Quantcast
Channel: Putchhuak
Viewing all articles
Browse latest Browse all 321

TLÂKAWRH : Counselling Kaihhruaina chu Release a ni ta..

$
0
0

HE LEHKHABU LEH KA HRINGNUN


 Mi ropui ka ni lo a, mi tih peih loh chu harsa tak chungin ka sualchhuak ve hram a, Awlsam taka in tih theih kha harsa takin, a ba thlauin ka hlen chhuak ta  a ni ber mai.

 

Ka dam chhung hian thil pathum tihhlawhtlin chak deuh ka nei a, chungte chu

1.       Rural development lama Doctoral degree neih a ni a. Hei hi Kum khat ka bei ve a, Synopsis ka thehluh dawnin mak tak main Mizoram University-a Head of Department pakhat chuan Guide in daih loh vanga a remchan loh thu lehkha min lo thawn a. A  mak a ni.

2.       Kristian chhungkaw ṭha tak din a ni a, ka la thei lo chu a nih hi.

3.       Mi dangte tana malsawmna nih a, professionalism maintained a ni. Chumi atan chuan lehkhabu ṭangkai (subject matter) tak tura ka ngaih ka chhuah ve ta reng mai a. Ka lawm hle.

@@Hemi atan hian ka rilru a insual nasa hle a, lei tur pawh awm lo mahse kohhran leh YMA branch tinah ka sem ral ang a, ka ba/Bill chu thla ruk chhung ka rul ṭauh ṭauh mai ang tiin commitment ka siam ta a ni. eng tak ang ang I maw?

@@@Phek chhah taka ka ruahman chu sum leh pai ka harsat avangin ka kaihtawi ta vak mai a, a hnu-ah chuan chhiar a nuam zawk tih ka hre ta a. Thupui nei bik hi chu Zuamawm tak anih loh chuan mi a lem lo ṭhin tih a ni si a.

 

He lehkhabu ka ziah chhan pathum chiah ka sawi leh ang

A.       HIV/AIDS vei mangang em em mai ka counsel a, Thlarau lamah ka rau lem loh avangin Religious Counselling a mamawh tih ka hria a, Pastor/Missionary/Upa/Rawngbawltu hnena referna tur kan sawi duna, Counselling chungchangah te, Confidentiality chungchangah te harsatna a awm tih ka hria a, sakhaw hruaitu te hian an thiam lo ni lovin, Counselling hi ngaihpawimawh thar a ngai a ni tih ka rilru-ah a lian em em a ni

 

B.       Khaw pakhatah chuan Pawl sawm zirlai pakhat Hostelah a inawkhlum a, a thuchah chu “Tleirawl te pawh hian ngaihzawng an nei thei lo em ni? mihring nihphung kawng ka zawhna a ni a, lo hrethiam tawh rawh u” tiin. Educational Psychology-a Adolescents Problems ka zirtir ṭhin te leh Rewards and Punishment kalphung te, Mihring niphung Philosophy man lo a, Discipline kenkawn duh vanga hrem hlauhna hi Zirtirtu ten an mamawh tawh hle  ani.  Khawpakhata inawhhlum tum chu an chhan hman hram a, a huhovin an ṭawngṭai hnan a, an maimit chin hlanin alo inawkhlum hman daih a ni.

 

I chenpui, I ṭhian, I thawhpui thih thlahlel ngawih ngawiha mangang leh buaina tawk an awm a ni tih pawh hre lo khawpin ilo careless em? I bula mi te ngaihvennna I nei em?

 

C.       Salvation Camping, Evangelical Counselling, Home Visit leh follow up, Evangelical Cell rawngbawlna hi ennawn a ṭul tawh a ni. A tam lam aia nun tak nei tura beihrei/tei rei peih hi ṭulin ka hria. Vawiinah hian Kristian Counsellor (professional) an lokal a, engnge an ngaihdan chu ka hre lo.

