hian hmuh theihloh chu hmuin a lo au chhuak ta zawk em ni ang? Anihloh leh, cowboy rorum Suddena'n hlauhawm lo thleng tur hriatlawk theihna a neih ang kha lo nei vein 'Zobawk khua hi vawi leh khatah a chhe vek dawn' tih lo hrelawkin Sodom khaw kan tur chungchang a lo chhiar lai tak a ni bawk nen;Chu chhiatna lo thleng tur laka him tum chuan, a nu tar chaklo ve lam tawh chu paw chhuakin 'Himna Zoar panin tlan r' u Zobawk khua hi a chhe vek dawn... 'tiin Banglakawn velah a au ta chiam em ni? Hei pawh a nih a la rinawm loh. A chhan chu tuman hetiang hawi zawnga Zofa au thawm hi sawi tur an hrelo mai ni lovin amah hrechiangtute chuan,' a awki aiin a vawih ri a ring zawk'an tih khawpa thawm zawi kha a ni lawi si. Thil awmlo pui hi awma ngai turin min bawl kual vel mai mai a ni zawk lo maw... he pa hian???

Tichuan ngun leh zualin ka ngaihtuah ta zawk a. Zofa Zoar hi hnar chunga mit pahnih hmanga hmuh chi a ni lo maithei tiin thinlung leh rinna mit ka ruai ta zawk a, a khaw awmna ka hmu tan ta viai viai e. Chiang leh zuala hmuh tumin ka thlirna mit ka sawn sauh sauh a Bazar Biak in hall-ah ka vak lut ta. Chutah chuan he pa hi a kut lukhamin a lo mu zawi ngiai a, a thi nge a dam tih pawh hriatloh lekin a che aih lova, a... a chau tak meuh a ni. Engvang nge ni ta ang? A bialnuin a ban thut em ni? Nge, a team member thenkhatten a thu an awihlo...? Zawhna hlir a lo lang ta zut zut mai.

Ngawirengin a bulah ka thua, kan sawi det deta, kan nghah deuh chuan ti hian a rawn phun chhuak sep sep a "Ka pa he no hian min pel lul rawh se. Kohhran prog a Ralvawng kohhran Zoar tlawh a ngai si. Mahni mutbu leh thawmhnaw phur chunga kea 3km kawng chho zawh ka zuam silo. Thian thenkhatte lah hian min phatsan zeuh zeuh bawk nen... aw... ka tisa nun ram hi a chau a ni.... "tiin. Chutah kei chuan duhsak takin, " chuti anih a hnu, thulh daih la, vengchhak nula ka rimpui ang che... "ka lo ti hmanhmawh a. A ngawih vang vang hnu chuan, " Ni love, lal thupek a ni a, he hna hi hlenlo thei ka nilo. Phatsan ila, ka nun hi a him dawn chuanglo. Huphurh eng ang mah ila Lal thupek hi ka zawm a ngai a ni.... "a rawn ti tham chhal a. Chutah tukverh atang chuan hla taka tlang inkhamphei riai chu ka hmu a, ngun lehzuala kan thlir chuan khua a ni tlat mai. Kan zawt chiang chu le, " Saw saw Zoar tlang chu a ni.Saw tah sawn tih tur pawimawh tak neiin Lalin min tira, ka kal ngei a ngai a ni...." tiin min chhang leh ta bauh bauh a.

Ka hmu ta!!! Zofa Zoar ngei chu. Mahse he Zoar danglamna erawh chhiatna lo thleng tur laka tlanchhuahna tur hmun ni lovin Lal Isua thupek(great commission) anih avang zawka thlen tur anih avangin a phurawm hlawlloh. Chu ngei chu ani, Zofa hian a chauhpui chu. Mahse hnial thei niin a inhre siloa, chau chung chungin Zoar panin a pen chhuak ta. Mahse he atir tupa hian thenawmte chemte hawh tura naupang kan tir ang ngawtin a tirchhuaklo tih hriain, a tirtu ngei chu a bulah a awm ve tih a hre thiam ta,  "Himna Zoar panin min tira, Hlenchhuak turin min hruai leh si... " a ti ta pang mai. Chumi hnuah chuan amah delh rittu leh ti chau ngawih ngawihtu, a hahna te, a lungngaihna leh hrehawmnate reng hrechang tawh miah lovin, " Phurrit phur chungin ka kun a, Mahse ka Lungngailo himna a ni si.... " a lo ti thei ta hial zawk a ni. 

Tichuan Zofa Zoar chu Lal Isua thupek hlen chhuahna ngei hi a lo nih dawn hi tiin thutlukna ka siam ve thei ta a ni. A thupek zawm duhlo tute nun him lohzia ka hriat ve nual avangin Him duh chuan Zofa Zoar kawng hi zawh ve phawt mai ila, chutah chuan Himna chu a lo awm reng zawk a ni.

187/2016 MAY Ruahthiampui kan tuar dai

$
0
0
THLIPUI A TLEH

May day, ni 1 May 2016 Zan ka inkhawm bang chu inthlak sawk sawkin, inkhel ka en paha, kan nu thingpui siam chu ka in a. Naupang pahnih lum ti chuan tukverh an lo hawng darh vek a.  Nakin lawkah kan thlabar dawn tih hre lek lovin a nuam phian a. Tukverhte kharin dar 9.15 velah chuan ka nu nen an mu ta diak a.
Dar 9.30 a lo ri a, current a thim a, kawl a lo phe zawr zawr a, thli thaw nghal vuk vuk chuan ka ngaih titha lovin pawn leh tukverh, engkim chu ka enfel zo hman hram tih chuan thli a tleh ta. Thlabar miah lovin ka kai tho a, Choka ‘tapchhak’ bul thingremah chuan ka nu a thu a, naupangte nen ngui hmel takin an thu nghuai hlawm a. Kei chu an bulah thu-in thlamuan thei turin huaisenna reng ka nei lo. Heti tak maiin thli tleh leh rial tla hi a hlauhawm ang tih reng ka hre ngai lo.


Ka la hre reng thin a, kan tleirawl laia Pu Rosanga te, Pu Chawngsanga te, Pi Zapi, Pi Tebawih te, Pu Damrea te chhungkua thli hlauva an lo riak thin chu nuam ka ti hle mai! Keini’n nuam tiin an fate hmaiah belmang te kan lo hnawih mai mai thin a. Kan fiamthu ata langlakin an thlamuan phaha kan inhlimchhuah hi a ni ngawt thin. Nu leh pa thlazar hnuaiah kan awm a, kan thla muang hle thin a ni. Hlauh enah kan lo en ngai lo hrim hrim a, nuam kan tizawk thin. Kumpui lingleta Pu chawngsanga te chhung thli hlauva an lo riak thin mak ka tihzia ka ngaihtuah a, ka inthiam ta lo tawp mai. Ka pa thla zar hnuaiah a nupui fanau nen a in lum, a hunlaia rinawm ve tawk tak thin kha tunah chuan a neitu awm loh hriat fahranin a ding awn bui a. Khawvel hi a inlumlet chak ti ru? Tunah chuan inhumhimna a ni tawh lo a, tanpui ngai in a lo ni ta! A hnuhnung apiangin in an lo sa tha zel tawh a. Kan awt lehling ta fu mai a!. Kum sawm thum a vei awrha Pathian mite, rim taka hnathawk thin; rem hre bawk si chu an kang dawrh dawrh a. La lut tlem mahse an hmang daih zaia sual lam atan sum an seng ve lo a, an tuarchhel bik em a ni.
Thli a tleh nasa zual a, ti dek chungin kawmchar kawng khar awng atang chuan ka bih ngam tawk a. Thenawmte inverter on erawh ka hmu ruai ruai a, inverter ka awt lam ni lovin, thlamuang taka RCC tukverha an lo dak thla ngam kha ka awt a ni. Inhulhimna tur an nei tha em alawm tiin ka ngaihtuah a. Bati a chhit en theih lova, a thim mup a, kan Laltin ung tawh tak eng riai riai hmang chuan kan inchung kan en thup mai. Thingthu nung zawng zawng ka thuk thawlh a, Sepui ruah tuar awmzia hi ka hre ve tawh a, tunah chuan hrilhfiah leh chuan ngai lovin ka hrefiah ta khawp mai. Tih theih kan nei lo a, engtikah nge tih nghah kha kan theih tawk a ni mai.
Chung lamah vanrial a rum a, rial a tla ri zut zut a, kawl a phe zuai zuai a, ka ngaihtuahnaah chuan kan thenawmte in hi ka nu, elkun tawh tak hian a thleng hman an gem?  Thenawmte Veranda ka paw thleng hman ang em, Leikapui epa inte; inbualna leh inthiarna nuam sa ve deuh bual inah ka luhpui zawk dawn tiin ka khaikhin a. Rial sawmhnih dawn chaw ei dawhkanah a lo tla tawh si a. Chawhtawlh leh brite chhin ka chhawp hnai a, lak mai theiha inring ka ni. Bawiha hmel chuan kan thi dawn a mi tiin min zawtin ka hria. Vala a vai thrut a, che eih lo hian a meng bial kawk kawk a, ka nu men danah chuan a mangang apianga a tih thin angin a tawngtai tih ka hre thei bawk.
Thih hlauh vang ni lovin kan in hi a tlu ang a, Mizoram news leh whatsapp lamah kan chanchin hi a darh chuai chuai ang tih ka hlau tak zet a ni. Lal Isua vanga mualpho te hi chu ka huam ve thin a, ka hlau lem lo. Isua vang pawh ni lo, retheih vang leh chhungkua hman atanga kan lo tangrual loh vanga mualpho tur chu ka ngaihtuah hman vek a. Khaw hrang hrangah thli leh rialin ina denchhiat nasat zia ka hre bawk si. Tih theih ka nei lo, vawi tam tak -maimit chhing ngam si lo, ding chungin ka tawngtai mawlh mawlh a, ka thu hlei thei lo a ni. Min chhang ngei dawn tih ringchungin kan thla a muang si lo a nih hi. "Mualpho lovin kum tam in awm tawha zanin ka remruat chu in dal theih a ni lo" tiin min chhang tlatin ka hria a, ‘i thu nise’ tiin ka tawngtai ta a.
Inchung atangin intring a lo tla chuai chuai a, choka kil lam chung a ri dawt dawt a. Engpawh lo thleng se, helamah hian tlanchhuah tur tiin rilru ka siam a,ka hrilh nghal a. An hria em ka hre lo. Hlauhna hmunah hi chuan minute khat reizia ka hria a, darkar chan ve zet thli tleh hi ka la hre ngai lo, tui a hal huam huam a, in reng kan tum si lo. Sona ka bih zut a, thut reng ka tum lo. Zun a chhuak a, zun cheh loh kan tum mai a ni.
Dar 10.15 a ri a, a zia deuh, tui an in a, an zung bawk a. Che lovin kan ti ti a, in tawngtai ve em tiin ka zawt a. Bawiha chuan tawngtai tehreng mai tiin, Vala chuan ‘Awi, ka rilru in ka tawngtai quit thrak, chhung inkhawm kha chu nep te’ tiin. Ka nu erawh a dan pangngaia min chhang lovin, a awm thung. Hei dar 10. 25 ah chuan min mutsan ngam ta. Ka mu thei dawn chuang lova, Kawmhnuai leh enfel ngai ka enfel a, dar 10. 40 ah he thu hi ka ziak a, dar 11 ah chuan ziah zawh hram ka tum e. A patlin loh theih hle mai.


188/2016 Puan in hmun zauh

$
0
0
I PUAN IN HMUN CHU ZAUH RAWH
(TKP Ramthim ni/ Ni 26 May 2016)

Bible :
            I puan in  hmun chu zauh rawh, i awmnate puan in chung chu kai pharh rawh se:  ren suh: i hruite chu tisei la, i kaihmârna khente chu tinghet rawh. (Isaia 54.2)
sermon tur  kal hma

            Bible-in min hrilh dan ang lo taka sawi ka hlauh avangin Commentary leh mi thiam thusawi hrang hrang te ka phak ang tawkin ka chhui ve a. Pulpil tlanga sawi atana him tawk tura ngaih a nih hnuah  Puan in hmun zauh awmzia te, Puan in zauhna tur te, Puan in zauh dan tur te,   Puan in zauh tura inbuatsaih dan te kan sawi thuak thuak ang a.  Puan in zauh tura inbuatsaih dan erawh chipchiar zawkin kan luhchilh dawn a ni. A kimchang deuh a nih dawn avangin hun pawh a duh rei deuh turah inngai ila a tha awm e.


HETIH LAIA ISRAEL FATE DINHMUN :

                        Deutoronomy atanga Isaia bu thleng hi “Israelte Thlamuanna thu” sawina a ni an ti a. Israel fate hi hnam chapo tak, induh tawk tak, mi dang leng velo a inhung bik (Inclusive) hnam dang-jentail te laka indahsang tak an ni a.  Pathian hnam thlan meuh hnam ropuia inhria, ISRAEL FATE kha Aigupta ramah sal tan meuh chuan an rilru a hniam rawih rawih a. Beidawnna in an khata Pathianin a kalsan ni ten an hria a.

            Israel hnam chapo leh induh tawk tak, ropui ve riaua inhria kha salah kum 70 vel an tang a, beiseina an nei ta lo. Chutih lai chuan an thenawm ram Edom ten an nekchep, hmar lam atangin Samari ten an nek chep ve reng bawk a. An kun tlawk tlawk thin a ni. Bible thua kan hmuh ang hian “Israel fate nun chu Hmeichhe fa nei thei lo anga nun khawhar tak nen a tekhin a”.(chang 1) “Nupui mak hnu, an pasal ten an duhtawh loh avanga rilru lungngai tak angin a sawi bawk” (Chang6)Chumi hnuah chuan Pathianin khawngaihna avangin a hruai chhuak a, Hlim taka au chhuak a, Zai turin a hrilh ta a ni.

            Israel hnam chuan Zion fate anga inphuar khawmna an nei tawh lo a. Lal emaw zawlnei hmang emawa phuarkhawmtu an awm tawh lo a, sakhua lamah an beidawng ngawih ngawih a ni.  Ram dinthr lehna turin Politics ah beiseina pakhat mah an nei tawh lo a. Pathian chuan beiseina thar pe-in Isaia hmangin Bung 43.19 ah “Ngai teh u, thil thar ka ti dawn e” tiin a hrilh a. Pathianin thil thar a tih tur chu inlak bik na,  intihbikna awm lovin, khawvel huap-Juda emaw, Jentail emaw awm lovin Pathianin ruahmanna a siam a ni. “Israel fate chu hmun tinah an darh zau zel ang a, khawpui te leh anmahni chu an indin thar leh dawn thu a sawi a ni.” (Chang2&3)  Pathian ruahmannaah chuan mi zawng zawng an tel dawn avangin Israel te puan in bikah chuan an leng tawh dawn lova. An Puan in zauh a - Malsawmna dawn thleng lo buatsaih lawk turin Isaia hmanga puanchhuahin a hrilhna ta a ni.

PUAN INZAUHNA TUR TE :       Puan in zauhna tur kawng thum chauh tarlang ila

1)         Kohhran hmasawnna leh Inpumkhatnaah :                      Kan rorelna puan in te hi mi dangte tel ve theihna, mi dangte huap zo (Inclusive) taka kan siam a pawimawh a. Kohhran chu a pui a nawia len vekna tur a nih avangin Mi dang chhawk sa hrim hrima rorel (Exclusive) hi a awm thei a. Pathian programme ah chuan intih bikna, inlak bikna, Induhsiak bikna a awm lo a. Mi zawng zawng leng thei tur leh huapzo turin kan awm a ngai a ni. Israel ten Juda an chawi vawnga Jentail an hmu hniam ang khan awm ve loh tum tur a ni. Kan khawvel inthlak thleng ang zela kan awm thiam a ngai a.

Entirna :-      
            Thlarau bo veina kawngah puanin hman zauhna tur a tam hle mai. Ramthim kan vei phak lo a nih pawhin tualchhung thimzia leh zu leh ruihhlo, Pathian ngaihsak hauh lo kan tam zia hi. Kum swm tam upa, rawngbawltu, TKP/FOD hruaitu i lo ni tawh pawh a ni thei e. Thlarau bo Lal Isua hnenah engzat nge i hruai tawh? A hranpaa Sermon, Home Visit leh thuzir hmang hian hruai a har khawp mai ti ru? Salvation Campingte hi Evangelist tel lo chuan kan huaihawt ngam tawh lo a nih hi. Camping te hi Upa leh rawngbawltu, min hrechiangtute hmaa luh ka chak thin asin. Ka rinna pawh a ngheh phah zawk ka ring thin. Lal Isua ngaipawimawh ber tihlawhtling tur chuan Salvation camping te hi advantage-a lak chi asin. Speaker zawng reng renga hun hman ai chuan mi 12 lek pawh lut se thil tha tak asin.