 

 

KMS DAWNGLIANA KAMKEUNA

Hun rei tak ka ngaihtuahna luahtu, ka vei em em, mahse a tihngaihna tak ka hriat si loh chu kum 2012 July thla khan ka chanchinbu enkawl lai Editorial-ah tihian ka ziak a.

“Tun hnai kum 30-40 vel chhunga Mizorama piangthar lote piantharna hmun langsar ber chu Camping a ni a; chutah chuan a tam zawk chu Counselling Class-a piang thar an ni ang. Tuna Kohhran hruaitu tam ber hi Counselling Class-a inhlana, piangthar zui ta an nih a rinawm. Chutih laiin kan rama piangthar fuh lo tam zia leh a ram mipui zawng zawng belhkhawm aia piangthar an tam zawk tawh ring rum rum khawpa kan pianthar zik tluak lohna chhan pawh Counselling Class tho a ni mai thei.

……… Taksa, rilru, thlarau lama harsatna neite kawm a, an harsatna a\anga khaichhuak tur in Counselling inzirtirna kan mamawh tawh a ni. Tuna kan Counselling Class neih dan hi chu a quality lo lutuk … chu vangin Counselling Class \ha leh awmze nei zawk kan ngaihtuah chhuah vat chu a hun ta hle a ni” tiin.                                                                                                         

He thu pawimawh tak chhanna chu ‘TLAKAWRH’-ah hian C.Lalneihkima’n a rawn chhang ta a ni. Ka va lawm em. Chu lehkhabu ngei mai chu duhsak takin a kamkeuna thu ziak turin min rawn thlang leh zel a, ka phur khawp mai.

He lehkhabu kamkeuna ziak tur hian mi ziak danah ka innghat lo vang a; mi dang lehkhabu keimah ngeiin ka lo kam keu tawh \hin dan pawh vawn nun ka tum chuang lo. Hlimsâng thu vuak thlakin a ziaktuin a lehkhabu manuscript min pek a\anga ka rilrua lo lang hmasa sa hmang hian ka kam keu dawn a ni.

Ka hnen alo thlen veleh kum tina Mizo \awng lehkhabu chhuak za zet zawt zingah hian he lehkhabu hian danglamna pathum a nei tih ka hmu a. Chungte chu a bu hming, a ziaktu leh a chhung thu (content) te hi a ni.

A bu hming hi Tlakawrh tih a ni a. Tunlai hun, mobile phone avanga a awlsam thei ang bera Mizo \awng dik leh dik lo pawh sawi hlei thei lova kan inbiak kual velna khawvelah hian kan chhiar dik hlei thei lo vang tih ka hlau thawng deuh a. A lam dan tur pawh tlâk-awrh (awrh tih hi \hi awrh anga lam rik tur a ni) tih thleng chiah hi ka sawi mai ang. A ziaktu hian he hming a vuah chhan chu Thuhmahruaiah fiah takin a sawi tho va, kei chuan Sava hming chi khat a ni tih bak chu ka sawi lo mai ang a. A bu hming leh a chhung thu inlaichin kual vel dan chu keiin sawi hmasa lovin chhiartute hmuh chhuah atan khek a \ha zawkin ka hria.

Lehkhabu ziaktute hi kum 50 chung lam ni tura ngaihna riak hi hun rei tak chu ka lo nei \hin a, mahse a lo ni lo. Tun hnaia lehkhabu ziaktu zingah kum 50 chu sawi loh, kum 40 hnuai lam pawh an awm thluah mai tih kan hria a; he lehkhabu ziaktu ngei pawh hi kum 30 pel awrh chauh a ni tih kan hriat a \hain ka hria. Chutah pawh tlangval pawnthuah khai ngat lehnghal! Hei ngawt pawh hi chona a nih tawh vei nen a kutchhuak hmasa ber hi a lunglên lam thu a ziakna a ni satliah ngawt lova, kan khawtlang nun chhe mek tungding tura kohhran, sawrkar leh tlawmngaipawlte a pa chhuaka kan thawh chhhuahna kawnga hmanraw pawimawh lutuk Counselling chungchang a ni lehnghal hian min tilawm a ni.