            Inkhawm hunah hian entirna pe ta ila. Khua a thim a, hawi vual vuala inkhawm kal nghal ngawt te pawh hi sim a ngai ta ni. Kan hunbi danglam ta te, hnathawh hun te, Chhung inkhawm emaw, chhungkua ti ti leh hun bik a awm a nih chuan inkhawm tlaite pawh hi a pawi lovah ngai ila. Lo leh huan hnathawk an awm a, mimal leh chhungkaw eirel a tlai lam zel tawh a. Chaw ei dan hrisel (Diet) te pawh kan la duh zel ang a. Zan lam pumruak rei lutukte pawh hi a hrisel lo an ti
            Hma fahrana inkhawm duh tlat, inkhawm bana tih tur pawh nei ta lem chuang lo hi a tam zawk kan ni mai thei. Thang thar nun ninga thi Thasiama te kha a demawm asin, mahni insiam rem ve mai lova a lo ning ngawt te kha a thluak khawl software te kha update sak ka chak thin. Android chu hmang se, a application a expire zing ngawt ang.

            Kohhran, FOD hrang hrang leh Committee hrang hrangah pawh hmasawnna tur hmuh lawk nei lo, Agenda sawi tur tam hre si lova rindan ngawt behchhana sawi vak te hi kan chin loh a ngai ta hle mai. Hmuh lawk loh rau rauvah chuan kan kaldan hi a la tha hrih e, tih ai maha kaldan tha zawk hmanga kan inenchhin hi a hun tawh hle a ni. Khawvel kohhran thang leh hmasawn nasa te hi an zirchiang a, Penticostal/Assembly of God ang chi hi an ni vek a nih chu, a chhan chu hun leh mipui milin an insiam rem thuai thin vang a ni. Malcom Web chuan Hman laia hruaitute chu an kal sual thei lo tiin a sawi a, tunlaia hruaitu te chuan Risk an la a, an lo tisual a nih pawhin a pawi lova, kan tihsual atangin kan insiam leh mai ang an ti thin a ti a. A dik hle in ka hria

            Nilai zan kan inkhawm ngai lo kha ka lo inchhuanna  ve a ni a, kan ramah Programme leh ‘ramme lo deuh a tam ta lutuk hi kan chhiat phah niin ka hre ve thin. Thla ruk vel tul neia zan tin kan chhuah chuan chhungkua leh mimal nunphung a buai vek tawh nia. Khawvel hmasawn duhna leh sum leh pai vanga tih tlem lam ka sawi lova, chhungkua tana hun pek tam hi tha ka tih vang a ni.

(2) Chhungkuaa puan in zauh :       Kristian chhungkua kan ngaipawimawh em? Kristian chhungkaw chawlhkar kan hman takah khan engtin nge chhungkua leh kohhran, FO ten programme kan siam le? Programme tibuaitu ang lekah kan ngai zawk ang em ka ti thin. Tlangval ka ni a, sawi ve tur pawh niin ka inhre lo. Mahse a tul si a nih hi. Kohhran Upa fam ta pakhat chuan Tlangval laia Kristian chhungkua ka lo sermon vak vak kha ka fate an rui hmuh chuan a lo harsa hle tih ka hrechhuaka ti a.  Chutiang chu la ni hrih lo mah ila, ni dawn pawh ni ila, sawi ve tur ka neiin ka hria. Kan chhungkua min en chuan he thu hi sawi ngam tur ka ni lo.

            Chhungkaw zanriah/chawhlui kilho ngai tawh lo te in awm em? Zinglama fate chauh chaw ei hmatir a, puitling eitlai bik, insiamrem ve hman lo kan awm em? Nupa mu tlang thei tawh miah lo in awm em? Fate nena ti ti thei miah lo, ti ti dawn hleka inhnial nghal zel thin in ni ve em? TKP te u, Mahni nu leh pa number nei miah lo, phone khawih dan pawh zirtir peih miah lo in awm em? Nu leh pa te pawh tunlai khawvel thiamna leh ti ti zir peih miah lo, incheina leh in leh lo chauh ngaihtuah in awm thin em? Chhungkua hmasawnna bul a nih avangin kan ngai pawimawh thar tur a ni.

            Fate, tute dik lohna hmu ngai miah lo, an sualna hre theih miah loh chu nakinah khawtlang kal tlangin an la hre khawp ang, khawlaiah an la hmu khawp ang ka ti thin. Fate chu kan inkarah hmangaihna a awm tawh hi chuan engkim hi a har thin a ni ti ru? Hnathawh phal tlat loh te, emaw a bikin nula hnathawh tum miah lo, harsa ve tho si kan awm em? Chhungkuate hi i ti ti ang u. i inkawm thar leh ang u.

            Ti suh tih hlir hmanga seilian naupang tan chuan tih tur a awm lo a ni. Lawn ve la, mahse fimkhur rawh, i tla dawn tih an hre lo a, nghet taka vawn tur a ni ti zawka zirtir tur kan ni lawm ni? A tihdan tur rhilhin kan venpui dawn lawm ni? Child Labour leh Abused hi kan ni ngawt e.

3. Mimal nunah :                   Khawvel hian Individualism a nunpui tawh a, Mi dang nun atangin kan in la hrang telh telh a. Phone leh internet, TV kan inchhawp a. Mi dang hi an pawimawh tawh lo ti ru? Mahse, heti ang mi hi chu an nun a khawhar tulh tulh a, Pathian thu leh chenpui te bak hi chuan min hnem thei si lo a nih hi. Kan ramah kum sawm chhungin mi 663 ten mahni an inthat tawh a, thih dan pangngaia thi ni lo; accident etc (Un natural Death) an pung tual tual a. In leh lo khawsak phung, thil neih lamah kan thang a, neih theih tur chu kan nei vek mai. Mahse, nun khawhar an pung ang a, nun buai an pung ang a. Beidawng an pung zel dawn a ni. Depression a ni emaw, nun khawhar te, pawisak nei lo kan pung ta. Kan chenpui, kan bula mite inngaihsakna chang kan hre ta lo chu a nih hi. Chutih lai chuan Khawvelah pawh mahni inthat tamna ram Korean film te kan la ngaisang tak dah a!

            Thenawm inah len cheh lutuk chu Bible in a phal lova, chuti ni lovin thianza te, inkhawm ban, committee ban leh hun awlah chuan inkawm tam i tum ang u. Naupan laia inkawm ang tih hlutzia pawh ka sawizau chak hle mai. India Today Survey chuan Computer mouse hmet tam lutuk avanga nupui hmet per ta nawlh hi Mega Cities-ah an pung nasa em em a. Mizo zingah pawh Phone hmeh ruala nupui pasal, ngaihzawngte hmet bo ta nawlh kan pungin ka ring thin. Dial up hunlai atanga mirc lar vanglaiin Bula awm hrehawm khawpin phone leh Computer ka lo khawih ve tawh a. A tawpah chuan thingpuisen hang inpui tur te, kawm tur tho ka mamawh thin. Thian i kawm reng ang u ak ti lo a, Chenpui tur erawh i zawng ang u. Hmaichhana inkawm tluka harsatna, thurawn leh thinlung hnem a awm chuang lo a ni. Inzirna tur kan va ngah em!



Puan in zauh dan tur :

            Kohhran, Chhungkua leh mimal nuna mi dangte leng ve tura hma kan lak theihna tur chuan  mihring kan nih chhungin engkim kan ti vek thei lo a. Khawvela mi hmantlak leh mi tangkaite chu mi dangte theihna hmang thiam a, hman tlaka chher thei apiang hi an ni. Khawvel Company lartak neitu pakhat hi mi hausa a ni a, Degree hlawhchhuak turin a passed kan hre lo mah se a aia thiam a chhawr a. Tanpuitu Foundation te tangkai takin a thawh theih phah a nih hi. Chher chhuak a, rintlaka siam a, hmang ngam zel turin kan inbuatsaih a ngai a ni.

            Kohhran Committe hmalakna te hi a lian lutuk a, Mission Committee, Building Committee te hi a lian lutuk a. Hmalak a har zawk a ni lo maw? Chhungkaw nu leh pa ten engkim tihsak vek min tum a nih chuan faten tih tur kan nei lo mai ni lovin, an hmalakna a zau lutuk a. An hlen zo lo fo thin. Chuvangin Mi theihna hmang thiam turin min zirtir sela hma kan sawn ang. Mi dangte ngaihtuah lek lova hma kan lak thin avang hian kan inkhurbing a, mi dang an leng ve ta lo a ni. Mi dang an len ve tlat loh chuan hnawksak mai kan nih chang a awm thin.

            Puan in zauh dan tha ber chu kan theihna tihlena hmalak duai duai lam a kawk ber lova. Kan neih sa, kan thiam sa tihchangtlun mai hi a ni. Biak in tha, Sound tha, Music system tha te hi ka awt ve lo a, kan neih sa hmang thiam mihring hi ka awt thin. Hmang tangkai thei tura kan enkawl that hun hi ka nghakhlel fo thin. Kohhran Chanchinbu phek za-in Colour-a chhuah vek lam a ni lo, a chhung thu hian mite thinlungah thu sawiin, mite thinlung dek thei tur khawpa sermon ziaktu kan awm hun a ni ka nghahlelh zawk chu. Kan neih sa hman thiamna hi a ni.

PUAN IN HMUN ZAUH TURIN INBUATSAIH ANG AW

            Programme tihtlem hi a ngai a ni. Chhungkaw nuam siam turin chhungkua a hun hmang tam tur leh chhungkua len ho dial dial hlutzia i hria em? I nu leh pa, pi leh pu i lenchhuahpui zak tlat em? Thalaite nu leh pa awmna hmuna awm peih miah lova inthiar fihlim zung zung thin kan awm em? Mahni seilenna in leh chhungkua nuam ti lo chuan khawiah mah nuam an ti ngai lo. A chhia emaw a tha emaw Home is where the heart is an ti thin a sin. Nu leh pa, chhungkaw bula awm tam tura programme tihtlem hi Mizoramin a mamawh a ni.

            MPS pakhat, Aizawl Police Station-a mi chuan ka zawhna min chhan angin 506 Case a tam ta lutuk te, Chhungkaw buai pawh pa berina  chingfel thei lo te, YMA leh Police rawih ngai te hi  a mak  e.

            A kaihmarna khen tihngheh            A bul ber chhungkua dik se, Kohhran leh khawtlang chu a nuam a ni mai.  A lo dik tawk lo a nih pawhin siam that nan tlai lua a awm lo. Chhungkua a hun hman tam hi kan mamawh tlang hle mai. Chhungkuaa chinchang, lenna leh hnathawh, eng nge an tih tih pawh hre lova kan arkawh chhuah ngawt zel hi sim a tha a. Pa leh Thalai te khawiah nge kan kal dawn, eng nge kan tih dawn tih pawh inhrilh hriatna awm lo a, chhuah leh ngawt te, eng nge vawiin lam an hnawthawh chanchin zawh pawh awm lo a. Lo dawnsawn ngawt te hi a fuh tawh lo. An lo haw kim ta maw tiha chaw ei siam leh ngawt a, naupang tawng tur pawh chaw ei laiin an tawngngai lo tiin kan khap leh lawi si. ZALEN rawh se. Ti ti khawm ila chhungkua inkawm ho ang u. Mi rel lovin.

            Hrui tih sei/ tih mar : Thlarau lamah inbuatsaih a ngai a, thlarau mite chu nun balance neitu te an ni a. Famkim theih loh mah se, kan inkhawm te, kan thawhlawm te, Pathian tana kan inpekna nun te leh kan eizawnna te hi a inmil em?  Financial Statement a lo chhuak a, hlawh inang theuh theuh, motor nei theuh theuh, chhungkaw chawm theuh theuh hi a in ang lo a ni. Missionary chawm chungchangah te, Field tlawh te hi kan uar a ngai. Kan tangrual lo lutuk hi a mak a ni. Sorkar hnathawk, sumdawnna nei, chhungkaw pangngai ve tak pawh Cheng singkhat hnuai lam PRZ pe kan la awm hi chu kan inenchian a ngai a ni. Pe tha tak tak vek kan ni a, mahse pe lo, remchan ang anga pawisa phawrh mai kan awm tih a chiang hle mai. Tawngtai chunga envelope-a khung thlap kan awm chuan Pathian pawh hi a lawm nui ver ver thinin ka ring.

            Inren suh : Pawisa ngawt a ni lo, i hun te, i tha te, i aw te kha ren reng reng suh. Mi thenkhat ten Programme tam lutuk hi a tha lo an ti a. A dik thawkhat, Sum leh pai leh khawvel thil vanga Programme a tam an tih chuan a fuh lo ang. A fuh lo zel bawk ang. Economic vang ni lovin, chhungkua tana hun tam zawk senna tur a nih chuan a dik tih ka pawm thlap a ni.

            Zing i thawh hma te, I tawngtai inkhawm kalte kha hmuh theihin i faten an chhawr em?  An thawh hma ve phah em? Khawtlangin faina kawngah tal an chhawr em? Damlo tlawh nan te hian a tha asin.  Kan hausakna emaw, kan lehkhathiamna, kan hlawh tamna te hi Indirect pawn an chhawr tur a ni.

AU CHHUAK RAWH :

            Kan lo kal tawh dan chu a tha lovin, duhthu a sam lo pawh a ni thei e. Hmasawn turin kan inbuatsaih ang a, hlim taka au chungin ke kan pen ang. Din thara awmin Pathian khawngaihna lo thleng tur leh thil thar a tih tur chu lawma auchhuak turin min ti a, hlim taka zai turin min beisei a ni. Pathian thu anga kan kal phawt chuan A Dik lo chu dik lo a ni mai, Dawt chu dawt. YES MAN  a nih ngawt theih loh. I dont agree with you, I ngaihdan chu ka tawmpui thei lo che tih ngam mai tur. Hlau suh, A awmpui zel ang che a, i rahchin a piang chu i ram a ni mai dawn asin. Hlimna tur a ni a, Chhungkua leh Kohhran punna tur a ni a, thlarau lama fahrinna a ni bawk. Pathian thu anga kan awm chuan kan thinlungah mi tam tak an awm ang a. Kan rawngbawlna chin a zau ang a. Kan thawhrahah kan lawm dawn a ni.

            Lalpan kan thahnemngaihna thusawite malsawm rawh se.

 v

189/2016 TLUKSANNA LAKAH FIMKHUR

$
0
0


TLUKSANNA LAKAH FIMKHUR
Kristian Hlabu No -396

Bible : Rom 11.19, Ephesi 1.13-18  Hebrai 5.11 to 6.12

                Hebrai ziaktu hian an dinhmun dik tak leh Isua Krista nena an inlaichinna hre chiang sauh sauh turin a fuih a, A hau a, vaukhanna thu a hrilh bawk a ni. Rinna thua tluksanna emaw, penbona chungchang lam emaw, pharisai leh sadukai rindan ang awm a, Pathian lo hma khalh lo tura chahna a ni. Hetih laia Hebrai mite dinhmun dik tak hi hriatchian a har hle a. 

                 Theologian leh Bible Scholar te pawhin Hebrai mite, hetih laia lehkha a thawnte dinhmuna an ngaihdan hi an sawi dan a inang lo a.
1.       Ringtute, Isua Krista neitu mahse puitling thei lo
2.       Ringlomi, Isua Krista chanchin hria a, zawm tum miah lo niten an hria a. Chanchintha hria a, zawm duh si lote tana ziah niin a ngaih theih bawk.  A chhiartu leh a thawna te azirin a dinhmun erawh a kawk danglam thei awm e.

Kan Zoramah erawh Isua Krista Chhandamna thu hre tawh vek, Mahse puitling tha hlei thei lo leh tluk leh tlak fawm kawp thinte tan a ni. A ziak ang diak diak a nunpui tum ai chuan Bible sawi anga kan tana tha tura kan lakluh mai hi a fuh zawk awm e.

Isua Krista zui zet a, inthlahdah taka rawngbawl thin chungchangah nga ila, kan zingah chuan kan awm lo pawh a ni mai thei a, mahse kan kristian nun kal zelah tluksanna laka min vengtu atan pawh thil tul tak a ni ang.

Bung 5.11            :               Hebrai ziaktu ang hian sawi tur tam tak ka nei a, sawifiah leh chhawn pawh ka harsat dawn a. Kan sawifiah chhunte pawh bengchhet, hrefiah thei lo in awm chuan a sawt vak lo mai thei a. Saptawnga “Slow to learn” zira nunpui tura tuan muang tak in ni mai thei a ni.

Bung 5.12-13 :    Kum rei tak Kohhran in lo ding tawh a, hruaitu pawh rei tak in ni tawh. Pianpunna ngawt chuan in pung tam thei lo, in thanglian thei lo a nih hi.

Zirtirtu ni hial tawh awm, Kohhran lian tak ni ve tawh awm tak, Pawl dangte belhchakawm khawpa Biak in tha tak mai nei tawh awm tak pawh in ni mai thei. Hawh u, I hnatlang ang u, I thawk ang u, I thawh bawk ang u, Biak in te a awm reng, chenna in te taktea cheng thin chu an rilrute hi a zim duh an tia sin… Tan ila ang u. A bul ber A AW B ah let leh a ngai fo suh se?

In target te hi a tlem lutuk, Mihring pakhat in ni ve a, Chhandam fa in ni a, Engkimneitu in nei a ni lawm ni? Member theuh theuh eng nge inhniam reng ang ka ti thin. Rilru lamahKrista hausakna hi in lo pensan thui tawh lutuk zawk em ni?

 Thlarau lamah in pung em le? A bul ber chhandamna thu-ah let leh hi a ngai em ni aw tiin Bethel Kohhrante hi ka Challenge duh che u a ni. Hnute ngai, no nghual mai, Bial hruaitute laka pangchang ru tlat, chhawmdawl inbeisei rana awm thin in awm em? Enkawl reng ngai in ni palh ang e.  Hnute tui ring, puitling thei miah lo chu Felna thu-ah HRIATNA a nei lo a ti asin.

Bung 5.14 :          Rinna chungchangah te, thanlenna chungchangah te puilting in nih tawh chuan Chaw rum thial tawn tawn thei in ni tawh a. Kan thu hi a rum deuh a nih chuan a dik leh dik lo, in chhia leh tha hriatna khan fiah turin lo chikzui ang che u. Antui kan chhawp hman si lo a.

Bung 6.1-3 :        Puitlin lam I pan zel ang u, Rinna nghet lo leh dik lo paih ngam ila. Addhaar, UID, Sakawlh hlau ngawt, Setana leh a hnathawh hlau miah lote hi a awm theih asin.  Tawng hriat loh emaw, Khurh emaw Baptistma chan danah buai a ngai lo. Hnim phum, Thlawr leh muttir lamah buai suh u. Isua Krista nena kan inlaichhinna hi fel se nghet se kan nun hi a nghet anga thlaraua fa hringin kan pung mai ang.

Bung 6.4-5 :        I lo piangthar tawh a, Isua Krista pawh ilo hmu ve tawh a. Tap chungin I lo fak a, I lo chawimawi tawh pawh a ni thei. A tan nasa takin I lo insengso pawh a ni mai thei a. Hrehawm tam tak pawh I tuar a ni ang. Pathian thu tha tak tak pawh a hmingin I lo puang chhuak tawh pawh a ni thei. Krista suaiin a lo kap eng phet phet tawh ang che, Thlarau bo pawh I man a, Krista ke bulah pawh I hruai tawh a ni mai thei. A tha e. Thil tha tak a ni.

Thlarau lam thilpek Chhandam nih inhriatna (Assurance of Salvation) pawh I lo nei a ni ang (Rom 11.29) Van lam thilpek hrang hrang Thlamuanna te neiin, Pathianin Ka chhandam ang che pawh a lo ti tawh a ni thei. Chu tluka Kristian nun nuam a awm awm lo e.

Bung 6.7-8 :          Chung zawng zawng dinhmun tha changtu chu a rukin, mihringte hmuh lohvin – Politics field ah emaw, Sorkar ruahmanna kawngah emaw, NLUP etc, Mi huan thlai, kawngkama lak maite emaw I lo ching ve palh a nih a. Krista hi I lo tluksan a nih phawt chuan a pawi ang. I tluksan a, I lo DA LEH a nih phawt chuan siam that leh rual a ni lo asin.  IMPOSSIBLE tih hi saptawnga kan hmuh dan a ni a, Krista hnena kir leh pawh har talh talh tak a ni. Beng tal a chhet a, Sualin kan mit a tidel tal thin asin.

                He laiah thu-ah hian Chhandamna a bo thei, a bo thei lo tih pawh inhnialna a tam thei ang. Tan chhan a awm ve ve zel a. Ka mi fel chu tlu mah sela a tho leh ang tih a ni. Chhandam tawhte chu an tlu reng thei lo. An tlu nawn mawh khawp mai. Isua Krista hian chhandam tawh hlauh nawn leh hi a hlau em em a. Khengbet nawn lehtu nih hi thil hlauhawm tak a ni. Korinth-a kan hmuh angin Mei alh kaltlang anga fiaha kan awm hunah engtin nge kan tih ang?

Bung 6.7 :            Pathian malsawm ruah a lo sur a, chumi avang chuan rah tha tak chhuah a, Pathian fate tana malsawmna lo ni tawha insenso, tanpui ngai tanpui te, Krista hminga no khat sengtute hi chu Pathian hian mal a sawm thin asin. Malsawm lo pawh nisela, khawvel hian mal a sawm a, an hmuingil fo thin.

Bung 6.8 :            Pathian malsawmna dawng a, Pathian duhdan pawh hria a, zawm duh tlat lo chuan anchhe dawng tlukin hun a hmang ang a. Nakinah mei leh kat hmangin kan ralin a la awm dawn a ni.

Heng zawng zawng hi vaukhanna a ni mai lova, fuihna a ni a, kawng dik zawh tura zirtirna pawh a ni.

Bung 6.9-12 :      Heng sawi hi a tul lo mai thei a, Mahse puitling in nih chuan chaw rum ei thei in ni kan tih kha.  Lalpa rawngbawl hi lan mawi nan chauh emaw, rual pawl nan chauha in bawl thin a nih chuan tawpsan rawh u.

Nang ni chu  mi fel tak, Pathian ngaihsaktute in ni a. Khawhar tak chung pawha kohhran khaiding hram hramtute in ni tih pawh kan hria e. Mittui nena in Chhandamna tur, than lenna turin in thawk thin tih pawh kan hria e. A khawhar thlak thin khawp ang tih pawh kan ring. Ban san suh u, Lal Isua ropuina tur a ni. Nasa leh zualin, fak tlakin, belh tlakin thawk zel rawh u.

Bung 6.11-12 :    A tawpa rah tha chhuah thei turin, mi dangte pawhin Krista leh Kohhran an lo belh zel theih nan taimak chhuah zel rawh u. Mahni chauha pawha tih hram hram a ngaih thin chang a awm ang, mahse member pakhat ai chuan in tam vek a. Inhlimchhuah thei turin Krista I sawm ang u.

Kan beisei thurin hi a nghin lohna turin nghet takin I vuan tlat zel ang u. Chutih hunah chuan Kan za-in kan harh ang a. Rilru leh thlarauva  thanlenna chuan tluksanna lakah min veng ang a. Kan damchhan Lal Isua tan engkim kan hlan thei ang a.

190/2016 Net World

$
0
0


TECHNOLOGY  DESTROYED HUMAN RELATIONS THROUGH CREATING EASY WAY OF LIFE
When I was thinking of Life Skills, neglecting our relationship and interaction technology invades and destroyed everything with reference to human relations. Human interaction through internet and its devices is slowly falling down especially one to one situation. This Busy world’s inventions and discoveries created easy-way and short cut life which is imitating from the man so called - Samdala’s Life. Please read the following Ten Core Life Skills laid down by WHO
Self-awareness, Empathy, Critical thinking, Creative thinking, Decision making, Problem Solving, Effective communication, Interpersonal relationship, Coping with stress, Coping with emotion

The more we used Technology the more we destroyed our healthy life. As of Today’s youth Life, Caring others life less importance and Individualism and Materialism became higher and higher. The Future of Youth is still in the past which causes Depression, due to unforgettable memories and un-satisfaction world. Though living in anxious and became dreaming of the future and no one paid attention to the present and needy people nearby.
That is why Frederick Douglass said, “It is easier to build strong children than to repair broken man” Therefore, today youths are more chance and vulnerable to Media-Social Network Exposure. We should control the affects and effects from the so called Devices.
Being a local Leader, creating awareness among youths, I should start from our local community. And more wider areas to same means. And my points lie in the images


191/2016 Technology Vs Human Interaction

$
0
0
Bungrua hmang nge a hring a hran zawk?

          Technology awmzia chu Mizo \awng hian a sawifiah theih loh tluk a ni a. A theih tih pawhin ‘khawbung a la ti ta deuh deuh’ tih ang bak hian sawifiah a har an ti ve mai thei a ni. “Science thiamna hmanga hmuhchhuah; computer leh a kaihhnawih hman dan thu”tiin sawi ngawt ila; sawifiah tur chuan tha thar a ngai dawn si a.

          Khawvel hmasawnna hi bawh huam huam tur nge lo dan khaw tlai tur tih hriat thiam a har khawp a. Thil chhuak thar leh kan neih mekte hi mihring finna atan chuan a pawimawh hle a. Chumi changchawia khukpui ruai reng erawh thil hlauhawm tak a ni. Kan duh emaw, duh lo emaw, hmasawn lo thei lovin kan khawvel hi a awm mek a. Thomas More-a te Utopian emaw, Plato-a te  Ideal state emaw, Abrahama fate thurin emaw, Khawchhak lungpui lum hlaua khawi hmunah emaw inkhurbing pawh ni ila min luhchhuah dawn hrim hrim a. Hmasawnna leh hmuhchhuah changkanna chu do-a remthei a ni lova, hman duh loh avanga hlu lo lah a ni hek lo.

          Hman duh avanga phak lo chung, khaw hmu lo leka tlumtea thlir taka nghahhlelh pawh a fuh chuang law. A mawi tawk; kan khawsak mil tawk, kan chen ho tibuai lo tawka hmantheih mai hi a him a ni. Kan tunlai khawvel ngaihtuah chuan Techonology hian mihring laimu, mihring finna leh mihring nih \hatna finthuruk zawng zawng a tichhe vek dawn a ni ang tih rintheih khawpin kan ngaihlu ta. Mihring inngaihsakna leh chen ho chungchangah te, kan tha senso leh hahpui zawngzawng te kha awlsam takin kan ching fel thei a, hah chu a hahdam hle mai. Kan hahpui leh tawrhna kan paltlang tawh zawng zawng te kha min tihlimtu leh, kan hriatreng thilte a nih \hin avangin a hlu zawk asin. Technology/Device (hmanrua) kan neih thar hlimna ai chuan hah taka kan hneh tak te hian hlimna min pe tam zawk awm e.

          Chhurbura aia Nahaia ngaisang zawk thawnthu neitu kan nih vang hian kan ram a tlachhe mek a. Hrepuikhuaitu thei ngaisangtu Chhurbura khan a hnathawh theihna leh a hman dan a hria a, Nahaia erawh chuan tha a ngaih avangin kha hreipui kha a ngaihlu vak lem lo a ni. Nahaia hi pa Advance tak chu a ni ngei ang a, a mumangah TV enin Super Man, Super Girl, Power Ranger tihvel a hmu \hin a nih ka ring. A advance bik em avanga Chhubura nena inlaichinna \ha nei thei lo an ni awm e. Chhurbura ang ema chengkek lawh nachang hriat loh erawh ka sawi mawi a ni lo.

          Hmasawnna avangin Thingtlang khawkhatah kan cheng ho ta vek a. Engkim a awlsamin, kan inhre pawh zung zung a, Pawl, Kohhran leh an hmunpui \heuhah sawi sep a tam tual tual a, sawisel pawh kan awlsam ta a nih hi. Sorkarin dan \ha a chhawpchhuak tam tial tial a, kan ngaihthah ta zung zung mai le. Dan \ha leh inrelbawlna \ha (system dik) kan ngah a, kan ruahman ta \euh zel mai. Chu ai chuan rilru ngaihtuahna dik a hlu zawk a ni tih hre reng chungin kan haider ta zel mai le. Bianga thlantui far zawih zawiha thawk turin kan inzirtir a, thlan tlak hlauvin ni sa kan do \ha ngam ta lo a, ni sa chu sawi loh khawlum vawn daih tumin Air Condition lam kan hawi ta \hup a nih hi.  Nahaia pa fingah ngaiin aa wlsamna lam a ngaihtuah thiamzia kan hria a, a \ha thawkhat e.

          ‘Leng dang zawng zawng te chu sirah lo hnawlphawt la, harsatna awm hian ka ring lo’ tih hla kha I hre ve tawh em? Amah chauh a pawimawh a ni. A bialnu dinhmun pawh a ngaihtuah thei lo a, leng dang avanga harsatna/awlsamna chiah a ni a ngaihtuah ni. Harsatna chu awm thei e, mi dang a dah pawimawh loh lam ai mahin Amah chauh a inhmu lian kha alawm harsatna a awm theih chhan chu. Leng dang zawng zawng chu sirah lo hnawl sawm sarih mahse amah ngei pawh a hnawl theihna tur a awm asin. Mahni chauh inena hun hmang \hin, mi dang dah pawimawh ngai lo (Individualism) chuan khawi hmunah mah hmun pawimawh changing an ding chhuak ngai lo.

          Khawtlang khata kan chenpuite kan dah pawimawh loh vang ai mahin mahni kan indahpawimawh avanga hmasawnna kan khurbinpui ta fo hi ngaihtuah chian ava ngai em! Mahni nawmna leh mahni dinhmun chauh ngaihtuah hmasa ho nun hi chu rip chhunga zalen ang chauh an ni.  Mahni in lumah emaw, mi zinga awm pawhin TV,  Computer/Internet, Mobile phones hmanga an khawvel hrana min pemsan ta daih \hin hi chu a Nahaia thlak ngawt mai. A thil mak tih te, Pathian nena kan inlaichinna chungchangah hian ti ti a ngai thin a. Ti ti pui an awm loh chuan nun hi a khua a hara manganna kan tawk thuai thin a ni (Sam 105.2) Pathian meuh pawh hian a fapa tir lovin SMS emaw online emaw, a aia hmanraw tha zawk hmangin min chhandam thei a. Mihringte nena inlaichinna kan neih nghet avangin amah ngei a lo kal a ni. Samari mi tha, Phar tihdam, a thil mak tih hrang hrang kan en chuan isua ngeiin mihringte nena inkawmho (interaction) kaltlang veka a tihdam asin. Hmai chhana inkawm ho hi ava hlu em!!


          Inthurual chunga rilru hmun khat kan put theih nan mahni aia mi dang \ha zawka ruat tur leh mahni chauh inen lova, mi dang pawh chiang zawka en  tura zirtir kan ni a (Phil 2.1-4) Mahse, mahni ta ta kan en ta fur a ni. Tunlaiah phei chuan hmuh theih Device (-Mobile phones, Tablet, i-Digital Watch) kan en kur zut a nih hi. Hmuh theih loh Pathian enna hun pawh kan nei lo a, kan mihringpuite enna hun kan nei ta mawlh lo a ni e. Nung reng sia thi a awm theih a, bula awm reng sia biak theih loh pawh a awm theih khawp mai.