I lo chîk ve \hin emaw, Mizo ir-awm chhuak lehkhabu kan hmuh tam ber hi chu a ziaktuin a chhiartu tur leh kan ram mamawh a ni em tih ngaihtuah miah lova mahni til thênna lam lam ziak ve ringawt kan ni a. |henkhat phei chu ‘kan ziak ve hrim hrim teh ang’ ti ni-awm takin ka hmu. C.Lalneihkima hi Social Worker  niin, MSACS hnuaiah kawng hrang hranga nun zawh fuh lote leh rahbi tleute kawng dik an zawh theihna tura kaihhruai hna thawkin nitin hun a hmang a. Chu a hna thawhna kawnga mit ngeia a hmuhte leh Zoram dung leh vanga kohhran ho rusum thlakna inang tlang- kan mamawh em em Counselling awmzia, kan mamawh dan, a inkhaidiat dan leh a hun leh a hmun azira chêt lak dan turte systematic taka inkhawhhmuhna lehkhabu a ni a. Kan zavai atan eng tik hunah emaw kan hman \angkai theih tur lehkhabu changkang leh rawn tlak a tlingin ka hria.                              

A ziaktu hi naupangtê mah ni se, tunlai khawvel thiamna tukverha dâk phâk a ni a. Chu vangin a Internet/ Social Networking hrang hranga-a \henrual a kawmna hming Zofa H. Chhangte tih hi koh duatna (nick name) angin a hmang a. Hei hi a kum rualpuite chuan an hmelhriat dan tur zawk a nih a rinawm. Heng hmanraw changkang hi a chhe zawnga hmang khawlo an awm laiin \angkai taka thufing leh rintlak tak tak, kan hun tawng azir zela rawtna \ha tak tak an sawi ho \hin tih pawh kan hriat a \ha awm e. Chu huangah chuan kan hriat loh leh kan hmuh lohvin Zofa H. Chhangte hian a thawhhlawk hle bawk tih pawh kan hriatpui a \ha ang e.

A kum ala naupang si a, a Mizo \awng ziah danah chul mam ngai a awm nual ka rin teh lul nen, mahni inringtawk takin ‘MBSE hnuaia Mizo Language Committee-in Mizo \awng ziah dan tur an tih ang thlapin ka ziak’ ala ti ta deuh deuh a, fakawm ka ti hle. Heti ang tak hian a chhung thu (Content) chauh ni lo, a ziah dan kalhmangah pawh innghahna mumal tak neia ziak ala ni leh zel hian he lehkhabu hi a tihlu zual a ni.

He lehkhabu hi hlawm thumah \hen a ni a. Hlawm khatnaah Counselling chungchang tawi kimchang takin a luhchilh a. Hlawm hnihnaah thawnthu awmze nei, lungkuai zet mai hmangin Counselling pawimawhna leh \angkaina, kan mamawh zia te khawrh chhuakin a rawn tarlang a. Hlawm thumnaah he lehkhabu laimu ber chu a chhama chham chiin a rawn au chhuahpui a. Hla chham chi hi mi naran tih theih loh a nih teh reng nen, Zofa H. Chhangte chuan Mangan thlenna tur Counsellor  hla chham chu tlar  92 zet mai a rawn chham chhuak thei nia maw le. Hei ngawt pawh hi anni ang rual tan chuan thangchhuahna tham a ni hial ta ve ang.