          Bible hian thenawmte ina leng cheh lo turin min hrilh a (Thufingte 25.17) chhungkua inkawm thei miah lo thenawm leh mi dang chhungkua nena hlim hi a duh lo a ni mai thei. Ka hre lo le. Mihring chen ho leh inkawm ho, inngaihsak chunga ngaihven hlutzia hi kan hlam chhiah ta hle mai. Mizo khawtlang nun atan chuan thil duhawm lo a ni zual a. Mi fing apiangin an hlau a, mi a erawh chuan an ngaihsak therte lo ang chu. Mahse, kan zaa chungah khawtlang tlakbalna chu a lo thleng dawn a ni. Albert Einstein-a, Scientist ropui khawvel thiamna hmu phak ber pawl leh light year nen lama enlet nachang hria meuh pawh khan hlauh a nei asin. Chu a thil hlauh em em chu “Technology hian mihringte mihrinna leh ingaihsakna hi a tichhia ang tih ka hlau a. Chutianga kan inkawm ho hlutna (interaction) a tichhia a nih chuan khawvel hi mi mawlchenna-ah kan siam dawn a ni” tiin a sawi a. Technology-hmasawnna hman hi a \ha a, hmai chhan inngaihsakna a tih chiat chuan mi mawl kan lo ni mai dawn a nih chu.

          |KP te hian hei hi hre reng thei ila, tuna kan nun chhungril eichhetu hmanraw lang sar tak Mobile phone hi hman chin tawk, hman hun leh hmanna hmunhriat a va ngai em! Thalaite tan thupek sawm siam ta ila, a zawm thei lo den hlum hmasak pawlah i \ang ang em?

1. Mobile phone khawiah chin tawk nei rawh
2. Eng vang pawhin thuziak hmanga mi hnial ching suh
3. News leh fiamthu, I thil hriatte sawi chhuah kher suh
4. Mobile phone hi thuruk sawi nan leh vawn \hat nan hmang suh
5. Mi dang bulah Mobile phone khawihna \ulin siam chawp suh.
6. I bula awm hrehawm khawpin mobile phone ngaihven reng suh.
7. Internet/Mobile phone a awlsam vang ngawtin rin berah nei suh.
8. Mobile phone aiin hmaichhana inkawm a hlu tih hre rawh.
9. I rilru leh tichhetu a nih ai chuan keng lo ngam rawh.
10. Mobile phone aia pawimawh zawk i nun kha vawng uluk rawh.

Presidential Speech
@First half Yearly Group Meet,
|KP Bazar Unit, Zobawk,
 24th June 2016

54/2015 Bawngpupar a vul leh ta!

$
0
0
 BAWNGPU PANGPAR A LO PAR LEH TA

"Bawngpupar a lo vul leh ta!" tih ngawt hi ka rilru-ah a awm a. Bawngpu pangpar ka'n tingawt a, Nihawi lem pangpar ti pawhin I hre zawk mai thei a. Pu Zoramthanga Serthlumpar tia I hria a nih pawhin I demawm chuang lo e. He pangpar hming dik tak hi eng nge tih pawh a hriat theih lova.  Kham bakbahai leh ram chhawr bawk loh turah ho khat neiin an lo par eng tuar thin a. Chu chu he thu ziah nan hian a tawk a ni. Mawi taka thlir mai loh chu tangkaina tur a awm lem lo a. Ram pangpar a nih avangin a par hi han thliakin, Pot mawi tak leh remchang takah pawh khawi thin mah ila, a mawi hlei thei lo fo. Rei a par theih ngai loh vang a ni. Chuti ni suh sela, mi koham leh sum mena meng ho hian an vai nasa ngawt tawh law'ng maw?


Khawi hmunah pawh engtin pawh chei bawl ila, Chhiahhlawh chei ang maia uluk ngai leh a behbawm mamawh tam a ni. A awmna hmuna a par hian a mawi tawk em em a. Rilru dang put tak thut avanga thlai chin taka chin  chi pawh a ni lo. Chei mawi leh zual emaw, uluk taka khawia mawi leh zual chi pawh a ni lo. A awm hmuna a lo par vul mai hian, sikni eng leh Pathian thilsiam a nihzia min hriattir a, sum leh pai hlutna min theih nghilh tir a, Pangpar bawr khat hi engzat man nge tih nen lama chhut chi a ni lo. 

William Wordsworth-a Lucy kha nge Violet pangpar kha ni zawk ang tih nen lam ka tehkhin fo a, han chhiar thar leh teh. (chhiar ri ngei thei la)

She dwelt among the untrodden ways
Beside the springs of Dove,
A maid whom there were none to praise
And very few to love:

A violet by a mossy stone
Half hidden from the eye!
Fair as a star, when only one
Is shining in the sky.

 Eng emaw hriatchhuah I nei ve lo maw? Nipui a thawk tantirh a, luite dung boruak nawmzia I hre tawh  a nih chuan a hlutna belhchhah turin pangparin hringnun hahchawlhna min pek theihzia leh thlamuang taka awmte hnenah chauh chawlhna a pek theihzia I hre thei ang. Vei leh helhkam, lungkham neite hnenah chuan fakna leh chawlhna a awm ve lo  a ni. Sikni eng an sawi apiangin Tlaizawng par an sawi tel thin a. Kei zawng tlawmte-a par thin Bawngpupar sawi hi a remchang ka ti fo.

Khawvel ngaihlu apiangte hian engkim hi sum hlutna hmangin an teh thin a. Mawng vawmba ang sekin hun an hman a ngai a. An chawlh hahdam nan an thawkrim sauh sauh nia!  "Lalpa sum ka ngainep a…." tih te chu khawi lamah va tidik suh. Khawvel hi eng mah lova thlirtute tan lah inlemkhual ang maiin an hmu a, an bula chen hi a hrehawm hrep lehnghal a. A thilsiamte atang hian Siamtu  chu an hmu thei lawi si lo a ni. Lumen laia khawfing chah dawna K'u Dana tawngtai ang deuhin, "Lalpa kan thinlung battery down tawh te hi min charge full sak la, khawvel pawh hmu chul rawk thei turin" tih ang hian  FULL leh lutuk a, engkim hi an hmu chul zo ta vek a nih hi.

Pathian hian I thinlung hi a lo charge full lutuk nge a thilsiam mawina hi I hmu lo zawk? Bawngpu pangpar tih avanga hnamdang hmelhmai bak I mitthla ngai lo a nih chuan inenfiah ang che. He pangpar tlawm tak hi khawvel lehlamah thawnchhuak ve ta ila a man chu a to ve  tho ang le! Eng nge a hlut loh bikna chu ni ta? Foreign atanga pangpar chawk luh chauh hi mawi I lo ti zawk em ni? Sap hming nei pangpar chauh hi mawi I ti a, Pot-a hun emaw, eiruk inlian taka awm pangpar chauh hi I chhinchhiah bik a nih a, Mangkhawng in leh Khamhuai in chhunga khawi chauh hi chhinchhiah bik suh ang che.

Khang pangpar lem leh chawm mawi chauh te kha I tan an hlu lo.  Khati ang pangpar kha chu mi hausate tan chauh an par a, inlengte hmuh turin an vul asin. He pangpar hi chu mi zawng zawng tan a par a, hmun tha leh hmun mawi, thianghlim hi par vul nan a hmang ve lo a. A awmna hmun apiang hi a mawipui zawk asin. A awmna azirin a zia a thup ve lo a, harsatna leh retheihna karah pawh a nihna ang angin a par a, a langsar mai a ni. A thihhnu-ah kan ram tana lei tha-ah tal an lo chang thin. Vanneihna pakhat erawh a nei ve , pahnih pawh a ni thei bawk, thlasik hun nuam lai taka par a chhuang thei hi a ni a, mi dangte tana a par thei pawh hi a ni awm e.

Fak leh chawimawi duh avang emaw, a nuam lai chauhah hian I par thin a nih chuan I thih hnu chauha fakmawi chi I ni ngei ang. Chuti a nih chuan he pangpar ang maia a thih hnu-a mawi zawk, a par khawro tak cheimawi pawh awlsam zawk an ti mai ang che. I thih hnu-ah an fak luai luai ang che a. I chenpuite tan hnemhnan awm loh ve khawp ang! Nunna kan neih tawh loh hunah hian mite nunah engtin tak par zel ang I maw?  
                                                              

193/2016 Daddy and Home - Tanya Tucker Hla

$
0
0
ZUAPA LEH A RUN

Tanya Tucker hla “Daddy and Home” tih hi a mawina pawh ka la pawh thiam ve lo a. A hlutzia erawh ka ring thiam thin. A hla hi ka la hre chhin eih lo bawk. Kum sawm leh Pathum vel atanga zaithiam lar ta, mite duhrawn Tanya Tucker hi ka duhzawng a ni ve vak lo a. Hmana kan thenawmpa Playlists, ni lo Cassette ah khan a awm mai thei  tih erawh ka ring a. A lo awm a nih chuan Pencil nen khan a lo vawrh vir zing ve viau tawh thin ang. Tun thleng hian a la kurpui si a. He hla hi chhan eng emaw avanga ka youtubed mek lai chuan a ril hrep a ni ang, a hmei a pa-in an duh em mai tiin ka ngaihtuah a. Engtin nge an phuah a, a tobul chungchang pawh ka ngaihtuah lo. Khawvela ka pathian, ka pa ngei suangtuah chungin ka ziak a, Mizo tawnga a hla lehlin ngawt hian a linglet vek dawna ka hriat avangin a pulung ngawt chuan ka dah ngam ta lo a ni. Zaithiamte pawhin zai ngawt chu duh lovin a hmanrua hmangin an sawhbawl thin kha maw!


          Kan chhimtlang mawitu run liai luai ngaihtuah chunga ka indawm kun mek lai hian, ka thian, ka pa ni bawk chu a kawtkaia chuktuah huan a bur leh tawhin ka ring a. Chuti a nih loh chuan lehkhabu hlui lam chhiarin a thutna buk theiah, a thu buk leh tlut tlut ang tih ka ring a. A nih loh pawhin a vanglai ngaihtuah chungin a fate hmathlir chu thlir thiam lo tak chungin a ngaihtuah leh ngei ang tih pawh ka ring a ni. A inngaihtuah harh anga hmanraw chuhin tul lopui thawh tumin a vir leh vut ngei ang. Awm mai mai la, tul (buai) I ni lo mai tur tiin ka ngen leh mahna! Chu erawh a zia a ni si lo. A fate tana inhmang zo vek a, chhungkaw tana a hun pek hi a damchhan niin a hre tlat a, dem theih a ni lo.

Chutiang nunhlui hre reng chung chuan engtin nge kei, heath buai leh phili reng renga ka awm reng theih le tiin ka inzawt a. Ka khawharna ka lo upbeh tawh zawng zawng chu a lo thar leh uaih uaih a.

Zanin chu Kan chhimtlang mawi chul hnu ka dawna
Tah chuan ka thian neih that ber a leng
Ka nawmsakna uma ka vah vaih laiin
Zuapa tang belin ka kir dawn

Kei pawh heti ka nih a, ka vahvaih theih meuh chuan A sam te chu a lo tuak zovin, uai thla lam a pan ve taw hang tih pawh ka ring a. A hun tam zawk ka tana a inhman zawh lai khan riltam leh chawmtu nei lovin a awm ang em le? Hna a thawhin ka tan a ni a, a chawlhin ka tan a ni a, hlim a duhin ka tana hlim a duh a, ka nawmsakna zawngin hrehawm reng rengin hunbi te a chhiar thin a. Tunah lem chhawr theih turin ka awm si lo, Min mamawh laiin a kiangah ka awm lo a, awm ka tum hek lo!

I bahsam a tuak zo ta
I hlenchhuak lo tih ka hria.
Zuapa duhlai, Ka zuapa
I tan ka lokir e
Saisenin min tihlim a
Nawmsakna um lai hian
Ka zawh lamtluang atang ngei hian,
I tan, Run tan ka lokir

Engkima ka engkim niin, kan lungngaihna leh kan hlimna chu inchhawktawnin kan awm thin a. Tute nge kan awh ngai le? Rualawh hlauva hmanhlel reng thin khan rualawhna dik lo ka lo neih avangin ka lo phatsan ta a nih hi! Tunah te hian min ngaihtuah veng veng ang em? Mamawh a neihin tu nge pe ta ang le? Tu nge ngaihsak anga tu nen nge a infiam tak ang? Thawnthu hrilh tur a neih loh chuan thuthlengah a mutthlu leh ang a. Tu nge puansintir tak ang le? A tha a thum zo taw hang a, chumi avang chuan a kut a khur tawh ngei ang. Tunge A ngainat tak Artui leh Alu chum chu khehsak ta ang tiin ka ngaihtuah a. Ka pa sak kan in kha A lo va hlu em!!


“Zua leh A run”

Zanin chu kan chhimtlang mawi chul hnu ka dawna
Tah chuan ka thian neih that ber a leng
Ka nawmsakna uma ka vah vaih laiin
Zuapa tang belin ka kir dawn

I bahsam a tuak zo ta
I hlenchhuak lo tih ka hria.
Zuapa duhlai, Ka zuapa
I tan ka lokir e
Saisenin min tihlim a
Nuamtawlin ka van ruai
Ka duh tawkin ka tlan, mahse
Nang leh run min ngaih zualtir

Zua duhlai, lungngaih leh lawm tinkim hrilin
Min chawi san nan I hmanhlel a,
I inhmang zo vek ang tih ka hria
Zaninah ka lokir e

I bahsam a tuak zo ta
I hlenchhuak lo tih ka hria.
Zuapa duhlai, Ka zuapa
I tan ka lokir e
Saisenin min tihlim a
Nuamtawlin ka van ruai
Ka duh tawkin ka tlan, mahse
Nang leh run min ngaih zualtir

Ka duh tawkin ka tlan, mahse
Nang leh run min ngaih zualtir

Letling turin min phut a, hla lehlin hi tui loh leh duh loh zawng hla a nih chuan a mood-a awm a har em a ni. Letlinge ti lo chuan a Linglet vek ang tih ka ring a, a hla lawng dah aiah kan sawhbawl hlek a nih hi. Zaithiam pawhin Chhemthei nen lo chuan an zai duh loh hi maw!
 - Zofa H.Chhangte

194/2016 Draft 4 Broken hearted Mamk

$
0
0
LOVE AGAIN OR NEVER?

Hmangaihna hlutzia chu hmangaihtu hian a hre chiang zawk thin. Hliam leh ser dam thei tawh lo thinlung lamah tuh a ni thin a. Thihpui tham ni lo mah sela thih huama beih chiam chi a ni a. Beih nasat avanga hlawhchhuah theih a nihna aiin chetzia leh nihphung atanga hlawhchhuah hi a daihrei zawk awm e.

Hmangaihna avanga thinlung hliama awm tawh te leh ngaihzawng pawh lo nei kur zut tawh te hian Experienced tha tak neiin hun an hmang vek kher lo a. Hliam nawn leh theih an nihna te hi a ropuina a ni. Hmangaihna hi mi pahnih inkar insiamremna a nih loh chuan a tluan tling ngai lo a. Inthenna a thleng fo. A tawngtu a zira thawk danglam thin a ni. 


            Hmangaih then tawhin Hmangaih a neih nawn leh chuan dam hawknatham niin hria a. Inthen hlimah erawh mi dang nei leh thei tawh lo tur leh ngaihsak miah lo an ni duh hle.  Ngaihzawng hluite ngaihtuahin an chetzia kan thir ru reng thin a. “Last Seen” emaw an “Status” emaw, an “Whereabouts” chu kan ngaihven reng thin a. Kan duh ang kan hmuhin min hnem leh chuang si lo a ni. Mutmu tuah hlei thei lova awm thin khan Hmangaihtu leh hmangaih a neih chuan tui takin a mut phah thin. Engti lua lo mahse!

 Hmangaih neih nawn leh chuan a deh a dang zar thin a. Hmangaih hmasa (Ngaihzawng hmasa) kha chu mumang ang main kan ngai thin a. Engtin nge kha tie m em a kan lo tawrh a, min nghawng theih tiin kan ngaihtuah fo thin. Ni min lama mi thusawi tha tha ngaihtuah chungin na tak hliamin ka awm leh tawh loving I ti thin ti raw?
Tuna I hmangaih kha a hmasa zawk nen khan i khai khin ru thin. A than alawm, Mi poangngai zia a ni. Mahse a tihdik loh ngaihven reng reng leh a ngaihsak che em tih I ngaihtuah changa a hmasa zawk khaikhinna atana I hmang a nih chuan a fuh lo. I sim lo a nih chuan Amah zawk kha I beisei dan hrilh la, a inseam rem thei em em ang. A thei lo a niha I duh loh phah a nih si chuan I hmangaih ve lo a ni.

Hmangaih thar I neiha I thilhriat leh tawn zawng zawng theihnghilh nghal vek tura I inbeisei a, I phut bawk a nih chuan I hlawhtling lo ang. Hriatrengna hloh turin I hrisel lutuk a, natna (Amnesia) chu I vei lo khawp ang le. I theihnghilh ngai lo ang. Theihnghilh pawh tum duh ting tang suh, nun tikimtu leh tawnhriat hlimawmah ngai la, fimkhur nan erawh hmang ang che. A vawikhatna kha chu “Mawl taka thilthlawnpek” dawn a ni, neih let theih tawh lo a ni. A vawihnihna hi a takin a fim daih zawk asin. Thil nihna dik tak inphumru chunga vawihnihna tawn hi chua nuam deuh a nia.

A vawihnihna tawn hi zak duh suh, Doris Lessing khan “Lova Again” tihah kum 65 miin hmangaih thar a tawn thu a ziak a.  Chu a hmangaih chu kum 28 mi chauh a ni asin. Chumi hnuah pawh tlema upa deuh zawk kum 35 mi zunah a uai tho asin.  In vengah pawh chute ang chu I hriat kha, hmangaihtu nei lo emaw, hmangaih neih ngai loh ai chuan kum khat chhung chauh neih pawh hi damchhunga khawhar reng renga awm ai chuan a hlu zawk alawm le.

Daryl Ott underhill chuan hmeichhia zawng zawng hian thawnthu ngaihnawm tak an nei vek a, chumi hmufiah thiam chuan khawvel hi hlim takin an hmang thin tiin a sawi a. A dik e, mipa pawh kan ni a. Mihring thatna leh duhawmna inhmuhsaka, inbelhchian a, insiamrem hi chuan kawng a kaw zuih zel nia!

I hmangaih tawn mek kha a vawi khatna chu a ni lo ti raw? Hliama I awm lai khan Rin hlawh  I duh a. Hmangaih dang neih pawh I duh a, mahse I ngam lo ti raw? Hliama awm tawh tan chuan a harsa a, nangmaha duha lo chhaitu pawh I nei a, I ngei phah ngawt zel a ni. In hmangaih ta ula, hliam nawn leha awm hlau reng rengin I awm a, huaisenna I nei tawh lo a ni. Mahse, hei hi chik takin ngaihtuah la, eng inlaichinna pawh nei dawn ula, nangma dinhmun kha chiang taka I inhmuh theih dawn a, I inrintawkna I hlauh dawn lohva, hmangaih tlak zeal I awm phawt chuan eng nge I hlauh?
Richard Marx hla Hmangaihna  zuna uai nawn lo turin tih hi phuailuai takin ka dah ang a, a sap tawng ngei khan lo ngaihtuah ang che. Hei hi chu a Rhyme, Syllable, meaning ka le en hman lo. Spelling leh ziak zawm etc ka en hman lo….. For Mamk

Hmangaih ka lo ni tawh thin a
A nghawng pawh ka chhiar thiam
Ka dik lohzia min hrilhtu maw
Ka tuar dam thei lo ve.

Min siam ta
Hmangaihna  zuna uai nawn lo turin

I chanchin ka hriat zawng zawng te
Dawt leng an selah ngaiin
Lengdang pawmlai ka hmuh che khan
Kehchhia in ka rum zo a

Min siam  ta,
Hmangaihna  zuna uai nawn lo turin
Tawrh rual l
Hmangaihna  zuna uai tawh lo turin
Hmangaihna  zuna uai nawn lo turin
Ka kehsawm  zo ta

Ka  thinlung ka hlan nghal che a,
Ka hmangaihna hnawlin..
Lengdang  tang min belhsan ta si, Duhlai
Chhungrilah ka kehsawm

Min siam ta,
Hmangaihna  zuna uai nawn lo turin

Ka zaichhan hmangaihna
Tawrh rual loh
Hmangaihna  zuna uai tawh lo turin
Min siam tawh suh
Zun phur leh turin




191/2016 Technology Vs Human Interaction

$
0
0
Technology Vs Human Interaction
Bungraw hmangin nge a hring a hran zawkin

         Technology awmzia chu Mizo \awng hian a sawifiah theih loh tluk a ni a. A theih tih pawhin ‘Khawbung a la ti ta deuh deuh’ tih ang bak hian sawifiah a har an ti ve mai thei a ni. “Science thiamna hmanga hmuhchhuah; computer leh a kaihhnawih hman dan thu” tiin sawi ngawt ila; sawifiah tur chuan tha thar a ngai dawn si a.

          Khawvel hmasawnna hi bawh huam huam tur nge, lo dan khaw tlai tur tih hriatthiam a har khawp a. Thil chhuak thar leh kan neih mekte hi mihring finna atan chuan a pawimawh hle a. Chumi changchawia khukpui ruai reng erawh thil hlauhawm tak a ni. Kan duh emaw, duh lo emaw, hmasawn lo thei lovin kan khawvel hi a awm mek a. Thomas More-a te Utopian emaw, Plato-a te  Ideal state emaw, Abrahama fate thurin emaw, Khawchhak lungpui lum hlaua khawi hmunah emaw inkhurbing pawh ni ila min luhchhuah dawn hrim hrim a. Hmasawnna leh hmuhchhuah changkanna chu do-a rem thei a ni lova, hman duh loh avanga hlu lo lah a ni hek lo.


          Hman duh avanga phak lo chung, khaw hmu lo leka tlumtea thlir taka nghahhlelh pawh a fuh chuang law. A mawi tawk; kan khawsak mil tawk, kan chen ho tibuai lo tawka hman theih mai hi a him a ni. Kan khawvel ngaihtuah chuan Techonology hian mihring laimu, mihring finna leh mihring nih \hatna finthuruk zawng zawng a tichhe vek dawn a ni ang tih rin theih khawpin kan ngaihlu ta. Mihring inngaihsakna leh chen ho chungchangah te, kan tha senso leh hahpui zawng zawng te kha awlsam takin kan ching fel thei a, hah chu a dam hle mai. Kan hahpui leh tawrhna kan paltlang tawh zawng zawng te kha min tihlimtu leh, kan hriatreng thilte a nih \hin avangin a hlu zawk asin. Technology/Device (hmanrua) kan neih thara hlimna ai chuan hah taka kan hneh tak chanchinte hian hlimna min pe tam zawk awm e.

          Chhurbura aia Nahaia ngaisang zawk thawnthu neitu kan nih vang hian kan ram a tlachhe mek a. Hrepuikhuaitu thei ngaisangtu Chhurbura khan a hnathawh theihna leh a hman dan a hria a, Nahaia erawh chuan tha a ngaih avangin kha hreipui kha a ngaihlu vak lem lo a ni. Nahaia hi pa rilru Advanced tak chu a ni ngei ang a, a mumangah TV enin Super Man, Super Girl, Power Ranger tihvel a hmu \hin a nih ka ring. A advance bik em avanga Chhubura nena inlaichinna \ha nei thei lo an ni awm e. Chhurbura ang ema chengkek lawh nachang pawh hriat loh chungchang erawh ka sawi mawi a ni lo.

          Hmasawnna avangin Thingtlang khawkhatah kan cheng ho ta vek a. Engkim a awlsamin, kan inhre pawh zung zung a, Pawl, Kohhran leh an hmunpui \heuhah sawi sep a tam tual tual a, sawisel pawh kan awlsam ta a nih hi. Sorkarin dan \ha a chhawpchhuak tam tial tial a, kan ngaihthah ta zung zung mai le. Dan \ha leh inrelbawlna \ha (system dik) kan ngah a, kan ruahman ta \euh zel mai. Chu ai chuan rilru ngaihtuahna dik a hlu zawk a ni tih hre reng chungin kan haider ta zel mai le. Bianga thlantui far zawih zawiha thawk turin kan inzirtir a, thlan tlak hlauvin ni sa kan do \ha ngam ta lo a, ni sa chu sawi loh khawlum vawn daih tumin Air Condition lam kan hawi ta \hup a nih hi.  Nahaia pa fingah ngaiin a awlsamna lam a ngaihtuah thiamzia kan hria a, a \ha thawkhat e.

          ‘Leng dang zawng zawng te chu sirah lo hnawl phawt la, harsatna awm hian ka ring lo’ tih hla kha I hre ve tawh em? Amah chauh a pawimawh a ni. A bialnu dinhmun pawh a ngaihtuah thei lo a, leng dang avanga harsatna/awlsamna chiah a ni a ngaihtuah ni. Harsatna chu awm thei e a, mi dang a dah pawimawh loh lam ai mahin Amah chauh a inhmu lian kha alawm harsatna a awm theih chhan chu. Leng dang zawng zawng chu sirah lo hnawl sawm sarih mahse amah ngei pawh a hnawl theihna tur a awm asin. Mahni chauh inena hun hmang \hin, mi dang dah pawimawh ngai lo (Individualism) chuan khawi hmunah mah hmun pawimawh changing an ding chhuak ngai lo.

          Khawtlang khata kan chenpuite kan dah pawimawh loh vang ai mahin mahni kan indahpawimawh avanga hmasawnna kan khurbinpui ta fo hi ngaihtuah chian ava ngai em! Mahni nawmna leh mahni dinhmun chauh ngaihtuah hmasa ho nun hi chu rip chhunga zalen ang chauh an ni.  Mahni in lumah emaw, mi zinga awm pawhin TV,  Computer/Internet, Mobile phones hmanga an khawvel hrana min pemsan ta daih \hin hi chu a Nahaia thlak ngawt mai. A thil mak tih te, Pathian nena kan inlaichinna chungchangah hian ti ti a ngai thin a. Ti ti pui an awm loh chuan nun khua hi a hara, manganna kan tawk thuai thin a ni. Pathian leh a thil tih mak, a hna thawh sawia inkawm ho a, ti ti tur kan nih lai hian kan zawm lo ngawt mai (A thilmak tih zawng zawng thu chu titi rawh u -Sam 105.2) Pathian meuh pawh hian a fapa tir lovin SMS emaw online emaw, a aia hmanraw tha zawk hmangin min chhandam thei a. Mihringte nena inlaichinna kan neih nghet avangin Amah ngei a lo kal a ni. Samari mi \ha, Phar tihdam, a thil mak tih hrang hrang kan en chuan Isua ngeiin mihringte nena inkawm ho (interaction) kaltlang veka a tihdam asin. Hmai chhana inkawm ho hi ava hlu em!!


          Inthurual chunga rilru hmun khat kan put theih nan mahni aia mi dang \ha zawka ruat tur leh mahni chauh inen lova, mi dang pawh chiang zawka en tura zirtir kan ni a (Phil 2.1-4) Mahse, mahni ta ta kan en ta fur a ni. Tunlaiah phei chuan hmuh theih Device (Mobile phones, Tablet, i-Digital Watch etc) kan en kur zut a nih hi. Hmuh theih loh Pathian enna hun pawh kan nei lo a. Pathian chu sawi lova lumah, kan mihringpuite enna hun kan nei ta mawlh lo a ni e. Nung reng sia thi a awm theih a, bula awm reng sia biak theih loh pawh a awm theih khawp mai.

          Bible hian thenawmte ina leng cheh, tlawh zing lutuk lo turin min hrilh a, an \hatna kha ninawma a chan loh nan. (Thufingte 25.17) Leng suh ti mai lovin, ninawm khawpa tlawh kha a duh lo a ni. Chhungkua inkawm thei miah lo, mi dang pawh kawm tum lem lo hi kan va tam ta em! Kan tlei ve tawk a ni. Mihring chen ho leh inkawm ho, inngaihsak chunga ngaihven hlutzia hi kan hlam chhiah ta hle mai. Mizo khawtlang nun atan chuan thil duhawm lo a ni zual a. Mi fing apiangin an hlau a, mi a erawh chuan an ngaihsak therte lo ang chu. Mahse, kan zaa chungah khawtlang tlakbalna chu a lo thleng dawn a ni. Hagaia Bung khatah chuan Kan kawng zawhte chhut ngun turin min hrilh a, Kan thawhrim nasat ang hian rah chhuah tur kan nei si lo a ni. Mahni inlamah in haw thuai thuai a, awmzia reng a nei si lo tiin  min hrilh a nih hi. Albert Einstein-a, Scientist ropui khawvel thiamna hmu phak ber pawl leh light year nen lama enlet nachang hria meuh pawh khan hlauh a nei asin. Chu a thil hlauh em em chu “Technology hian mihringte mihrinna leh inngaihsakna hi a tichhia ang tih ka hlau a. Chutianga kan inkawm ho hlutna (interaction) a tichhia a nih chuan khawvel hi mi mawlchenna-ah kan siam dawn a ni” tiin a sawi a. Technology-hmasawnna hman hi a \ha a, hmai chhan inngaihsakna a tih chiat chuan mi mawl kan lo ni mai dawn a nih chu.

          |halaite hian hei hi hre reng thei ila, tuna kan nun chhungril eichhetu hmanraw lang sar tak Mobile phone hi hman chin tawk, hman hun leh hmanna hmun hriat a va ngai ta em! Thalaite tan thupek siam ta ila, I zawm thei ang em?

1. Mobile phone khawih chin tawk nei rawh
2. Eng vang pawhin thuziak hmanga mi hnial ching suh
3. News leh fiamthu, I thil hriatte sawi chhuah tum zel kher suh
4. Mobile phone hi thuruk sawi nan leh vawn \hat nan hmang suh
5. Mi dang bulah Mobile phone khawihna \ul insiam chawp suh.
6. I bula awm hrehawm khawpin mobile phone ngaihven reng suh.
7. Internet/Mobile phone a awlsam vang ngawtin rin berah nei suh.
8. Mobile phone aiin hmaichhana inkawm a hlu tih hre rawh.
9. I rilru leh tichhetu a nih ai chuan keng lo ngam rawh.
10. Mobile phone aia pawimawh zawk i nun kha vawng uluk rawh.

195/2016 Ralvawng Pawlchhuak

$
0
0
RALVAWNG LEH PAWL CHHUAK

Biate hnam hi Mizoramah 1450 A.D vel khan an lo lut niin an sawi a, Mizoram an luh tirh hian pukah an cheng ber thin a, an chenna puk chu 'Sinlung' puk an ti. He puk hi Riangtlei leh Vangtlang inkarah a awm niin an sawi bawk. Vangtlangah te, Riangtleiah te khaw thar an siam a, hemi hnu hian Biate tlangah hian khaw lian tham tak dinin kum 1500 AD vel khan hun rei tak an awm a ni.

An sulhnu leh hmun azira hming an chawi hlen tak te chu Ralvawng tlang leh Ralvawng puk te, Hningtui lui leh Raifan lui te, Hningtuikawn te, Zialung kham te, Mura puk te, Zialung-khawchhan-Hrangkhupa te, Vawrhkawn leh Perhkai te, Chhuanvawra khawthlir tlang te chenin an la danglam lo a ni. Heng an sulhnute hi Mizoram khawchhak lama awm a ni deuh vek a. Mi huaisen, pasaltha tam tak an neih zingah Ralvawnga chuan Mura lakah an khua leh tui te a hum thin a, a puk hmuhchhuah Ralvawng Puk an tihah chuan naupang leh chhumchhiate a dahkhawm thin.


Biate hnam hi kum 1650-1700 A.D vel khan Reng ramah an lut  a, Jampui tlangdung velah rei tak an cheng leh a. A thenin Manipur an pan bawk a. Hemi hnu pawh hian kum 1790 A.D velah North Cachar Hills leh Jaintia Hills-ah mi tam zawkin awm hmun an bengbel ta niin Historian te chuan an sawi a.  Mizoram chhuahsana pem ve ta lo, thlang tla tlemte awmin an ring a. Pasaltha Ralvawnga thlahte zinga mi chu kal hrangin chhim thlang lamah an thlang tla a ni ang tih ring an awm a.  Chuti a nih chuan tuna Ralvawng khua, Zobawk bula mi hi Ralvawnga thlahte inbenbelna ni ngeiin a ngaih theih a ni. 