Zofa H. Chhangte hian Counselling chungchang hi Chhura umpui mu hriata hre mial a ni lo. He lehkhabu ziak tur hian a zirnain a hril a, a thawhnain a hril a, a tuinain a ur thlu a ni zawk. Chuti ang lehkhabu ziak chu Mizoramah hian lehkhabu tam tak a awm lova, a awm zen zen lo bawk. Chuti ang lehkhabu ziak kan nei ta hi kan vannei a, ziak peih an awm phawt chuan kan mamawhna zawnah rawn hreh lo ila, i hmang \angkai hlawm teh ang u.

Zotlang, the 26th.August, 2012                                                 - K.M.S.Dawngliana

REVIEW : By LALREMLIANA PACHUAU
Tlakawrh Lehkhabu Fakselna/Review

Lehkhabu release na-ah hian sawm ka nih ve ngai lemloh avangin ka la kal ngai miahlo! Mahse rinloh tak maiin kan thianpa Zofa H Chhangte (Maneiha) chuan Tlakawrh (Counselling Kaihhruaina) 9th Oct, 2012 khan a release a, kal ve tura min sawm miau avangin ka va tel ve ta a, vannei ka inti ta riau mai a ni. Tin, Lunglei hmun ngeia Lehkhabu chhuah ngam an awm hi a lawmawm lehzual bawk. Chubakah he function-ah hian zaithiam emaw political figure emaw an tel miahlo kha ka lawmna tizual leh zeltu pakhat a ni bawk.

Tlakawrh (Sava hming) lehkhabu ang hi lehkhabu dang, Mizotawnga ziak a la awm ngai miahlo niin an sawi a, hei hian he lahkhabu hlutna hi a belhchhah kan tilo thei lovang. He lehkhabu hi page 127 a ni a, cheng 70 man a ni bawk. Lehkhabu kawmah hian mipa pahnih leh hmeichhe pakhat lemziak, damdawi ti thin niawm tak te pencil drawing (?) a ziah a awm a, thing khawro tak leh notice board 7 a awm bawk a, a ziaktu rilru hi hriatthiampui a har phian mai.

A chhung thute hi hmun 3-ah thendarh an ni a, Then-1 na-ah hian Counselling chungchang sawifiahna leh nihphung chi hrang hrang Thupui nei Bung-10 lai an awm a. Then-2 na-ah hian Thutawi 5 a awm leh a. Then-3 na-ah Hla Chham chi 5 an awm bawk. Thu leh hla mai nilo, thawnthu leh hla chham chi thleng thlenga a a lo inhnamhnawih hian a ziaktupa ka lo la hriatchian lohzia min hmuhchian tir a, eng ang chiahin nge kan la hnmelhriat chhoh zel dawn tih chu hunin a la rawn hril mai turah ngai ang.

Lehkhabu chhiar nuam ka tih reng reng chu a Layout hmuh nuam, mam tha leh paragraph then hrang inzat chho thin hi a ni pakhat a, chu chu he lehkhabu-ah hian felfai takin kan hmu a, nula inchei fai tak ang maia ngainatawmah a chhuah ti ila kan tisual tampui hauh lovang! Tin, Vanneihtluanga ten an uar em em, thupui neihtir hun a hre riau mai a, chu thupui atang chuan a pengkual duah lova, a hun takah a titawp thiam riau bawk. Chubakah Counselling lamah hian kan la pachhiat deuh avangin Saptawng thumal hman a ngai tam riau mai a, mahse chungte chu nalh tak maiin Mizo Tawngin a letling mam tha thei hle mai a, Sap tawng hi a thiam riau a, Zotawng hi a thiam lehzual niin a lang.

He lehkhabu ziaktupa hian a subject a hre hnehsawh hle mai a, a zira zir chhuak anih piahlamah hian atakin Counselling hi a practise thin anih loh pawn a ti thinte zingah a mikhuallo hle niin a lang tlat mai. Counselling Theory chi hrang hrang a han sawite hi a taka nunpui tawh niawm fahran hian a sawifiah thiam riau pek a, chuvang chuan hriatthiam har em em a awm tlat lo bawk a, mi naran lehkhathiam lemlo, Counselling class la thin tan pawh hriatfiah a harloh rualin mithiam tan lah chuan hnualsuat chi niin a lang hauh lo bawk.