Kan sawi tum tak, he Ralvawng hi Hnawncheuva Vanphawng, Ralvawng pasaltha thih thlenga rinawm, Andaman Jail-a tang chanchin a ni lo a. Tlawm ve lo Lalnu, Ropuiliani Sailo hmeithai luhlul chanchin lah a ni hek lo. An chenna khua zawk hi sawi kan tum chu a ni.
Ropuiliani hi mi ngawhngawl tak niin, Kum 1828 khan a piang a. Hnamchawm ho nena Chai duh miah lo kha a ni. Kum 1848-49 emaw hian Vandula nen inneiin,  Kawmzawlah lalna khua an chang ve ta a ni. Lal hun laia mi ropui tak, Ram leh hnam tana mi huaisen tak hi Ralvawngah phum niin an sawi. Ropuiliani hi sap hmelma lian tak, (She was the born enemy of the English -  'remained a bitter enemy of the British) tih a ni a. (Robert Reid ,The Lushai Hills ; culled from the History of the Frontier Areas Bordering Assam from 1883 - 1941, FKLM, Calcutta, 1929, p. 49)

Ralvawng khua hi a din tan tirh hriat theih ni lo mah sela, Bung khaw run leh pawih runah kha chuan khawtlang lam atanga lo kalte innghahkhawmna a ni tih a hriat theih a. Khaw upa tak chu a ni ngei ang le. He khua hian Arpa hla phuahtu te pawh lo hring tawh mah sela, Rambuai avangin sawikhawm an ni a. Sawi khawm let leh te chu han awm ve renrawn mah sela, khawvel hmasawnna leh remchanna umin Mauhlam-ah an pem a, New Ralvawng tih hming an puttir a ni.  Ropuiliani thlan (old Ralvawng) chu Dt 19th 5. 1997 khan New Ralvawng Branch YMA ten an lai chhuak a, Old Ralvawng hi thingtlang khaw te takte, boruak zangkhai tak a ni a. Lunglei  to Aizawl NH-54, New Dawn atangin a peng a. New Dawn atanga New Ralvawng hi 8 K.M. vel a ni a. Chuta tang chuan Old Ralvawng thleng turin Ke-in kal a ngai a. Kal pangngaia kal chuan Darkar hnih chhungin a thlen theih vel tihna a nih chu. New Ralvawng atang hian Old Ralvawng chu 6 K.M. vel a ni a, a kawng hi a chhuk chho deuh hlek a. Kal lam aiin haw lam a nuam tihian sawi ila, a fiah ber ang.
Mizoram buai a nih khan Ralvawng khua chu Feb ni 7, 1967 khan sawikhawm niin, Zobawkah an pem lut vek a. Sawikhawm a reh a, Ralvawng khuaa kir leh chu a zat ve vel an ni a. Chung la cham bangte chu Mauhlamah kum 2000 khan pemin, New Ralvawng tih a lo ni ta a. Ralvawng khuaah chuan chhungkaw 5 vel an la cham bang ta bawk a ni awm e. 

Kum 2002 atang khan Rinna danglam deuh neiin, Ralvawng khua (Old Ralvawng nit a chu) Mizoram tlang hrang hrang atangin an lo pan khawm a. He tlang hi khawchhak leh sakawlh laka himna turin an ngai a ni awm e. Tichuan, Sorkar atanga hming ziah leh chhinchhiahna reng reng an do tlat a. Fate sikul kal tir an duh lo a, Ration Card, Addhaar Card, Voter/EPIC leh Kohhran, YMA hmingziah reng reng an duh lova. Anmahni thlalak nen lam an halchhe vek a ni. NREGS Scheme-ah an inziak lut duh lo a, engahmah an awm duh lo a. Mi tlemte, an zinga mi ni lote kaihhruaina angin an awm mai a ni. A tirah chuan in 60 vel an ni a, pemchhuak leh ta te, kirleh an tam ta bawk a. Tunah hian In 30 vel bak an awm tawh lo a ni.

He khua hi rauhsan a nih angin sikul pawh a awm ngai lo a, pem lut tharte an lo awm takah chuan Sorkar chuan zirna sikul hawngin Primary leh Middle Skul a awm tawh a. Skul an hawn tirhah chuan Sikul naupang pakhat chiah a awm a. Ban lawkah hian Veranda ban nghengin a ding a, kuah ngawih ngawih chungin a mittui a tla thin a ni awm e. Naupang sikul kal duh lo ho chuan ralkhat atangin an lo thlir thin a, a khua a har thei hle  niin an Headmaster chuan min hrilh a ni.

Tunah chuan ho mawlmang takin hun an hmang a. Sorkarin Electric eng a pe tawh a, TV a awm atang leh Laptop te a awm atang chuan zantin hian an awm khawm luai luai mai thin a. Khawvel hmasawnna (Devices) hrang hrang hian an nun a ti zalen ve zel bawk. Khawpui leh hmun hrang hrang atanga an neih zawng zawng hralha pem lut te an awm avangin khawvel hmasawnna lo tem silawng tawh an nih avangin an lung pawh a leng ve thin ngei ang. Mahse, rinna hi chuan mi a hruai khaw lo thei thin khawp mai. An lungawi viau lawi si a.

Kristian an ni nge ni lo tih ka ngaihtuah thin a. Bible leh Kristian hla chu an hre viau lawi a. Isaia Bung 67-68 hi an thurin innghahna ni berin an sawi a. An zingah pawh rindan inang lo tak tak a awm thung. Ka tlang thianghlimah chuan intihnat leh hrehawm a awm tawh lo ang a, bawngpa leh sakeibaknei an leng za tawh ang a. Chu hun chu a hring a hranin Lal Isua local thlengin a awm dawn ni awm tak a ni. Hruaikir leh tur chuan Tawngtaina mai a tawk lova, tlawh satliah a tawk hek lo. Thiam taka chenpui a, ti ti pui hi a sawt hle hian ka ring thin a. Phai leh ramdangah missionary kan tirchhuak a, a tha e. He laia Isua chhandamna thu hril tur hian Missionary anga awmchilh a, kohhran enkawlpuitu a ngai a. An hlawh leh lawmman erawh tu nge tum ta ang le?



196/2016 Unfriendship Day for my Bhaya

$
0
0
FARE YOU WELL  BHAYA!

University admission entrance kan pek laiin, Group Discussionah chuan Science ai chuan Social Work ka tui zawka ni tiin a lo inlet a. Business tui tak chung khan chhungkua a enkawl a, Fanu nei chungin tlangval hlim thei tak chetin a che a. Lungngaihna nei ve hmel pu miah lo hian a sutkian dan hlimawm tak hi a hre hman ziah țhin. Friendship day hi un frienship day a lo ni ta maw! 


Hindi a thiam em avang khan 'Bhaya' tiin kan kova, mIrc hun lai chuan 'Neuva' tihhmingin a online țhin. Patlingpui khan Electronic Gadgets a ngainat avangin 'Thang Electronic' tiin an kova. 'Thang thinchhiaa' lo zawk a ni. Delhia train station pakhatah chuan hmeichhe pakhat nen an inchhal a, ka rilruah a la cham reng. Kha hmeichhia khan țanpui beisei ran chungin bungraw tam over kha a hawn a, "Bhaya chu Gentleman emaw i nih" ka lo ti a, "min puih reng reng i tum lo" tiin. Bhaya chuan "Kei pawh Lady emaw i nih tiin ka buaipui tawk lek kengin ka duham ngam lova" tiin a chhang a. Gender discrimination a awm in ti ve em? Puih beiseia  an chaklohna advantage  atana hman  tum ran mihring  hi a duh ngai lo. 

UNAIDS, Regional Office South Asia, Delhi 2004

Mi phakar leh inthup lutuk hi  țhian atan  ka kawm  ngai lova, Ani chu a ni  lo. Class ban leh bazar nikhua  hian an dawr hi ka chawlhna ber  niin. 2005 khan Lunglei lama Cable TV Sumdawnna thar tharthawh turin min sawm fo a. Degree neih hunah tiin ka chhang liam ve mai a. A pianna khua Ngopa lamah Cable TV a lo enkawl tawh avangin, Optic fibre Cable leh Digitalisation thlengin a hmulawka, a tuipui daih tawh a ni.  Tunah lem kan hmang țan ve leih leih a. Ama țawngkam takin engkimah "Zei mual mual tak a ni" Kum tam liam tawh mah se a lunglen changin min lo bia a. Kan Class whatsapp groupah a lo pawt zuah zuah a, a hna avangin a reh leh  daih țhin. A dam loh thu pawh ka hriat hmain ICU lamah nizan a lo tuarchhuak zo ta lo tih ka hriatin ka ngui ruai mai. Tunah hian a ruang NGOPA lamah an panpui mek a, tih theih ka va nei lo tak em!!!

UNODC Shillongah  Block placement neiin thla hnih chhung kan inzui a. Computer hack hmangin yahoo messenger chatin  ni kan tum tawia.  Inluah lovin PCI Guest House ah kan awm a, chaw kan ei mumal loh avangin  Girl Hostel kan zawm ta  a. Hostellerte nena inbiak reng a mawi lo a, dawhkana thuziah hmanga inbiak kan chinga, miten chhiar mahse an hriatthiam loh tur Code te min hmantira.  Ava ho țhin tak. MBoSE Issue avanga Garo leh Khasi hnam  inbeih lai khan zan Curfew laiin lenchhuah a chak tlat zel a, tlanchhiat lai tak kha nuam a ti țhin. Laitumkhrah to Fire brigade thlenga tlanchhiat țhin kha Nuam ti lo hle mah ila ka zui ta zel tho a.  Tunah chiah hian a țangkaina ka hria, hre har tak ka ni. Thla hnih lek cham tur niin ti ti tlaivar mah ila a lunglen ka hnem lo khawp mai, a nupui fanau ngaiin Aizawl vawi thum zet a haw peih nia. Lungleng thei tak a ni. A ti ti behchhanin Short Story ka ziah chu bloga pho chhuak rih lo turin min ngen a. A chhan chu a chhiar peih lo a ni tawp mai.

A tlangval laia Social network ngaina tak kha a ni tawh miah lo. Thil țha lo hi a hmu ngai lova, lungawilohna karah lungawina a hmu thiam a, chutiang hmu thiam tur chuan a hlimawm zawnga kaihlek a ching fo țhin. A hlim leh hlim loh a hmel ațangin a chhiar theih lova, chuvanga hlim leh lungawi reng anga lang țhin a ni. An ina chaw kan eikhawm țumin an nupa phurzia ka mitthlaah a cham reng mai. Thingtlang leh khawpui mi inneih hlimawmzia a sawi thiam hle a. Ka mutthilin hlim taka min kaihthawh a tum a, a mutthilhin a harh hlau takin ka awm a, hlim taka kaihthawh a lo beisei zawk țhin a. Insiamrem a ngai hle mai. Mahse chu chu hmangaihnaa phuar a nih tawh chuan tu'n nge sawisel thei ang tiin min zawtlet zawk.

Mutthi khuaah rural camp kan neih laiin pumna avangin Chhul chakna hmeichhe hovin min eitir a, a hlauhawm loh ang tiin pumna hlei lo khan min eipui ngawt tawh a. Khawiah tak thawk ang maw! Taj Mahal kawta Selfie emaw, pangngai taka thlalak chu a common em mai tiin BUNGBU ngata thla la kan ni a, sap ho pawn min en ve țhup nia! Common lo tak a ni. Petrol a heh loh avangin Spendour Bike a nei țhin a, ka taxi hman mai țhin a, fare erawh fair lo takin ka pe ngai lo. Nupuite tana sum ren hle khan Cigarrette lei nan sum  erawh a ren si lo. Amednagarah B.Sc a zir laiin zozial zuk a zira, vaihlo a hmuar duh avangin a sim a ni awm e. Sim lova zozial zu chuan Vaihlo hmuar nuai reh nan Whisky an lei a, Vaihlo a hmuar zing ta lutuk a, whisky nen an nuai ta deuh reng țhin a ni. Chuvanga zozial zu ngai lo a ni.  Ni e, Bhaya hi mihring a nia, keima țhianpa a nia, mi famkim a ni bik lo ang. A hmangaih a nupui fanauten a phu ang ngei enkawl rei hman lova mual min liamsan erawh a famkim lo lehzual. Ka tan erawh mi famkim a ni a, a sualna reng reng ka hre lo tih hi mitthi khua thlenga ka țanfung tur a ni. Bhaya, sawi tur ava tam em!

197/2016 Knowing theirs' is caring

$
0
0
Nangmah ngei kha tinangmah tu i ni

“Lungawina reng reng a awm lo” tiin damlai khawvel hi I lo thlahlel lo maw? I chantawk leh harsatna I hmachhawnte kha tlansan tum lovin I nguai a, I kur dup thin a ni ti raw? Mite nun I hliam tawh te, an pawi I lo sawi tawhah te, I duh loh zawng I lo tih tawhah te inchhir reng rengin I hun I hmang thin em? Tihsual leh daibuak I neih changing an en bik che a, an mit fukna bik niin I in hre fo thin ti raw? An ngaihdan leh an rinthu bak sawi tur an nei lo asin. I inphawrh fai leuh a nih loh chuan thudik an hre tak tak thei lo. I chanchin chu an hriat dan danin lo hria se, an rinthu chu lo bawl phuan ta vak pawh nise eng nge pawi? An ni avanga I tum ram leh nun dan sawh sawn tur khawpin eng pawimawhna nge an neih?


Harsatna leh manganna tawh velah hian a sutkianna a awm asin. Chu Harsatna leh manganna tawh zet loh chuan sutkianna awm miah lovin nun hi eng mah lo mai a ni a, a ho riau zawk asin. Chu chu zawng duh lovin I hringnun hi chhe ta vekah I ngai thin em? Sutkian tumna chhe te pawh nei lovin I sepui ruah tuar tlawk tlawk a, I harsatna chu mi ten engtin nge an tih tih ngaihtuah miah lovin “Tui lian leh hnawlin a chim chu Ui ang maiin” I thlir dauh dauh thin ti raw? Hei hi ka hrilh ang che, “Beidawn duh lohna leh tumruhna hi unau” an nih avangin tanpuitu nghak lovin bei nghal mai ta che. Mi ten engtin nge an tih tih ngaihtuah reng renga I thlir chuan a belhchhah mai ang. Mi thenkhatte hi chu hlawhtlinna awmzia pawh hre lovin an hlawhtling fo thin a, chung chu awt miah suh. Harsatna leh hlawhchhamna an tawhin a kulcho hma bik asin.

Nangmah kha in en la, midang nangmah ang khawvelah an awm lo tih hre rawh. Mi danglam bik ni tura siam I ni a, mite anga siam chu ni la, mite I tluk lo pawh a ni thei e. Nangmah lo chuan I kawngzawh lai kha an zawh ve thei miah lo a, mite zawh tawh leh dai hnu pawh nise, mi dangin an zawhpui dawn lo che a, hlang hmanga zawn theih I ni hek lo. Tun hi hun dik tak a nih avangin bul tan nghal la, nghah a ngai a nih pawhin nghak mai la, kut ruaka nghah a ngai a nih pawhin lo chi-ai hmasa duh suh. Hun liam tawh thlir let emaw hmalam hun suangtuah vak vak lovin, nghah a ngaih chang pawh hi a awm ve a nia. I manganna leh buaina kha a pawimawh ber lova, I hmachhawn dan leh i sutkian dan khan I nunah pawimawhna a nei lian zawk tih hre fo ang che. Siamtu Pathian chuan “ A thil siam te reng reng hi anmahni an intuam hlawm theih lohna tur thilah ka thlahthlam ngai lo” a ti asin.

Mal leh khawhar riauvin I inhre thin ti raw? Mite pawh an ni ve thin asin, an hlimlai leh lawm lai, ngaihsaktu an neih lai chauh hi hria-in khawhar leh mangang lovin an awmah I ngai thin a ni thei. Lungaihna leh lunglennate an nei ve vek a, chu chu mihring zia a ni. I lunglenna te kha mite hrilh a, hrethiam turin I duh thin a, a chang chuan mahni chauha inkhurbing I duh thin ti raw? Mite pawhin a sutkian nan an bei thin a, nang pawhin I bei fo thin tih ka hria e, Mahse, nghah tawpa thil lo thleng tur hmachhawn tura lo inralrin thatna lai pawh hi a awm asin. Chumi pah chuan a sutkianna tura thil tha tih erawh bansan suh ang che. I theih tawkin thil tha tih tum la, thil engkim erawh I tih theih dawn loh avangin thil pakhat I tih apiang khan eng emaw danglamna a thlen ngei ngei dawn tih hria la, hman hmawh lovin thawk nghal rawh. Nakina I lawmna leh hlimna siamtu a la ni dawn asin.

Reilote chhung chauh pawh mi duhzawng leh tuizawng I sawi hian, an kumkhaw daih hun leh nun ropui I siam sak thei tih hria la, mite thlahthlam ngai suh ang che. ‘Retheihna retheihthlak ber mai chu khawharna leh hmangaihtu nei lova inhriatna’ a nih avangin malsawmna ni la, chu chuan I lungngaihna a sukiang thei zawk asin. Thil tam tak ngaihtuahin tih tum thin mah la, nangmah leh I nun thlak thlengtu chu thil tlem te, thu ho leh fahrah te pawh a ni thei zawk asin. Mahni intanpui hi Pathian lawmzawng a nih avangin hun remchang chu melh la, chu hun remchang nang fuh tur chuan tun hi beih tan hun a ni. Engtin nge I beih ang tih I ngaihtuah leh hman ti raw? Nang thatchhepa, Thatchhenu Fanghmir tih dan en la, zir la fing rawh. A siamtu chuan a thlahtlam ngai loh a, chumi avang ngawt chuan an awm mai mai si lo. Fahmir meuh pawh kawppui nei leh nei lo an awm a, an phun ri i hre ve ngai em ni?

I thian, I laina hnai leh I hnathawhpuite Lungngai leh beidawng, Thih chak ngawih ngawih khawpa rilru lam harsatna an tawh mek lai hian an harsatna I sukiang thei lo a nih pawhin ka dem lo che. Thih chak et et khawpa manganna leh harsatna an tawk tih pawh I hriat loh erawh chuan ka dem hle ang che..

(Nangma khawvel - Zara ziah ka chhiar a, ka rilrua awm chu ka chhu ta nghal char char a, kan update hnuhnawh a nih hi 18/7/2014)

198/2016 Facts for Life Mizo

$
0
0
FACTS FOR LIFE

Facebook lamah chuan ka dah tawh tho na-in thih chak ngawih ngawih in awm em? Ka thu lehlin hi lo chhiar ve mai mai teh u. Sawtpui an awm takin.

Nunna atana thudik te :
1. I tel lo chuan tu emaw chu a nung thei lo.
2. Mi I hriat loh tu emaw khan a hmangaih che.
3. I nun dan bikah kha mi bik leh danglam bik I ni asin.
4. Khawvela I awm ve hi tu-emaw tan chuan awmzia a nei a ni.

5. Zantin hian mi tu emaw chuan a mut hma-in a ngaihtuah ziah thin che.


6. Mite I hmuh dan tha kha hrilh thin la, an lo hriat hunah I lawmna a tizual ang.
7. Miin an huat chhanna che pakhat chu nangmah anga awm ve an chak vang a ni.
8. I nuna thil tihsual lian tak I lo neih tawh atang khan thil tha a lo piang chhuak asin.
9. Khawvel hian hnung chhawn che-in hre mah la, Khawvel hi I hnung chhawn zawk asin.
10. Thian tha leh ropui I nei a nih chuan an ropuina leh an thatzia hrilhna hun insiam thin ang che.
11. Engti kawng zawng talin emaw khawvelah hian mi panga aia tlem lo hian an hmangaih reng che.
12. Khawvelah hian mi panga aia tlem lo hian an hmangaih che a, I tana thih pawh an inhuam a ni.
13. Nangmah an duh lo che a nih pawhin, I nui hmel khan mi pakhat tan tal hlimna a pakhat a pe thin.
14. Lawmna I tawn tawhte kha hrereng la, nunrawnna leh lungngaiha ser awm kha theihnghilh rawh.
15. I duh ber kha nei thei dawn lovin hre mah la, I inringtawk a nih chuan tunah emaw nakin deuhah emaw I nei ang.

200/2016 Piantharna Chhandamna

$
0
0
KHAWNGAIHNA CHHANDAMNA

THUHMAHRUAI :
Khawvela thu pawimawh ber leh hlu ber Chhandamna thu puangchhuak theia ka awm hi vannei ka in ti hle a. Thu hlu ber hi ka rawngbawlpuite zingah ka lo la sawi ngai miah lo a nih chu! Ka unaute zingah chuan ka sawi ve tawh a. Mahse, tha se ka duh vang a ni a, thlarau bo Krista hnena mi dangte hruai duhna a lo ni lo a.   

Damchhung leh Chatuan thleng atana kan mamawh, kan nunna tur sawi chuan a tawi thei lo hrim hrim a. A lo rei deuhin sawifiahna hun a duh deuh a nih pawhin min lo hrethiam dawn nia. 


PATHIAN ANPUIA SIAM KAN NI :

Genesis 1.26-27 : Tin, Pathianin, "Kan anpuiin, keimahni ang takin mihring siam ila, anni chu tuifinriata sangha chungah te, chungleng sava chungah te, ran chungah te, lei chung zawng zawngah te, rannung leia bawkvâka kal zawng zawng chungah te thu i neihtîr ang u," a ti a.

Tichuan Pathianin ama anpuiin mihring a siam a, Pathian anpui ngeiin a ni a siam ni; mipaah leh hmeichhiaah a siam a ni

Mihringte hi Pathian anpuia siam kan ni a. Amah Pathian pawhin ka anpuiin ka siam teh ang tiin a sawi mawlh mawlh a. Anpui tih avanga kawng engkima inang erawh kan ni lo a, kan inanna kawng chi nga sawi ila.
1)Ngaihtuah theihna (Reason of thinking)- Gen 3.1-6
2)Chhia leh tha hriatna (Conscience) Gen 3.1-24
3)Duhthlang thei tura zalenna (Free will) Johana 3.3-7, II Kor 7.1, Ephesi 2.8-9
4)Felna leh Thianghlimna Tirh 13.39, Rom 3.26, IIKor 7.1, Philo 2.12, I Thes 4.1-12
5)Hriat famkimna. Kolossa 3.10

  Eden bawhchhiatna avang khan 4&5 chu lakbo niin a dang chu kan la nei chhunzawm ta zel a ni.

 Pathianin a anpuiin a siam a, sual a siam ngai lo. Chuti ni lose amahah hian sual a awm dawn em ni? A anpuia siam kan nih tlat avangin sual a awm lo. 

SUALA TLUKLUHNA/ BOSANNA :

Genesis 3.6 :Tichuan hmeichhia chuan thing rah chu ei mi a ni tih leh, mit la tak a ni tih leh, mi tifing tûrin thing rah îtawm tak a ni tih a hriat chuan thing a rah thenkhat chu a lo va, a ei ta a; tin, a pasal a pe ve a, a ni pawhin a ei ve ta a.

  Thihna tur huan lai taka thingrah an hmuh chu Information, Advertisement dik famkim loh avangin kha thei rah kha an lo ei ta a ni.
1)Ei mi a ni tih an hria a
2)Mit la tak a ni tih an hria a
3)It awm tak a ni tih an hria a,
An thil ei avangin sualah an tlu a, kan vaiin sual sa apiang kan lo ni. Pathian lakah mihrang, mithi kan lo ni ta.

THLAHTU BAWHCHHIATNA AVANGA SUAL  :

Rom 5.12:Chutichuan mi pakhat avangin sual khawvelah a lut a, sual avangin thihna a lut bawk a, chutiang bawkin mi zawng zawngin thil an lo tihsual avangin thihnain mi zawng zawng a fan chhuak ta a.
Inthlahchhawn (hereditary/Gene) hi thisenah a bet tlat thin a, lak bo ngawt theih a ni lo. Juda hnamzia, Irish mitmeng. Negro hmui chhah, Asian Chinky eyes te hi a danglam mawh asin. Bawhchhiatna avanga anchhia Natna hrang hrang a lo awm a-Zunthlum, Phungzawl, Cancer, TB, natna hrang hrang leh kutkem chen hian inthlahchhawn theih loh pawh a awm lo a ni. Inthlahchhawn leh thlahtu bawhchhiatna phei chu a ni chiang sa khawp ang le. Sal fa chu sal an ni zel a.

ENGKIMTITHEI LO PATHIAN A LO NI ZAWK :

Pathian hian engkima ti thei a, tih theih loh erawh a lo nei tlat nia. Ama thu inkalhin hma a la ngai lo a. A thutiam a bawhchhe ngai lo a , a sut ngai hek lo. "In ei tûr a ni lo, tawh pawh in tawk tûr a ni lo, chutilo chuan in thi ang, " a tih kha a la ngai reng a ni.  Ama thu sutin min chhandam ngawt thei lo. Chuvang chuan Felna leh thianghlimna te, hriat famkimna chu kan nei thei ta lo a. Min laksak ta a ni. Chuvanga zanina Chhandamna thu sawifiah tum ve pawh ka ni.

CHHANDAMNA KAWNG MIN HAWNSAK :

1 Tim 2.6 :Mi zawng zawng tlan nana inpea chu: chu chu a hun tak zela hriattirin a awm tur a ni;
Nunna kan neih theih nan Isua Krista kaltlangin  nunna min pe a. Mi zawng zawngin a pe a, mi zawng zawngin nunna an nei kher lo a ni. A hun taka hriattir/ an hriat loh vang pawh a ni thei. Isua Krista chu min chhandam nan kan tan a thi a, a tho leh a ni tih pawm duh tan kawng a hawng leh ta a ni.

1 Korinth 5.21:Amahah chuan Pathian felna kan lo nih theihna turin, sual reng reng hre lo chu Pathianin keimahni avangin sualah a siam a.
 Kawng min hawnsak hi zahawm tak ni lovin, kan hriatthiam theih tur leh kan luh awlsamna turin Sual reng reng hre lo chu sualah a siam nia. Sual lo pawhin Krossah a thi thei tho asiin. Isua Krista kaltlanga kawng min hawnsaka lut duh tlat lo chu tih luh theih a ni lo, zawn luh chi a ni lo. Ama duhthlanna ngei hmanga kaltlang a ngai a ni.

CHHANDAMNA :

Johana 3.16 :Pathianin khawvel a hmangaih em em a, chutichuan a Fapa mal neih chhun a pe a, amah chu tupawh a ring apiang an boral loh va, chatuana nunna an neih zawk nan.
Isua hi kan ai a thi a. A tho leh a ni tih kan beng chuan vawi tam tak a hre tawh a. Kan mitin vawi tam tak a chhiar a, a hmu tawh a ni. Chu chu vawi tam tak kan ring a, kan piangthar tawh pawh kan ti a ni thei e. Camp ah kan lut kur zut  a ni thei a, mahse kan nghet si lo a nih hi ti ru. 

Ephesi 2.8 : Rinna avanga khawngaihnaa chhandam in ni; nangmahni thawh chhuah a ni lo va, Pathian thilpek a ni;

Rinna avang chauha khawngaihna a chhandam theih kan ni. Chu pawh chu nangmahnia chhuak a ni lo tiin ziak thenkhatah chuan a awm bawk a. Keimahni rinna derthawng taka rin theih ngawt a ni lo. Pathian min khawngaihna chauh chu misual chhandamna tura hmanraw awm chhun a ni. Mihring inrawlh vena tur a awm lo a, RIN mai kha a ni a, chu pawh chu keimahna atanga chhuaka neih theih a la ni lo leh nghal a nia.

Ephesi 2.9 thiltih avang a ni lo ve, chutilo chuan miin an chhuang dah ang e.
A thawnthu leh benga hriatna mai hi a tawk em em a.  Chu thawnthu chu kan chhia leh tha hriatna, duhthlanna hmang ngeia Lal Isua hi Chhandamtu a ni tih pawma rin mai hi a tawk a ni. 


RINNA leh THIL THA TIH :

Ephesi 2.10 :Thil tha ti atan Krista Isuaah chuan siama awmin ama kut chhuak kan ni si a; chu thil tha tih chu kan awmna turin Pathianin a buatsaih lawk a ni. (Thil tha ti turin Krista chuan min chhandam a ni)

Hebrai 11.1 Tin, rinna hi thil beiseite awm ngeia hriatna,thil hmuh lohte hriatfiahna a ni.
RVG Tasker chuan " Mi chak lo saruak nih inhre chunga mamawh vanga Pathian hnena kirlehna, Pathianin a pek dawn duhna, Amah Isua neih duhna” tiin a sawi a…

Jakoba 2.14: Ka unau te u, miin, "Rinna ka nei," ti mah sela, thiltih a neih si loh chuan eng nge sawt ang? Chutiang rinna chuan amah a chhandam thei ang em ni?
Thil tha tih hi chhuan tur a ni lo a. Thinlung siam thar hmasain thil tha kan ti tur a ni. Thil tha tih avanga chhandam theih ngawt kan ni lo. Target, Hnatlang thawkchuak tam engang mah ila Chhandam theih a ni lo.

 Chhandamna chang turin thil tihin awmzia a nei lo tih hian Chhandamna changtu ten thil tha an ti tur a ni tih hi a kalh lo a. Thil tih vanga Chhandam theih kan ni lo nachungin thil tih tel lo chuan Chhandamna kan changkim thei lo a ni.

Jakoba 2.17 :Chutiang bawkin rinna chu thiltih nei lovin amah chauhvin a awm chuan thi a ni.
 Chhandamna changte chuan thil tha an ti ngei ngei tur tihna a ni zawk. Thil tih kan neih loh chuan kan rinna, kan Chhandamna hi a bo, a thi thei a nih chu.

Phillippi 2.12: Chutichuan, ka duh takte u, thu in zawm fo ang khan ka awm chauhva thawk lovin, tuna ka awm loh hlan hian thawk zawk mahin, hlau leh khur chungin nangmahni chhandamna thawk chhuak rawh u;
 Chhandamna chu thawkchhuak rawh u min ti asin. Kan ring ang a, thil tha tihin a zui zawk tur a ni. Thil tha tih chuan thawhrim, taimak tih hi a huam reng tur a ni. A in balance tur a nih chu, a in balance loh chuan tlukna, tlanchhiatsanna etc a lo thleng a, kan inringhlel thuai thin.

Jakoba 2.24:Rinna avang ngawt ni lovin, thiltih avang zawkin miin thiam a chang thin tih in hre ta.
Rinna chu a dik a, chhandam pawh kan ni a. Thiam chang tur erawh chuan thil tha, Krista tan kan thawh ve a ngai a ni.


TLIPNA:
Kan rin tawh avangin rinhlel leh hlau chung pawhin kan thawk zel ang. Duhthlanna Pathian hnenah kan hlan tawh chuan kan hlawhtling ang. Chhandam nih inhriatna te, thih thlamuanna te hi neih nghal vek tur a ni kher lo a. Neih nghal loh avanga inrinhlelh tur tihna a ni miah lo. Engtikah emaw Chhandam nih inhriatna, Thihthlamuanna (Assurance) hi chu kan la nei ngei dawn a ni.

Keimah hi ka thil tih hmangin ka inchhandam zawh loh avangin Min chhandam turin Isua hi ka tan a thi a,  chu chu ka ring a. A tawk em em a ni tih hriain ka tih ve tur, Chhandamna a famkim nan thil tha- taihmakna leh thawhrimna nen hlenchhuah zel ka tum ang. Sualna pawh hre thei lo hian misual ka ni a, Lalpa ka rawn pan che. Ka duhthlanna I tan ka hlan e tiin Pathian hnenah I kir leh ang u.


201/2016 HIV trends in kan rilru

$
0
0
KA THAWHPUITE HNENA KA THUCHAH

Mizoram chhunga HIV/AIDS pung zel hi a manganthlak loh a ni thei a, a manganthlak ber chu mangan nachang kan hre ta lo a ni ti ngawt ila tu pawi mah kan sawi lo ang chu. A thawktu nih ve takah chuan Stiatistics en ngawt duh tawk lovin ni tina mipui sukthlek leh dinhmun, Society awnlam te hi chik a ngai a. Kan hnathawh dan leh a nghawng hrang hrangte ngun taka ngaihtuah chuan "Hnam boralna tur a ni mai lawng maw" tiin min zawt ta la, "Hnamdang chimral ai chuan HIV/AIDS in min chimral hmasa zawkin ka ring" tiin ka chhang ang che.


ICTC Counsellor te chuan tun thla hnih thum chhunga HIV/AIDS pung zual zelah hian  Whatsapp group kaltlangin report leh sawi ho kan nei thin anih kha. Chungte chu ka han khai khawm mai a ni e. Centre/Hospital tina thawktu (Counsellor)te chu kan mangang a nih pawin mi ten 'University thaa chhuak, kei ka ni inti ve theuh chu an va mangang hma em!' an tih loh nan chiaiin mipuite tiral khel mai lova Education tha pe zel turin ka ngen che u.  Civil Hospital Aizawl, Damdawiin lian ber atanga Kolasib, Serchhip, Champhai leh Lunglei a thawktute, a bikin nauno pawm duah inphusa nasa thar hle a, invei thar ta thut nge in hun tawn vang zawk tiin ka ngaihtuah a. Eng emaw sawi thiam hleih theih loh awm hi ka han hrilh nawn teh ang che u.