A ziaktu hian a sawi chipchiar bawk a, ngun taka he lehkhabu chhiar zo i nih ngat chuan Counsellor tha tak i nih phah loh pawn Counselling awmzia dik tak, a tihdan tur, a phelhdarh dan tur, a sehhmeh tur, a ei tur sa leh a paih ngai lai hrim hrim chu i hre ngei ngei dawn tlat a, chu chu i tana hlawkna ropui tak a ni ngei bawk ang. Counselling neihdan tur te, awmdan tur te, chetdan tur te, tawngkam hman tur te, boruak siam danglam dan te, rilru puthmang tur te, tihtur leh tihloh tur te thlengin chiang takin tarlan a ni a, mi naran mai mai pawh ni la, Counsellor tha takah i chhuak ngei ngei ang, i duh phawt chuan.

A bik takin ruihhlo ngaite zinga thawkte tan he lehkhabu hi a tangkai lehzual mai awm mang e. A dik a dik chuan heng hmuna thawkte hi training nei hranpa em em lova thawk ve tawp mai, a thente phei chu patient atanga Counsellor-a kaichho an awm nawk mai a. A hranpaa training an nei ve thin anih pawn he lehkhabu ang em em a chipchiar hi chuan training an neih ka ring lemlo, chuvang chuan heng anga thawkte tan phei chuan he lehkhabu hi chu lei ngei ngei tur niin ka hria, a tul khawp mai.
He lehkhabu-ah hian Counselling hrang hrang a rawn sawi chipchiar hle mai a, mi tam tak chuan a awm tih pawh kan hriatlohte an ni nual mai. Christian Counselling, STI/STD Counselling, Blood Bank Counselling, ART Counselling, Community Care Center Counselling, Health leh Marriage Counselling, Abuse/Violence Counselling, Suicide Counselling, Abortion Counselling, Adoption Counselling leh Career Counselling thlengin a hawl kim hle mai a, hei hian mi chhiarzau tak leh thil chikmi tak anihna a rawn tarlang nawn leh chiang hle mai a, a awm mai mai lo tawp tih a lang reng mai. 

He lehkhabu ziaktu hi mi huaisen ve tak chu a ni phawt mai. Mi tam takin an tih leh an chenpuite hnen baka an sawirik ngamloh Kohhran kalphung diklo lai nia a hriat a rawn sawilang hmiah hmiah mai hi ka duhlai tak pakhat a ni tlat mai. Mitinin Counselling kan mamawh a, mahse Counsellor tha erawh kan vai hle thung. Chuvang tak reng a kan piantharna pawh hi kan bosal zung zung thin reng ni. Kohhran pawn nasa zawka tan a lak a ngai a, Counsellor tha ni tura Kohhran mi a buatsaih thiam pawh a pawimawh hle tih a lang chiang hle mai.

Tunah chuan Then Hnihna lo chuangkai tawh ang. Kan thiana hi a thuziak ka la chhiar miahlo mai a, mahse hei a thutawi han chhiar hian thu leh hla lamah mikhual chet-in a che leh mang tlat pek lo! A thutawi rawn tarlante hi tak tha ngel ngel tak an ni. Nautihtlak chungchang a han letling hi hre hmasa lo ila chuan a ma irawm chhuak a maw i ti ngei ngei ang. A zawhna siam pawh hi a chhang tur dik takte hian an chhang ngam ang emaw chu? Anih loh leh kohhran leh mipui aware nachang kan hriatphah ang em?

A thawnthu tawi pahnihna hi a phuahchawp nge a tak tih hriat a har leh nek mai. Tunlai hmeichhe dinhmun, a bik takin tleirawl sikul kallai nun a rawn phawrhchhuak nalh leh hle mai a. Hmangaihna lamah pawh hian a zei zek lovang tih sawi har tak a ni. Ni, hmeichhe tleirawl awmdan hi hriatthiam a har takzet a ni. Rinphakbak hian an khawsa tlat mai hi a mak a, chumai bakah an nu leh paten a heti tak maia an han thlah zalen leh an ngaihzamsan mai hi a mak ka lo ti ve em em thin a ni. Nu leh pa tan chuan chhiar ngei chi a ni.

A dawt leh ah hian Mizoram dinhmun rapthlakzia a rawn tarlang leh a. Thalai, a bikin hmeichhia ten hei hi chhiar ngei se a va tha dawn em! Sex-ah kan tlan nasa tih chu kan hre vek, mahse nau tihtlak tam ta lutuk mai leh AIDS natna darh chak ta lutuk mai hi Kristian rama thleng chi a ni ngai dawn em ni? Kan ram hi a dam mawlhlo a ni ber mai, khawilai mai pawh hi pan vei ang vek ni ta mai hian ka hre thin. Nu leh oaten an eiru a, fanu fapa ten kan lo chenral a, sualbawihah kan tang ta dul dul ni berin a lang.

A dawt leha mi Salvation Camping nge kan mamawh a Counselling tih hi inhnialna tichhuak thei tak a ni. Salvation Campnmglo hian kan piangthar thiam tawh tlat lo mai a, kohhran pawn a thlakna tha zawk tun thlengin a la hrelo chu a ni bawk si. Mahse rei daihlo, lu tihai em em tu anih tlat avangin Counselling neih a rawt ang hian kal ta ila enge kan an ang tih hriat a chakawm khawp mai.

Retheihna chungchang a ziah hi a tha leh pek hle mai. Harsatna leh manganna thlentu anihna a phochhuak thiam riau mai a, retheihna avanga miten an tihduhloh an tihfo thin nachhan pawh a sawifiah thiam khawp mai. Chuti taka buaina thlentu chu hnualsuata, umbo daih a duhna hian a mihringpuite laka a rilru puthmang dik tak a tarlang chiang hlein ka hre bawk a, a thil thlir dan ang hian thlir thiam ta theuh ila retheihna hi kan umbo thei mai ang em?

Then thumna hi chu ka ngaihven loh lampang tak a ni. Sawi tur pawh ka nei em em lo, mahse hetiang ang hlachham chi phuahchhuak ve tur hi chuan theihna ka neilo tih ka inhre chiang em em a, chu chuan ka thiana hi mi special tak a ni tih a tarlang nawn leh a ni ber mai. Thuziak mite reng reng hi mi dawihzep an awm ka hre ngai manglo, mahse han at-huai ta vak erawh an awm chuang bawk lo. Lehkhabu chhuah ngam chin erawh risk la ngam, mi huaisen dik tak an ni, chutiang mi thian a ka nei leh Lunglei thalai zingah an awm hi a lawmawm hle ani.

Lunglei ziakmi i nih chuan chan pawh huamin Lunglei-ah ngei lehkhabu release thin la, zaimi inih chuan Lunglei-ah ngei hian release function huaihawt ngam ang che. Aizawl lama va release awt awt ho hi Lunglei mipuite pawh hian hriatthiamna chin kan neih a hun tawh khawp mai. Tin, MLA ni lo, a taka i thu leh hla tuipuitu che tlangzarhna-ah sawm ngam la, mi vantlang tena an chan ve turin i theihtawp chhuah thin bawk ang che. Risk la ngamlo tan hlawhtlinna mualah ke pen ve theih a ni ngai lo. 

A tawp berah chuan, he lehkhabu tlawm tak anga lang, mahse a ruka hlu em em si, chhiar phawt loha hriatthiam theih ni si lo leh a hlutna hmuhchhuah theih si loh hi lei la, chhiar la, nunpui la, midang tan malsawmna thlentu ni ang che.


Viewing all articles
Browse latest Browse all 321

Trending Articles