Mizoram tana sawt zawka kal a nih theih nan leh Field levela awmze nei zawka kal a nih theih hmalakna tur zirchian a ngai a, Degree/Certificate mamawhna avanga zirbingna ni lo, Mizo hnam boral lohna tura thurawn hmanhmawh zirchianna neih a ngaiin a lang ta. Policy makers leh Programme planners lamte rin zawh loh lam ni lovin, ruahmanna tha, kan hnathawh dan hre chiang chung leh kan dinhmun, sum, sakhuana leh khawtlang nun behchhana neih hi ava ngai em!

Civil Hospital, Aizawla thawktu, Counsellors zinga senior ber pawl te chuan a hri inkaichhawn a nih aimahin a hri hi boruakah a leng emaw tih theih turin kan awm ta tlat mai tiin a sawi a. Serchhip leh Kolasib lama nauno pawm thawktu pahnih pawh an mahni thahnem ngaihna hmangin Kohhran leh Social Media-ah tan an la zual sauh a. An duty piah lama nawr tut tut-tu chhungril lamah an nei a ni. An hun tawn vang ni miau hek!

Mizoram mihring 1,097,206 (2011) Census atanga chhut a, HIV +ve mi 11001 (Dec 2015) awm hi chu a ngaih that theih pawh a ni thei a. Amaherawhchu, mi 3,43,687 atanga thisen test tawh a nih avangin mi 11,001 test hi a ngaih that thlak tawh lo a. Heng thisen te hi High Risk Group (Inchiu leh Ks etc) test nawn tam tak an awm a ni. Ka mimal rindan chuan mi nuai khat singnga hi chu fimkhur avanga test nawn an nih ka ring a. Chutichu lo ni ta se, Mihring nuai hnih velin an test tihna a ni ang a, a tam thawkhat chuan a hriat theih a ni.
Tun thla hnih thum chhunga Centre hrang hranga Counsellor ten HIV test an neih thinah hian Positive an hmu chhuak nasa a, HIV vei an pung ta thut nge, kan thawh that avanga test tura lo kal, a vei sa test an tam ta thut pawh hriat a har hle a. Counsellor Whatsapp groupah sawi ho thinin an mangang a, Emergency hmuhkhawm hial neih a tha ang em tih kan sawi ta ut ut mai. 

Zirtirna leh mipuite hnena sawt zawka thawh a neih theih nan Field level-a thawktute hian an Case History leh khawtlang nun, mipui mamawh hre reng chunga zirtirna pek tum hi a finthlak hlein ka ring a. Phase hmasa lamah mipui leh Field level-a mipui harsatna leh vantlang dinhmun (Community status) lam aiin HIV/AIDS natna knowledge pek tam thin a ni a. Stigma & Discrimination a tam hle a. Thil tha tak a nih rualin khawtlang leh mimal dinhmun azira, mipui mila zirtirna pek uar nise  a ziaawm deuhin ka ring thin.

Thawktute kutah chauh dah a nih hian kan hma seng lo a. Mipui leh pawl hrang hrang, Kohhran hrang hrang a remchan dan anga thawhpui leh che (participate) ngei turin ngen nise. An participate theih ngei nan hmalak pawh hi thil tul tak a ni a, mahse an tel ve theih dan tur erawh chu Programmee based aia need based-a kaltir thiam a ngai khawp ang le.
Tunlaia Social Media hmasawnna hian nasa takin Sex hman a ti hluar hlein a hriat a, chuvang chuan Sex atangin 70% chuang hi Sex hman atanga HIV kai an ni. Porn Videos leh Sex Story a tamin tleirawl leh thalai a hneh hle a. Hmana saruak thla la kan umchhuah dinhmun ngaihtuah chuan "At so" tam tak pawh "Art Show" tiin a hming kan vuah a, saruak, zahmawh kaihhnawih thlalak a pung ta thur thur a. Kan zalen tawlh tawlh a, kan tla dah tulh tulh a nih hi. Hei hian Sex hman fimkhur lohna a thlen fo tih ka hria a. Sex Story tam zawkah Condom leh Safe Sex tarlan a nih ngai loh avangte, Porn Movies ah Condom hmuh tur a tlem tak avangin Sex atanga HIV kai hi a pung zel a ni tiin ka sawi ngam sak.

Tawngtaina hian thil nasa tak a tih thei tih ka ring a. Kohhran hrang hrang te hnenah ngenna siamin, "Thla thum chhung tal Zing, Zan leh Chhung inkhawm, mimal tawngtainaah Subject pakhata telh turin" ngen ila Kohhran chu a che hrut mahna! HIV/AIDS vei tawngtaipui tur subject-a thawh tawh Kohhran hi an awm ang em le? A thawktute tana tawngtai chu an tlem khawp ang le. Sermon-a insawithaih nana hmang tawh erawh an tam khawp thung ang a, a lo kal leh a hnaih vang lam ni lovin, mipui attention draw tumna ang lek leka chham chhuak pawh ka hre ta zauh zauh mai.

Sum leh pai indaih lohna hi hmun tinah a awm rualin, DAC/NACO/SACS ah hian a ni leh zual emaw tih turin kan awm a. Hei hi keini chinfel theih a ni lo a, mahse pawl hrang hrang leh Kohhran te hian chu chu hriain, hma lakpui  thin se. Programme leh Interaction hrang hrangah sum leh pai beisei lova thawh ho zel hi thil pawimawh tak a ni. Pawisa beiseia eng emaw tih tir tum kohhran, veng leh pawl then khat ka la hre zeuh zeuh mai. Ram leh hnam tana insengso ngam awm zawk tak hi kan ni asin le.

Hnathawhna hmun leh Centre/Officea thut mai hi a tawk zo tawh lo a. Mahni sum leh pai, Over time tak meuhin kan thawk thin a. A sawt khawp mai. Amaherawhchu, insengso reng tur chuan kan hun te pawh hian a daih lo a ni ang ka ti thin. Outreach leh Awareness, networking tha tak nei turin hmalak hi a tul reng a. Kan la tawh a, kan la mek a, a tawk zo lo a ni. Invenna lama tan la thar lehin, enkawlna lam pawh ngaihthah hauh lo turin ka chah ve fo thin.

Thawktu hlawh leh dinhmun chu chhe mahse kan tui avanga thawk kan ni tlangpui a. Tui chuan a thawh zel theih a, mahse beisei angin kan thawk chak lo a nih hi. Zan lam leh hunawl apianga a mamawhtute hnenah Home Visit leh Follow up pawh mahni sum senga nei leh hram hram zel turin ka ngen a. Pathian leh ram tana thawk kan nihzia hriain intichak thar leh ang u.

Thawktute dinhmun, hna kalphung hrang hrang te hrethiamin thuneitu ten min  ngaihtuah se kan tih rualin kan inpek thar lehna chu a pawimawh a ni. Mi harsatna ngaithlaa sutkianpui turin kan ngaithla zel a, mi mangan lungngaihna ngaihthlak reng chuan kan nunah nghawng (Burn out/Stress) a tam hle tih ka hria a. Mahse kan hna pawimawh tak avangin Buaina, Psychological problems - burn out etc nei lo tura inenkawl tha turin  ka chah che u a ni.

P.S :Hlawh lak hunah ka phur thut chuan Matluangi tan leh,  Mandy Pasal thar lawmna atan  Hmingsanga Nula rim chanchin leh Thlatea tuikuk ram outreach chanchin ka lo ziak ang...lol


202/2016 VEHIQUETTE

$
0
0
LIRTHEI AWMPHUNG (VEHIQUETTE)

Sap ho chuan nungchang mawi chungchang sawina atan ETIQUETTE an ti thin a. Chindan tha hi inthlahchhawn thil a awm a, zir chawp a awm a, chhawm nun reng ngai a awm bawk. Kan hun tawn mil ang zelin a "nachang hriatna" hi kan nei tur a ni. Information Technology hmasawnna thang zelah nunphung tha leh chin dan duhawm a lo inthlak ve zel a. Internet zalenna leh a hman dan tha, awm dan mawi leh chin dan tha sawina atan NETIQUETE tiin InterNET leh ETIQUETTE chu an la kawp a. Tawngkam thar an chher chhuak a. A mawi ka ti hle. Chutiang chiah chuan Lirtheia awm dan mawi, Lirthei (Vehicle) khalh dan mawi Vehiquette ti ve ngawt teh ang, sap tawngah a awm em tih lam ka ngaihtuah lo.

Ka pisa kai haw lam chu aia upa zahna, lirthei chuan laia chin dan tha chungchang hi ka rilruah a lo lang a. Skul tha panin hla tak takah ni tin kan kal a. Kg-1 atanga bul tanin High skul thlen pawhin motor chuan man kan seng hnem ta hle thin mai. Class Ten passed khan Higher zirna a lo rap a, sang taka zira inhriatna a tam a. College rapin discipline tlemte hnuaiah tleirawl leh rawlthar nun zalen chu kan tem ?hin a. Hei mah mah Bus ti ni awm takin fiamthu leh ?awngkam lerh hmangin an han pâwt ta a nih kha. Pawt peih lo pawhin lawm zawk ni awm takin an la nuih thlerpui tak ang duai duai a. A hnung lam apiangah khuahkhirhna a zalen tih ang mai hian rim dang leh nunphung dang a lang sar hle. Mi dang ngaihsakna leh zahna chu a tla hniam ta tial tial mai a nih hi.

Tlawmngaihna hmangin aia upa seat kian ang u tih lam sawi ka tum lo. Bus fare chawi ?heuh ?heuh tiin human rights leh equality changchawiin kan ?ang vek ang a, hnial khan ?ha pui pui kan hre dawn tho. Kamnam chunga Gangnam Style ngaisang tawk lek zirlai an pung a. Zirlaite hlei hlei hian Public place a chuana awm dan chu hre zawk tur an ni asin le. Kamnam tak chunga mipui zinga chuan ve kuk pawh hi dan zah lohna a ni ve tho a, police kan ko hreh a nih pawhin i ngaihniam ngam ang u. Seat ticket booking ni awm takin advance pawisa pe miah lote khan Bag booking kan nei ta ?hin a. Danglam khááwp mai. Tarchhia leh rualban lo, dam lo leh thutna ken awm ngawih ngawih hi chu an awm a, bag ritn tak phurh avanga  seat hauh, seat-a thut em tih lam ni lovin Mizo leh Pathian duhzawnga chan tleu zawkte ngaihsak hi i ching thar ang u.

Mizote hi chu  kohhran hmun khat, tlawmngaihna thuhmuna phuar khawm vek kan ni a. A chin tawk, a mawi tawk, a awm ang tawk hi chu a awm ngai asin tiin kan zahawmna humhim i tum tlat ang u. Hnamdangte pawhin kan chin dan tha leh tlawmngaihna hre reng chungin min zah theih miah loh tura zahawm lo taka khawsa kan ni hi chu kan zahpuiawm khawp mai. Zinna leh motor, lawng, thlawhna chuan hian mi rilru chu a hriat ?hin a. Rilru dik tak a lang chhuak ?hin a, i ze thup ?ang ?ang kha a mawi lo zawngin a lo inher ?hin a. Ngaihhlut i hlawh ngai lovang.

Hnampui leh hnam upa zawkte bula awm a nawm chhan chu mi dangte tan buaina thlen a, hnawksak an ni ang tih an hlau a. Mi dangte an ngaihsakin an zah thiam a, anmahni an invawrh sanga, kan zah daih zel nia. Tleirawl uang fiamthu, a ?han lenna mila nuihza siam ve phet tum, nuihzatthlak eih lo hriat hi a ?hing a, nuihpui har ka ti fo mai. Tlawmngaihna leh mite ruakpawl lo lutuka khawsak hi lirtheiah chuan a ngeiawm em em a ni.

Driverte leh motor neitu ten mahni remchanna hmuna lirthei dah, Park in, anmahni chauh inngaihtuah chunga lirthei mawi tak tak an dah thin hi a mawi lo ngawt mai. Motor kal leh din chungchangah pawh mi dangte ngaihsak chuan harsatna a tawk ngai lo fo a. Zahawm takin a lirthei a thunun a, indipdal miah lovin hun kan hmang a, harsatna a awm ngai lo.

Nang chu zahawm tak, hnawksak si lo, mi dangte ?hatna leh hawihhawmna denchhena huangtau miah lo ni tlat zel ang che aw.

203/2016 Ringtu nun leh Auto

$
0
0
RINGTU NUN LEH AUTO RICKSHAW

Krista ringtu chu Auto Rickshaw ang hi a ni tur a ni. A man a tlawmin a \angkai hle tur a ni bawk. Motor zawnga mite zuam leh ngaihnep a nih pawhin a hlutna leh a \angkaina a ngai reng a. A hlui emaw, a thar emaw pawh nise a rate a inang reng a, ringtu \ha leh Auto Rickshaw \ha chu chuan a hahdam thlakin, an bula awm a nawm phah bawk. Kan tum ram min thlen thei vek tho nia! Mi pakhat thovin a khalh a ngai a, a bul velah mi dang an \hut a rem ve lo. A ritphurhte chu a hnungah a phur mai a, AutoRickshaw a nih avangin chhipchhuan emaw, zak zeh a rem bik lo. Kép leh ken, phurh tam a nih chuan a hnufum phah a, dan bawhchhia a ni ve tho. Auto a nih avangin danin ngaihna thiamna a nei bik hek lo.


Light, Horn etc leh documents a ziah fel ve vek a ngai a, traffic rules a zawm a ngai tho bawk a, chhinchhiah bik niin, hriatthiamna a awm bik lo. Sual, traffic police leh mipuite, driver dangte hian an zuam hle a. Zuam hlawh hle si hian hlutna mak tak a nei a. A chuan man a tlawm bikin mite tana malsawmna a nih phah a, a awlsam zawk fo \hin.

Ke pathum nei a nih avang inhne rem tak leh balance nei taka kal a ngai a, a speed leh kual kawi dan leh a kual ran zawng hi a inhnerem bik hle tur a ni. Ringtu angin A nun, Pathian leh Khawvel nunphung nena kaihkawi thiam a ngai hle a. A mimal nun emaw, khawvel emaw, Pathian emaw lakhran theih bik lo a. Thlarau thianghlim chu Petrol atan leh a khalhkaltu atana hman tur a ni a. Petrol emaw, Thlarau emaw tel lo chuan khawl ho tak si hi nawrkal reng theih a ni lo.

Awlsam taka tlu thei a ni a, awlsam takin a kehchhe thei a, inngaitlawm takin a tih tur tiin, a ?hulh thei ngawt thei bik lo. Hlu leh zual tur chuan ni tin petrol a thun ang a, Oil a pawlh ngei ngei tur a ni. Ringtu pawh Ni tin thlarau thianghlim thunin, fakna leh chawimawina pawlh ngei ngei tur a ni. Chuti lo chuan a khawl a sa ang a, rei a daih thei lo ang.

Ringtu nun angin Driver atan Professional Driverah Thlarau a ni ngei tur a ni a, mahse Professional Driver ni lo, laisen pawh nei lo tan khalh kawi a awlsam em avangin an khalh nasa hle a. Dan zawmkim loh a hluar a, an chesual tamin, an dan zawm loh rah chhuah mi dangte tana hnawksak leh ngeiawm nih an hlawh fo a. Auto Rickshaw khalh hian Laisen an neih leh neih loh hriat ngawt theih bik lo a. Zawhfiah tum lahin nei lo nih bik an duh lova, nei ang siarah an insawi ?hin. Laisen nei ngeia khalh pawhin mi dangte dik loh vangin an hmu sir he tluih tawh a nih hi. Ringtu,Thlarau thianghlim khalh loh chu an kal sual a, Ringtu dik an ei loh phah fo ?hin.

Ringtu leh Auto chu muangchangin an kal ang a, an fimkhur hle tur a ni. Duhna hmun thleng turin man to tak sen a ngai lova, ringhlel leh hlau lovin an kal ang a, kawi thut thut leh kawngchhe sawh a nat bik avangin invawn ngheh hle tur a ni. Din thut, kawi thut, tluk thut a awlsam em em a, chumi avanga Din thut loh tur, fimkhur taka hnung lam leh hma lam en reng chungin kal a ngai a. 
Viewing all 321 articles
Browse latest View live